Đề bài Mùa xuân nho nhỏ

Nội dung text: Đề bài Mùa xuân nho nhỏ

1. ĐỀ BÀI MÙA XUÂN NHO NHỎ ĐỀ SỐ 1: Hình ảnh mùa xuân được khắc họa thật đẹp trong đoạn thơ sau: “Mọc giữa dòng sông xanh Một bông hoa tím biếc Ơi con chim chiền chiện Hót chi mà vang trời Từng giọt long lanh rơi Tôi đưa tay tôi hứng” Câu 1. Đoạn thơ trên thuộc bài thơ nào? Của ai? Nêu hoàn cảnh ra đời tác phẩm ấy? Câu 2. Hai dòng thơ đầu tác giả sử dụng nghệ thuật gì? Phân tích tác dụng của nghệ thuật ấy và lấy 1 ví dụ khác trong 1 bài thơ đã học có sử dụng nghệ thuật tương tự như câu thơ? Câu 3. Cùng với thán từ Ơi, từ hót chi tạo nên nghệ thuật gì cho câu thơ? Em hiểu như thế nào về giọt long lanh và động từ hứng, tìm từ đồng nghĩa với từ hứng và cho biết chúng có thể thay thế cho từ hứng được không ? Vì sao? Câu 4. Có thể thay thế từ tôi trong đoạn thơ trên bằng từ ta được không? Vì sao? Câu 5. Nếu căn cứ vào hoàn cảnh sáng tác bài thơ thì khổ thơ cảm nhận vẻ đẹp của bức tranh xuân này nên hiểu là mùa xuân trong quá khứ hay hiện tại? Lí giải về mỗi cách hiểu đó. Từ đó em hiểu gì về thái độ của nhà thơ đối với thiên nhiên, đất trời? Câu 6.Dựa vào đoạn thơ trên, em hãy viết một đoạn văn dài khoảng 10-12 câu theo cách lập luận Tổng hợp- phân tích- tổng hợp, trong đó có chứa phép nối và câu có thành phần tình thái với chủ đề: vẻ đẹp mùa xuân trong thiên nhiên và cảm xúc của nhà thơ trước vẻ đẹp ấy. Câu 7. Em hãy đọc câu thơ sau: "Một tiếng chim kêu sáng cả rừng".Trong thực tế tiếng chim chỉ là âm thanh không thể đem lại ánh sáng cho cả cánh rừng, thế nhưng câu thơ vẫn được coi là đặc sắc. Vì sao vậy? Từ đó em có thể nhận xét gì về cái hay của những câu thơ trong bài "Mùa xuân nho nhỏ" "Ơi con chim chiền chiện Hót chi mà vang trời Từng giọt long lanh rơi Tôi đưa tay tôi hứng" Câu 8. Trong bài Mùa xuân nho nhỏ, Thanh Hải viết : "Ta làm con chim hót Ta làm một cành hoa." Kết thúc bài Viếng lăng Bác, Viễn Phương có viết : "Mai về miền Nam thương trào nước mắt Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác." a. Hai bài thơ của hai tác giả viết về đề tài khác nhau nhưng có chung chủ đề. Hãy chỉ ra tư tưởng chung đó. b. Viết 1 đoạn văn khoảng 5 câu phát biểu cảm nghĩ về 1 trong hai đoạn thơ trên. ĐỀ SỐ 2 Câu 1. Chép lại chính xác khổ thơ thứ hai và cho biết nội dung và nghệ thuật đặc sắc của khổ thơ Câu 2: Người cầm súng và người ra đồng là ai? Tác giả sử dụng nghệ thuật gì khi nhắc đến họ? Câu 3: Từ lộc được hiểu theo nghĩa nào? Vì sao người cầm súng được miêu tả Lộc giắt đầy trên lưng? Câu 4. Từ "lao xao " có thể thay thế cho từ “xôn xao” trong đoạn thơ được không? Vì sao? Câu 5: Phân tích giá trị nghệ thuật của các biện pháp tu từ và các từ láy trong đoạn văn? Câu 6. Dựa vào khổ thơ đã chép, hãy viết một đoạn văn (khoảng 10-12 câu) theo cách diễn dịch. Trong đó có sử dụng phép nối và một câu có thành phần cảm thán để làm rõ cảm xúc của tác giả trước vẻ đẹp của mùa xuân đất nước(Gạch dưới thành phần cảm thán và từ ngữ dùng làm phép nối) ĐỀ SỐ 3:Cho khổ thơ: “Đất nước bốn ngàn năm Vất vả và gian lao Đất nước như vì sao Cứ đi lên phía trước Câu 1: