Giáo án Ngữ Văn Lớp 9 - Tiết 114: Nghĩa tường minh và hàm ý (Tiếp theo) - Năm học 2021-2022

Nội dung text: Giáo án Ngữ Văn Lớp 9 - Tiết 114: Nghĩa tường minh và hàm ý (Tiếp theo) - Năm học 2021-2022

1. Ngày dạy: 26/2/2022 Tiết 114. NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (tiếp theo) A. Kiểm tra bài cũ: (5-7ph) 1. Câu hỏi 1: Hãy phát biểu khái niệm về nghĩa tường minh và hàm ý 2. Câu hỏi 2: Bài 4 (trang 76 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2) a. Câu "Hà, nắng gớm, về nào " là câu nói lảng. b. Câu "Tôi thấy người ta đồn " là câu bị chen ngắt ngang. => Hai câu này không phải là câu mang hàm ý. B. Bài mới: * Mục tiêu: Trong tiết trước đã tìm hiểu khái niệm về nghĩa tường minh và hàm ý. Tiết này sẽ tìm hiểu về điều kiện nào phù hợp để tạo ra câu văn cũng như ngữ cảnh có hàm ý. Hoạt động của Thầy - trò Nội dung cần đạt HĐ 1: Tìm hiểu điều kiện sử dụng hàm ý. I. Điều kiện sử dụng hàm ý: - HS đọc VD 1. Xét các ví dụ: (trang 90 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2) ? Nêu xuất xứ của đoạn trích trên? Ghi lại sự việc -> Đoạn trích . gì? ? Đọc lại 2 câu văn in đậm và cho biết đó là lời nói -> Chị Dậu với cái Tí của ai với ai? ? Hàm ý trong câu 1 là gì? - "Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi." có hàm ý: Sau bữa ăn này, u sẽ bán con nên con sẽ ? Hàm ý trong câu 2 là gì? không được ăn ở nhà nữa. - "Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài." có hàm ý: U đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài. => Chị Dậu không dám nói thẳng với con vì nói ? Tại sao chị Dậu không dám nói thẳng với con thẳng ra sự thật thì cả chị lẫn con sẽ rất đau lòng, dùng hàm ý để giấu đi, giảm bớt nỗi đau ấy, tránh điều đau lòng. ? Trong hai câu đó thì câu nào có hàm ý rõ hơn? => Hàm ý trong câu thứ hai rõ hơn. Chị Dậu Tại sao? phải nói rõ hơn vì cái Tí vẫn còn chưa hiểu hết hàm ý ẩn trong câu trước. Cái Tí đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ thể hiện ở thái độ “giãy nảy”, “liệng của khoai vào rổ và òa lên khóc” của cái Tí và câu nói “U bán con thật đấy ư? ” ? Vậy qua tình huống này em rút ra những điều 2. Kết luận: Ghi nhớ - sgk, trang 91 kiện gì để có hàm ý.
2. II. Luyện tập Bài 1 (trang 91 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2): Câu Người nói – Người Hàm ý Chi tiết chứng tỏ người nghe nghe đã hiểu hàm ý a. Chè đã ngấm Anh thanh niên – ông Mời bác và cô vào uống Ông theo liền anh thanh rồi đấy họa sĩ và cô con gái nước niên vào trong b. Chúng tôi cần Anh Tấn – chị hàng Chúng tôi không thể Chị hàng đậu nói giọng bán các thứ này đậu cho những thứ này được châm biếm : Thật là càng đi để . giàu có c. - Tiểu thư cũng Thúy Kiều – Hoạn (1) : giễu cợt Hoạn Thư có bây giờ đến Thư phải chịu xét xử của Hoạn Thư hồn lạc phách đây Kiều. xiêu - Càng cay nghiệt (2) : người độc ác như lắm càng oan trái Hoạn Thư sẽ bị báo oán nhiều Bài 2 (trang 92 sgk Ngữ Văn 9, Tập 2): - "Cơm sôi rồi, nhão bây giờ !": Hàm ý là: chắt giùm nước để cơm khỏi nhão. Em bé nói hàm ý vì trước đó đã nói thẳng ra nhưng không có hiệu quả; lần này không cần nhắc lại ý "chắt giùm nước" mà thêm vào ý giục giã: "nhão bây giờ!". - Việc sử dụng hàm ý trong trường hợp này không có hiệu quả, vì người nghe không tiếp nhận, từ chối bằng cách "vẫn ngồi im". Bài 3 (trang 92 sgk Ngữ Văn 9, Tập 2): - Câu chứa hàm ý "từ chối" như : "Tôi bận ôn thi", "Tôi phải đi thăm người ốm" Bài 4 (trang 92 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2): Qua sự so sánh của Lỗ Tấn có thể nhận ra hàm ý : Hy vọng không ai chắc chắn, nhưng nếu cố gắng thực hiện thì có thể đạt được. Bài 5 (trang 93 sgk Ngữ Văn 9, Tập 2): - Các câu có hàm ý mời mọc: + Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc. + Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn. Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà không biết từng đến nơi nao. - Các câu có hàm ý từ chối:
3. + Mẹ mình đang đợi ở nhà. + Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà, làm sao có thể rời mẹ mà đi được? - Có thể viết thêm câu có hàm ý mời mọc rõ hơn: + Bạn muốn chơi cùng bọn tớ không ? + Chơi với bọn tớ rất tuyệt !