Bài giảng Ngữ văn 9 - Tiết 131: Nghĩa tường minh và hàm ý (Tiếp theo)

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 9 - Tiết 131: Nghĩa tường minh và hàm ý (Tiếp theo)

1. QUYÙ THAÀY ÖØNG COÂ Ñ M EÁN AOØ NGÖÕ VAÊN 9 D H Ö C Ï GIÔØ HOÏC THAO GIAÛNG
2. KIỂM TRA BÀI CŨ ⚫1/ Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý?
3. ⚫+ Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu. ⚫+ Hàm ý là phần thông báo tuy không được diến đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
4. * TÌNH HUOÁNG: A : Baøi kieåm tra môùi phaùt, baïn maáy ñieåm ? B : Khoâng ñöôïc cao laém !  Haøm yù: ñieåm thaáp, khoâng muoán noùi ra A : Vaäy laø maáy ñieåm ? B : Chæ trung bình thoâi.  Haøm yù roõ hôn: khoaûng 5-6 ñieåm
5. Tieát :131 TIEÁNG VIỆT NGHÓA TÖÔØNG MINH VAØ HAØM YÙ ( tieáp theo )
6. I. Điều kiện sử dụng hàm ý 1. Tìm hiểu ngữ liệu SGK/90 Chị Dậu vừa nói vừa mếu: - Thôi u không ăn, để phần con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u. Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống: - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu? Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc: - U bán con thật đấy ư? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con. (Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
7. I. Điều kiện sử dụng hàm ý 2. Nhận xét Chị Dậu vừa nói vừa mếu: - Thôi u không ăn, để phần con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. Hàm ý:Sau bữa này con không còn được ở nhà với thầy mẹ và các em nữa. Mẹ đã bán con. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u. Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống: - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu? Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. Hàm ý: Mẹ đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài. Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc: - U bán con thật đấy ư? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con. (Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
8. I. Điều kiện sử dụng hàm ý 1. Tìm hiểu Chị Dậu vừa nói vừa mếu: - Thôi u không ăn, để phần con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u. Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống: - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu? Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc: - U bán con thật đấy ư? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con. (Ngô Tất Tố, Tắt đèn) -> Bán con là điều đau lòng, buồn khổ của người mẹ nên chị Dậu không dám nói thẳng ra mà phải dùng hàm ý.
9. I. Điều kiện sử dụng hàm ý 1. Tìm hiểu ngữ liệu SGK/90,91 Chị Dậu vừa nói vừa mếu: - Thôi u không ăn, để phần con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. -> không thành công Hàm ý:Sau bữa này con không còn được ở nhà với thầy mẹ và các em nữa. Mẹ đã bán con. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u. Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống: - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu? Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. Hàm ý: Mẹ đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài. -> thành công Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc: - U bán con thật đấy ư? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con. (Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
10. 3. Kết luận: Ghi nhớ SGK/91 • Để sử dụng hàm ý, cần có hai điều kiện sau đây • + Người nói(người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói. • + Người nghe(người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý.
11. Bµi tËp Cho biết hàm ý của câu sau: Trêi s¾p mưa råi ®Êy!
12. * Lưu ý: - Mét c©u cã thÓ chøa nhiÒu hµm ý kh¸c nhau tuú thuéc vµo t×nh huèng cô thÓ. - ChØ sö dông hµm ý khi cÇn thiÕt, tr¸nh g©y khã hiÓu cho người nghe (người ®äc).
13. Bài tập: Điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại sau đây một câu có hàm ý từ chối. A: Mai về quê với mình đi ! B: / A: Đành vậy. * Điền: - Mình còn rất nhiều bài tập. - Mai mình phải trông nhà. - Mình sắp thi rồi. - Mình phải đi thăm bà ốm ở bệnh viện.
14. II. LUYỆN TẬP
15. Bài tập 1 A B C Người nói: - Anh thanh niên - Anh Tấn - Thuý Kiều Người - Ông hoạ sĩ và cô gái - Chị hàng đậu ngày - Hoạn Thư nghe: trước( ) Hàm ý của - Mời bác và cô vào - Chúng tôi không thể - Câu 1: Giễu cợt. câu in uống nước. cho được. - Câu 2: Làm điều độc ác sẽ đậm: gặp sự báo oán. Hãy chuẩn bị nhận sự báo oán thích đáng. Chi tiết - ” Ông liền theo anh - “ Thật là càng giàu có, - “ Hồn lạc phách xiêu” , thanh niên vào trong càng không dám rời một “Khấu đầu dưới trướng liệu đồng xu! Càng không nhà” và “ngồi xuống dám rời đồng xu lại điều kêu ca”. ghế”. càng giàu có”.
16. Bài 2: Xác định hàm ý của câu in đậm? Vì sao em bé không nói thẳng được mà phải sử dụng hàm ý? Việc sử dụng hàm ý có thành công không? Vì sao? Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên: - Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái ! – Nó cũng lại nói trổng. Tôi lên tiếng mở đường cho nó: - Cháu phải gọi “Ba chắt nước giùm con”, phải nói như vậy. Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên: - Cơm sôi rồi nhão bây giờ ! Anh Sáu vẫn ngồi im [ ] -> Hàm ý: Ba chắt nước cơm giúp con với không thì nhão mất. - >Vì bé Thu lấn trước đã nói thẳng rồi mà không có hiệu quả và vì bực mình, vì không muốn gọi tên Ba. -> Việc sử dụng hàm ýkhông thành công vì “Anh Sáu vẫn ngồi im”, tức là tỏ ra không cộng tác.
17. Bài 4: Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh “hy vọng” với “con đường” Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hi vọng thì không thể nói đâu là thực, đâu là hư. Cũng giống như những con đường trên mặt đất; kì thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi. - Hàm ý: Tuy hi vọng chưa thể nói là thực hay hư, nhưng nếu cố gắng thực hiện thì có thể đạt được.
18. Bài 5: Tìm câu có hàm ý mời mọc, câu có hàm ý từ chối trong đoạn đối thoại giữa em bé với mây và sóng - Câu có hàm ý mời mọc: + “ Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà ” + “ Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn ” - Câu có hàm ý từ chối: + “ Mẹ mình đang ở đợi ở nhà.” + “ Làm sao có thể rời mẹ mà đến được?”. * Viết thêm câu có chứa hàm ý mời mọc rõ hơn. -“Chơi với bọn tớ thích lắm đấy.” - “Có ai muốn chơi với bọn tớ không?” - “Các bạn nhỏ mà đi cùng thì thích lắm đấy.”
19. Hµm ý ®iÒu kiÖn NGƯỜI NÓI (NGƯỜI Sö dông NGƯỜI ĐỌC (NGƯỜI NGHE) VIẾT) Có năng lực Có ý thức đưa hàm ý giải đoán hàm ý vào câu nói §êi sèng VĂN CHƯƠNG