Khổ thơ trên trích trong bài thơ nào? của ai? Nêu chủ đề bài thơ? Câu 2. Trong khổ thơ nhà thơ đã sử dụng các phép tu từ nghệ thuật nảo? Trình bày ấn tượng về đất nước qua việc phân tích các biện pháp tu từ ấy. Câu 3. Khi so sánh đất nước tại sao tác giả không dùng hình ảnh mặt trời hay mặt trăng mà lại dùng hình ảnh “Đất nước như vì sao” ? Câu 4: Dựa vào khổ thơ trên hãy viết một đoạn văn (khoảng 12 câu) theo cách tổng phân hợp. Trong đó có sử dụng phép thế và một câu có thành phần cảm thán và câu bị động để làm rõ cảm xúc của tác giả trước sức sống của mùa xuân đất nước(Gạch dưới thành phần cảm thán và từ ngữ dùng làm phép thế, câu bị động ) 1
2. ĐỀ SỐ 4: Trong bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ" của Thanh Hải có câu:"Ta làm con chim hót" Câu 1: Chép chính xác 7 câu thơ tiếp theo. Câu 2: Nêu hoàn cảnh sáng tác của bài thơ. Hoàn cảnh đó có ý nghĩa như thế nào trong việc bày tỏ cảm xúc của nhà thơ? Câu 3: Chỉ ra hàm ý của câu thơ Một mùa xuân nho nhỏ Câu 4: Trong ®o¹n th¬ trªn, t¸c gi¶ ®· sö dông phÐp tu tõ chñ yÕu nµo? Nªu râ hiÖu qu¶ nghÖ thuËt cña biÖn ph¸p tu tõ ®ã. Câu 5: Nh÷ng h×nh ¶nh nµo trong khæ th¬ ®Çu ®· ®­îc lÆp l¹i trong ®o¹n th¬ trªn? Nªu ý nghÜa cña sù lÆp l¹i ®ã. Câu 6: Ở phần đầu của bài thơ, tác giả dùng đại từ "tôi", nhưng ở đoạn thơ vừa chép lại sử dụng đại từ "ta".Vì sao vậy? Câu 7:. Mở đầu đoạn văn phân tích 8 câu thơ trên, 1 học sinh viết: " Từ xúc cảm trước mùa xuận của thiên nhiên đất nước, Thanh Hải đã bày tỏ khát vọng mãnh liệt muốn dâng hiến cho cuộc đời." Coi đây là câu mở đoạn, hãy viết tiếp khoảng 12 – 15 câu để được đoạn văn diễn dịch trong đó có lời dẫn trực tiếp, phép lặp để liên kết và câu nghi vấn bộc lộ cảm xúc. Câu 8: Hai khổ thơ trên khiến cho ta liên tưởng tới những nhân vật trong 1 văn bản khác của lớp 9. Hãy cho biết đó là những nhân vật nào? trong tác phẩm nào của ai. Chỉ rõ tại sao ta lại có sự liên tưởng đó? ĐỀ SỐ 5 1. Mét b¹n häc sinh ®· giíi thiÖu Thanh H¶i vµ bµi th¬ Mïa xu©n nho nhá b»ng ®o¹n v¨n sau. H·y nhËn xÐt vµ söa l¹i c¸c lçi kiÕn thøc, tõ vµ c©u mµ b¹n m¾c ph¶i (chó ý gi÷ nguyªn ý vµ h¹n chÕ thªm bít tõ). Thanh H¶i (1930 - 1980) tªn khai sinh lµ Phan B¸ Ngoan. ¤ng quª ë huyÖn Phong §iÒn, tØnh Thõa Thiªn - HuÕ, Thanh H¶i ho¹t ®éng v¨n nghÖ tõ thêi kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Trong thêi kú chèng Mü cøu n­íc lµ mét trong nh÷ng c©y bót cã c«ng, x©y dùng nÒn v¨n häc C¸ch m¹ng ë miÒn Nam tõ nh÷ng ngµy ®Çu. Bµi th¬ Mïa xu©n nho nhá ®­îc viÕt th¸ng 11 n¨m 1978 tr­íc khi nhµ th¬ qua ®êi. T¸c phÈm ®· thÓ hiÖn niÒm yªu tha thiÕt cuéc sèng vµ ­íc nguyÖn ch©n thµnh ®­îc cèng hiÕn cho ®Êt n­íc cña nhµ v¨n. 2. Nhµ th¬ Thanh H¶i ®Æt tªn cho bµi th¬ cña m×nh lµ Mïa xu©n nho nhá. Nhan ®Ò ®ã cã g× ®Æc biÖt vµ gîi cho em suy nghÜ g× ? 3. a) H·y chÐp l¹i ®o¹n th¬ cã 8 c©u thÓ hiÖn râ ý nghÜa h×nh ¶nh mïa xu©n nho nhá trong bµi th¬ cïng tªn cña Thanh H¶i. b) ViÕt ®o¹n v¨n kho¶ng 10 c©u theo c¸ch lËp luËn tæng hîp - ph©n tÝch - tæng hîp ®Ó lµm râ lÏ sèng cao ®Ñp cña con ng­êi trong c¸c c©u th¬ ®· chÐp ë môc a. ĐỀ SỐ 6 Hình ảnh mùa xuân được khắc họa thật đẹp trong khổ thơ 1 : Câu 1: Dựa vào đoạn thơ trên, em hãy viết một đoạn văn khoảng 10-12 câu theo cách lập luận tổng - phân - hợp, trong đó có sử dụng phép nối và một câu chứa thành phần tình thái với chủ đề: Vẻ đẹp của mùa xuân, thiên nhiên và cảm xúc của nhà thơ trước vẻ đẹp ấy (gạch dưới thành phần tình thái và những từ ngữ dùng làm phép nối). Câu 2: Cũng trong bài thơ trên có câu: "Mùa xuân người cầm súng Lộc giắt đầy trên lưng" Trong câu thơ trên, từ "lộc" được hiểu như thế nào? Theo em, vì sao hình ảnh "người cầm súng" lại được tác giả miêu tả "Lộc giắt đầy trên lưng"? ĐỀ SỐ 7 Phần I: (6 điểm): Trong bài thơ Mùa xuân nho nhỏ, Thanh Hải nguyện làm một con chim, một cành hoa và một nốt nhạc trầm để kết thành: “Một mùa xuân nho nhỏ Lặng lẽ dâng cho đời Dù là tuổi hai mươi Dù là khi tóc bạc.” 1. Nhan đề Mùa xuân nho nhỏ được cấu tạo bởi những từ loại nào? Việc kết hợp các từ loại ấy có tác dụng gì? 2. Nốt nhạc trầm trong bài thơ có nét riêng gì? Điều đó góp phần thể hiện ước nguyện nào của tác giả? 3. Dựa vào khổ thơ trên, hãy viết một đoạn văn nghị luận khoảng 12 câu theo cách lập luận tổng hợp - phân tích - tổng hợp làm rõ tâm niệm của nhà thơ, lẽ sống cao đẹp của con người. Trong đó có sử dụng câu bị động và phép thế (gạch dưới câu bị động và những từ ngữ dùng làm phép thế). 4. Dựa vào khổ thơ và hiểu biết của em về nội dung của bài thơ hãy phát biểu cảm nghĩ của em về lẽ sống của người cách mạng. 2
3. ĐỀ BÀI MÙA XUÂN NHO NHỎ ĐỀ SỐ 1 Hình ảnh mùa xuân được khắc họa thật đẹp trong đoạn thơ sau: “Mọc giữa dòng sông xanh Một bông hoa tím biếc Ơi con chim chiền chiện Hót chi mà vang trời Từng giọt long lanh rơi Tôi đưa tay tôi hứng” Câu 1. Đoạn thơ trên thuộc bài thơ nào? Của ai? Nêu hoàn cảnh ra đời tác phẩm ấy? - Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ - Thanh Hải - Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: Bµi th¬ ®­îc viÕt vµo th¸ng 11/1980, kh«ng bao l©u tr­íc khi nhµ th¬ qua ®êi, thÓ hiÖn niÒm yªu mÕn cuéc sèng ®Êt n­íc thiÕt tha vµ ­íc nguyÖn cña t¸c gi¶. Câu 2. Hai dòng thơ đầu tác giả sử dụng nghệ thuật gì? Phân tích tác dụng của nghệ thuật ấy và lấy 1 ví dụ khác trong 1 bài thơ đã học có sử dụng nghệ thuật tương tự như câu thơ? Gợi ý : - Cách đặt câu đặc biệt theo cấu trúc đảo ngữ : từ «mọc » được đặt ở đầu câu. > Tác dụng : gợi ấn tượng về sự xuất hiện của bông hoa tím -> diễn tả sức sống mãnh liệt của mùa xuân. Diễn tả cảm xúc ngạc nhiên, thú vị của nhà thơ trước một hình ảnh của mùa xuân - Bài sang thu “Bỗng nhận ra hương ổi” Câu 3. Cùng với thán từ Ơi, từ hót chi tạo nên nghệ thuật gì cho câu thơ? Em hiểu như thế nào về giọt long lanh và động từ hứng, tìm từ đồng nghĩa với từ hứng và cho biết chúng có thể thay thế cho từ hứng được không ? Vì sao? - Nh÷ng lêi béc lé trùc tiÕp nh­ lêi trß chuyÖn víi thiªn nhiªn - Cã thÓ hiÓu c©u th¬ theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. Tr­íc hÕt, “giät long lanh” lµ nh÷ng giät m­a mïa xu©n, giät s­¬ng mïa xu©n, trong s¸ng, r¬i xuèng tõng nhµnh c©y, kÏ l¸ nh­ nh÷ng h¹t ngäc. >ë ®©y, giät long lanh còng cã thÓ ®­îc hiÓu theo nghÜa Èn dông chuyÓn ®æi c¶m gi¸c. TiÕng chim tõ chç lµ ©m thanh (c¶m nhËn b»ng thÝnh gi¸c) chuyÓn thµnh tõng giät (h×nh vµ khèi, c¶m nhËn b»ng thÞ gi¸c), tõng giät Êy l¹i long lanh ¸nh s¸ng vµ mµu s¾c, cã thÓ c¶m nhËn b»ng xóc gi¸c “T«i ®­a tay t«i høng”. Dï hiÓu theo c¸ch nµo th× hai c©u th¬ vÉn thÓ hiÖn c¶m xóc say s­a, ng©y ngÊt cña t¸c gi¶ tr­íc c¶nh ®Êt trêi xø HuÕ vµo xu©n, thÓ hiÖn mong muèn ho¸ vµo thiªn nhiªn ®Êt trêi trong t©m t­ëng gi÷a mïa ®«ng gi¸ l¹nh khiÕn ta v« cïng kh©m phôc. C2- Nếu hiểu là “giọt mưa xuân” cũng có chỗ hợp lí: nét quen thuộc của khung cảnh mùa xuân và dễ gợi cảm xúc xôn xao trong lòng người. Nhưng có chỗ chưa thật hợp lí: mưa xuân thường nhẹ và ấm (Bữa ấy mưa xuân phơi phới bay - Nguyễn Bính), chứ không thể tạo thành giọt. -> Cách hiểu thứ hai hợp lí hơn: + Liền mạch với câu thơ trước + NT ẩn dụ chuyển đổi cảm giác : Nhà thơ đưa tay hứng từng giọt âm thanh tiếng chim (chuyển đổi cảm giác). Tiếng chim từ chỗ là âm thanh, chuyển thành từng giọt, từng giọt ấy lại long lanh ánh sáng và màu sắc, có thể cảm nhận bằng xúc giác. -> Diễn tả niềm say sưa, ngây ngất của nhà thơ trước vẻ đẹp của thiên nhiên, trời đất lúc vào xuân. Câu 4. Có thể thay thế từ tôi trong đoạn thơ trên bằng từ ta được không? Vì sao? - T«i vµ ta ®Òu lµ ®¹i tõ nh©n x­ng ë ng«i thø nhÊt. 3
4. - Gi÷a hai phÇn cña bµi th¬ cã sù chuyÓn ®æi ®¹i tõ nh©n x­ng cña chñ thÓ tr÷ t×nh tõ “t«i” sang “ta”. §iÒu nµy kh«ng ph¶i hoµn toµn lµ ngÉu nhiªn mµ ®· ®­îc t¸c gi¶ sö dông nh­ mét dông ý nghÖ thuËt thÝch hîp víi sù chuyÓn biÕn cña c¶m xóc vµ t­ t­ëng trong bµi th¬. Ch÷ “t«i” trong c©u “t«i ®­a tay t«i høng” ë khæ th¬ ®Çu võa thÓ hiÖn mét c¸i “t«i” cô thÓ rÊt riªng cña nhµ th¬, võa thÓ hiÖn ®­îc sù n©ng niu, tr©n träng víi vÎ ®Ñp vµ sù sèng cña mïa xu©n. NÕu thay b»ng ch÷ “ta” th× hoµn toµn kh«ng thÝch hîp víi néi dung c¶m xóc Êy mµ chØ vÏ ra mét t­ thÕ cã vÎ ph« tr­¬ng. - Cßn trong phÇn sau, khi bµy tá ®iÒu t©m niÖm tha thiÕt nh­ mét kh¸t väng ®­îc d©ng hiÕn gi¸ trÞ tinh tuý cña ®êi m×nh cho ®êi chung th× ®¹i tõ “ta” l¹i t¹o ®­îc s¾c th¸i quan träng, thiªng liªng cña mét lêi nguyÖn ­íc. - H¬n n÷a, ®iÒu t©m nguyÖn Êy kh«ng chØ cña riªng nhµ th¬, mµ cña biÕt bao thÕ hÖ ng­êi ViÖt Nam ®ang sèng vµ cèng hiÕn cho sù nghiÖp chung, c¸i “t«i” cña t¸c gi¶ ®· thay cho nhiÒu c¸i “t«i” kh¸c, nã nhÊt thiÕt ph¶i ho¸ th©n thµnh c¸i “ta”. Nh­ng “ta” mµ kh«ng hÒ chung chung v« h×nh, mµ vÉn nhËn ra ®­îc mét giäng nhá nhÑ, khiªm nh­êng, ®»m th¾m cña c¸i “t«i” Thanh H¶i. Câu 5. Nếu căn cứ vào hoàn cảnh sáng tác bài thơ thì khổ thơ cảm nhận vẻ đẹp của bức tranh xuân này nên hiểu là mùa xuân trong quá khứ hay hiện tại? Lí giải về mỗi cách hiểu đó. Từ đó em hiểu gì về thái độ của nhà thơ đối với thiên nhiên, đất trời? - Bµi th¬ ®­îc viÕt vào giữa màu đông giá rét 11/1980, viết mét th¸ng tr­íc khi nhµ th¬ trë vÒ víi c¸t bôi. Vậy thì mùa xuân ở đây là mùa xuân trong tâm tưởng – mùa xuân trong lòng tác giả .Từ đó có thể thấy tác giả kh«ng gîi chót b¨n kho¨n vÒ bÖnh tËt, nh÷ng suy nghÜ riªng t­ cho b¶n th©n mµ chØ “lÆng lÏ ch¸y báng mét kh¸t khao ®­îc d©ng hiÕn”.Có thể nói , “mùa xuân nho nhỏ” là tiếng lòng tha thiết yêu mến và gắn bó với đất nước, với cuộc đời; thể hiện ước nguyện chân thành của nhà thơ được cống hiến cho đất nước, góp một “mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân lớn của dân tộc. > Bài thơ đem đến cho chúng ta bao cảm xúc đẹp về mùa xuân, gợi cho ta suy nghĩ về một lẽ sống cao đẹp của một tâm hồn trong sáng khiến ta cảm phục và tin yêu. Câu 6.Dựa vào đoạn thơ trên, em hãy viết một đoạn văn dài khoảng 10-12 câu theo cách lập luận Tổng hợp- phân tích- tổng hợp, trong đó có chứa phép nối và câu có thành phần tình thái với chủ đề: vẻ đẹp mùa xuân trong thiên nhiên và cảm xúc của nhà thơ trước vẻ đẹp ấy. Cảm hứng xuân phơi phới của Thanh Hải đã dệt nên một bức tranh xuân rất đẹp, đầy sức sống và tràn ngập niềm vui rạo rực. - Bức tranh ấy được chấm phá bằng rất ít chi tiết: một dòng sông xanh, một bông hoa tím biếc, một tiếng chim chiền chiện. Những nét chấm phá ấy đã vẽ ra được một không gian cao rộng, màu sắc tươi thắm của mùa xuân và cả âm thanh vang vọng, tươi vui của chim chiền chiện. +Ngay hai câu mở đầu đã gặp một cách viết khác lạ. Không viết như bình thường : một bông hoa tím biếc mọc giữa dòng sông xanh” mà đảo lại: “Mọc giữa dòng sông xanh. Một bông hoa tím biếc”. Động từ “mọc” đặt ở đầu khổ thơ của bài thơ là một dụng ý NT của tác giả => khắc sâu ấn tượng về sức sống trỗi dậy và vươn lên của mùa xuân.Tưởng như bông hoa tím biếc kia đang từ từ, lồ lộ mọc lên, vươn lên, xoè nở trên mặt nước xanh của dòng sông xuân. + Tại sao màu nước sông lại xanh mà không là “dòng nước trong mát” (bài “Vàm cỏ đông” của Hoài Vũ), hay không là “dòng sông đỏ nặng phù sa” trong thơ Nguyễn Đình Thi – bài Đất nước)? Có phải đấu là màu nước của Hương Giang, hay chính là tín hiệu báo mùa xuân đang về? Mùa xuân trang trải êm trôi một dòng xanh dịu mát. Màu xanh lam của dòng sông hương hoà cùng màu tím biếc của hoa, một màu tím giản dị, thuỷ chung, mộng mơ và quyến rũ. Đó là mầu sắc đặc trưng của xứ Huế. + Tiếng chim chiền chiện tạo nên một nét đẹp nữa của mùa xuân: “Ơi con chim chiền chiện. Hót chi mà vang trời”=>. nhạc điệu của câu thơ như giai điệu của mùa xuân tươi vui và rạo rực. Các từ than gọi “ơi, chi, mang chất giọng ngọt ngào đáng yêu của người xứ Huế (thân thương, gần gũi) . Câu thơ 4
5. cứ như câu nói tự nhiên không trau chuốt từ ngữ nhưng vẫn mang âm hưởng thi ca. Câu hỏi tu từ “hót chi” thể hiện tâm trạng đùa vui, ngỡ ngàng, thích thú của tác giả trước giai điệu của mùa xuân. - Quả thật, thiên nhiên nhất là mùa xuân vốn hào phóng, sẵn sàng trao tặng con người mọi vẻ đẹp nếu con người biết mở rộng tấm lòng. Thanh Hải đã thực sự đón nhận mùa xuân với tất cả sự tài hoa của ngòi bút, sự thăng hoa của tâm hồn. Nhà thơ lặng ngắm, lặng nghe bằng cả trái tim xao động, bằng trí tưởng tượng, liên tưởng độc đáo: “Từng giọt long lanh rơi. Tôi đưa tay tôi hứng” Về hai câu thơ trên, có hai cách hiểu: từng giọt ở đây là giọt mưa xuân long lanh trong ánh sáng của trời xuân; nhưng cũng còn có thể hiểu hai câu này gắn với hai câu trước: Tiếng chim đang vang xa bỗng gần lại, rõ ràng, tròn trịa như kết thành những giọt sương óng ánh sắc màu, rơi rơi, rơi mãi tưởng chừng không dứt và nhà thơ đưa tay hứng từng giọt âm thanh ấy. Như vậy từ một hình tượng, một sự vật được cảm nhận bằng âm thanh ( thính giác), tác giả đã chuyển đổi biến nó thành một sự vật có thể nhìn được bằng mắt ( thị giác) bởi nó có hình khối, màu sắc rồi lại được như cảm nhận nó bằng da thịt, bằng sự tiếp xúc ( xúc giác).Nghệ thuật ví ngầm, chuyển đổi cảm giác quả đã đạt tới mức tinh tế đáng khâm phục. Hai câu thơ đã biểu hiện niềm say sưa, ngây ngất, xốn xang, rạo rực của nhà thơ trước vẻ đẹp của thiên nhiên, đất trời lúc vào xuân. Chắc hẳn trong lòng thi sĩ đang dạt dào tình yêu quê hương, đất nước, tình yêu cuộc đời. Gợi ý 2: - Viết đoạn văn quy nạp tức là câu chủ đề phải đưa xuống cuối đoạn văn (chú ý có từ liên kết : Quả thật, có thể nói .) - Để làm rõ câu chủ đề trên, cần phân tích khổ thơ đầu tiên của bài thơ: Mùa xuân của thiên nhiên, đất trời (tham khảo phần phân tích) Gîi ý : Bøc tranh thiªn nhiªn më ®Çu b»ng kh«ng gian tho¸ng ®·ng, yªn ¶, th¬ méng. §ã lµ kh«ng gian cña mét dßng s«ng xanh. Dßng s«ng Êy gîi nh¾c ®Õn s«ng H­¬ng th¬ méng cña Xø HuÕ vµ kh«ng gian cña mïa xu©n kh«ng ngõng ®­îc më réng víi tiÕng hãt vang trêi cña con chim chiÒn chiÖn. ChiÒn chiÖn vèn lµ loµi chim b¸o tin xu©n, h×nh ¶nh cña nã xuÊt hiÖn trong khæ th¬ khiÕn ng­êi ®äc cã c¶m gi¸c kh«ng gian nh­ ®­îc tr¶i ®Çy mét s¾c xu©n. Thanh H¶i lùa chän mµu s¾c trÎ trung, t­¬i t¾n vµ c¨ng trµn søc sèng cho bøc tranh mïa xu©n cña m×nh. §ã lµ mµu xanh cña dßng sèng hoµ lÉn mµu xanh cña bÇu trêi. Lµ mét mµu tÝm biÕc ®Õn nao lßng cña xø HuÕ. Nh­ng bøc tranh nµy kh«ng chØ cã h×nh ¶nh, mµu s¾c mµ cßn cã c¶ ©m thanh. ChØ cã ®iÒu ë ®©y tiÕng chim hãt nh­ trë nªn cô thÓ, h÷u h×nh, thµnh h×nh khèi long lanh n¸o nøc ®Ó cã thÓ ®­a tay ra mµ høng lÊy, mµ n©ng niu. Qu¶ thËt, Thanh H¶i víi lßng yªu thiªn nhiªn say ®¾m ®· thÓ hiÖn mét bøc tranh thiªn nhiªn t­¬i ®Ñp, trµn ®Çy søc sèng. C©u 6b: ViÕt ®o¹n v¨n quy n¹p tõ 9 -> 15 c©u víi chñ ®Ò: Bµi th¬ “Mïa xu©n nho nhá” ®· vÏ nªn mét bøc tranh thiªn nhiªn t­¬i ®Ñp vµ trµn ®Çy søc sèng. Gîi ý: - ViÕt ®o¹n v¨n quy n¹p tøc lµ c©u chñ ®Ò ph¶i ®­a xuèng cuèi ®o¹n v¨n (chó ý cã tõ liªn kÕt: Qu¶ thËt, cã thÓ nãi ). - §Ó lµm râ c©u chñ ®Ò trªn, cÇn ph©n tÝch khæ th¬ ®Çu tiªn cña bµi th¬: Mïa xu©n cña thiªn nhiªn, ®Êt trêi. + Vµi nÐt ph¸c ho¹ cña t¸c gi¶ vÒ mïa xu©n: dßng s«ng xanh, b«ng hoa tÝm biÕc, tiÕng chim chiÒn chiÖn hãt vang trêi. + Kh«ng gian cao réng (víi dßng s«ng, víi mÆt ®Êt, bÇu trêi bao la), c¶ s¾c mµu t­¬i th¾m cña mïa xu©n (s«ng xanh, hoa tÝm biÕc – mµu tÝm ®Æc tr­ng cña xø HuÕ), c¶ ©m thanh vang väng, t­¬i vui cña chim chiÒn chiÖn hãt vang trêi. + C¶m xóc say s­a, ng©y ngÊt cña nhµ th¬: ®­îc diÔn t¶ ë chi tiÕt rÊt t¹o h×nh: “Tõng giät long lanh r¬i. T«i ®­a tay t«i høng”. 5
6. Gîi ý: Bøc tranh thiªn nhiªn më ®Çu b»ng kh«ng gian th¸ng ®·ng, yªn ¶, th¬ méng. §ã lµ kh«ng gian cña mét dßng s«ng xanh. Dßng s«ng Êy gîi nh¾c ®Õn s«ng H­¬ng th¬ méng cña Xø HuÕ vµ kh«ng gian cña mïa xu©n kh«ng ngõng ®­îc më réng víi tiÕng hãt vang trêi cña con chim chiÒn chiÖn. ChiÒn chiÖn vèn lµ loµi chim b¸o tin xu©n, h×nh ¶nh cña nã xuÊt hiÖn trong khæ th¬ khiÕn ng­êi ®äc cã c¶m gi¸c kh«ng gian nh­ ®­îc tr¶i ®Çy mét s¾c xu©n. Thanh H¶i lùa chän mµu s¾c trÎ trung, t­¬i t¾n vµ c¨ng trµn søc sèng cho bøc tranh mïa xu©n cña m×nh. §ã lµ mµu xanh cña dßng s«ng hoµ lÉn mµu xanh cña bÇu trêi. Lµ mét mµu tÝm biÕc ®Õn nao lßng cña xø HuÕ. Nh­ng bøc tranh nµy kh«ng chØ cã h×nh ¶nh, mµu s¾c mµ cßn cã c¶ ©m thanh. ChØ cã ®iÒu ë ®©y tiÕng chim hãt nh­ trë nªn cô thÓ, h÷u h×nh, thµnh h×nh khèi long lanh n¸o nøc ®Ó cã thÓ ®­a tay ra mµ høng, mµ n©ng niu. Qu¶ thËt, Thanh H¶i víi lßng yªu thiªn nhiªn say ®¾m ®· thÓ hiÖn mäi bøc tranh thiªn nhiªn t­¬i ®Ñp, trµn ®Çy søc sèng Câu 7. Em hãy đọc câu thơ sau: "Một tiếng chim kêu sáng cả rừng".Trong thực tế tiếng chim chỉ là âm thanh không thể đem lại ánh sáng cho cả cánh rừng, thế nhưng câu thơ vẫn được coi là đặc sắc. Vì sao vậy? Từ đó em có thể nhận xét gì về cái hay của những câu thơ trong bài "Mùa xuân nho nhỏ" "Ơi con chim chiền chiện Hót chi mà vang trời Từng giọt long lanh rơi Tôi đưa tay tôi hứng" - Do các tác giả sử dụng nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác - NT Èn dô chuyÓn ®æi c¶m gi¸c: Nhµ th¬ ®­a tay høng tõng giät ©m thanh tiÕng chim (chuyÓn ®æi c¶m gi¸c). TiÕng chim tõ chç lµ ©m thanh, chuyÓn thµnh tõng giät, tõng giät Êy l¹i long lanh ¸nh s¸ng vµ mµu s¾c, cã thÓ c¶m nhËn b»ng xóc gi¸c. -> DiÔn t¶ niÒm say s­a, ng©y ngÊt cña nhµ th¬ tr­íc vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn, trêi ®Êt lóc vµo xu©n. HiÓu nh­ vËy th× c©u th¬, kh«ng dõng l¹i ë t¶ thùc mµ lµ biÓu hiÖn mét sù chuyÓn ®æi c¶m gi¸c: TiÕng hãt l¸nh lãt, vang väng, trong trÎo cña con chim chiÒn chiÖn ®­îc c¶m nhËn nh­ mét dßng ©m thanh tu«n ch¶y vµ trong ¸nh s¸ng t­¬i r¹ng rì cña trêi xu©n, giät ©m thanh còng long lanh vµ nhµ th¬ n©ng niu, tr©n träng ®­a tay ®ãn lÊy tõng giät. Câu 8. ( 3 điểm) Trong bài Mùa xuân nho nhỏ, Thanh Hải viết : "Ta làm con chim hót Ta làm một cành hoa." Kết thúc bài Viếng lăng Bác, Viễn Phương có viết : "Mai về miền Nam thương trào nước mắt Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác." a. Hai bài thơ của hai tác giả viết về đề tài khác nhau nhưng có chung chủ đề. Hãy chỉ ra tư tưởng chung đó. b. Viết 1 đoạn văn khoảng 5 câu phát biểu cảm nghĩ về 1 trong hai đoạn thơ trên. GỢI Ý a. Khác nhau và giống nhau : - Khác nhau : + Thanh Hải viết về đề tài thiên nhiên đất nước và khát vọng hoà nhập dâng hiến cho cuộc đời. + Viễn Phương viết về đề tài lãnh tụ, thể hiện niềm xúc động thiêng liêng, tấm lòng tha thiết thành kính khi tác giả từ miền Nam vừa được giải phóng ra viếng Bác Hồ. - Giống nhau : + Cả hai đoạn thơ đều thể hiện ước nguyện chân thành, tha thiết được hoà nhập, cống hiến cho cuộc đời, cho đất nước, nhân dân Ước nguyện khiêm nhường, bình dị muốn được góp phần dù nhỏ bé vào cuộc đời chung. 6
7. + Các nhà thơ đều dùng những hình ảnh đẹp của thiên nhiên là biểu tượng thể hiện ước nguyện của mình. b. HS tự chọn đoạn thơ để viết nhằm nổi bật thể thơ, giọng điệu thơ và ý tưởng thể hiện trong đoạn thơ. Đoạn thơ của Thanh Hải sử dụng thể thơ 5 chữ gần với các điệu dân ca , đặc biệt là dân ca miền Trung, có âm hưởng nhẹ nhàng tha thiết. Giọng điệu thể hiện đúng tâm trạng và cảm xúc của tác giả : trầm lắng, hơi trang nghiêm mà tha thiết khi bộc bạch những tâm niệm của mình. Đoạn thơ thể hiện niềm mong muốn được sống có ích, cống hiến cho đời một cách tự nhiên như con chim mang đến tiếng hót. Nét riêng trong những câu thơ của Thanh Hải là đề cập đến một vấn đề lớn : ý nghĩa của đời sống cá nhân trong quan hệ với cộng đồng. Đoạn thơ của Viễn Phương sử dụng thể thơ 8 chữ, nhịp thơ vừa phải với điệp từ muốn làm, giọng điệu phù hợp với nội dung tình cảm, cảm xúc. Đó là giọng điệu vừa trang nghiêm, sâu lắng, vừa thiết tha thể hiện đúng tâm trạng lưu luyến của nhà thơ khi phải xa Bác. Tâm trạng lưu luyến của nhà thơ muốn mãi ở bên lăng Bác và chỉ biết gửi tấm lòng mình bằng cách hoá thân hoà nhập vào những cảnh vật bên lăng : làm con chim cất tiếng hót. ĐỀ SỐ 2 Câu 1. Chép lại chính xác khổ thơ thứ hai và cho biết nội dung và nghệ thuật đặc sắc của khổ thơ Câu 2: Người cầm súng và người ra đồng là ai? Tác giả sử dụng nghệ thuật gì khi nhắc đến họ? Câu 3: Từ lộc được hiểu theo nghĩa nào? Vì sao người cầm súng được miêu tả Lộc giắt đầy trên lưng? Câu 4. Từ "lao xao " có thể thay thế cho từ “xôn xao” trong đoạn thơ được không? Vì sao? Câu 5: Phân tích giá trị nghệ thuật của các biện pháp tu từ và các từ láy trong đoạn văn? Câu 6. Dựa vào khổ thơ đã chép, hãy viết một đoạn văn (khoảng 10-12 câu) theo cách diễn dịch. Trong đó có sử dụng phép nối và một câu có thành phần cảm thán để làm rõ cảm xúc của tác giả trước vẻ đẹp của mùa xuân đất nước(Gạch dưới thành phần cảm thán và từ ngữ dùng làm phép nối) Gợi ý 1. a. Chép chính xác khæ th¬ b. ChØ ra néi dung vµ nghÖ thuËt ®Æc s¾c cña khæ th¬. * Néi dung chÝnh cña ®o¹n th¬ : Khung c¶nh cña mïa xu©n cña ®Êt n­íc - Mét mïa xu©n cña ®Êt n­íc ®ang dùng x©y vµ chiÕn ®Êu - Mét ®Êt n­íc ®ang v÷ng vµng ®i lªn * NghÖ thuËt cña ®o¹n th¬: - H×nh ¶nh th¬ : + GÇn gòi mµ nªn th¬, gîi c¶m : Léc; n­¬ng m¹; ng­êi ra ®ång + H×nh ¶nh cô thÓ : ng­êi cÇm sóng, ng­êi ra ®ång - NghÖ thuËt so s¸nh - Tõ l¸y : hèi h¶, x«n xao 2. Ng­êi cÇm sóng vµ ng­êi ra ®ång lµ biÓu t­îng cho 2 lùc l­îng lµm nªn mïa xu©n cña ®Êt n­íc: Ng­êi cÇm sóng lµ h×nh ¶nh cña ng­êi chiÕn sü lµ biÓu t­îng cho lùc l­îng b¶o vÖ tæ quèc cßn ng­êi ra ®ång lµ h/a ng­êi n«ng d©n biÓu t­îng cho lao ®éng s¶n xuÊt x©y dùng ®Êt n­íc > T¸c gi¶ sö dông h×nh ¶nh Ho¸n dô mang ý nghÜa Èn dô ®Ó ca ngîi 2 lùc l­îng chÝnh lµm nªn mïa xu©n cho ®Êt n­íc. 3. Léc ë ®©y hiÓu theo nhiều cách - Nghĩa đen là: Chồi non của cây, lá non của cây, đó chính là sức sống của thiên nhiên - Nghĩa chuyển: Lộc là hình ảnh của mùa xuân, là hình ảnh ẩn dụ chỉ sức sống, thành quả hạnh phúc của con người, đất nước. > Người cầm súng giắt lộc trên lưng: Câu thơ vừa mang ý nghĩa tả thực vừa mang ý nghĩa ẩn dụ: Người cầm súng ngụy trang những cành lá trên lưng như mang sức xuân vào trận địa. Còn người ra đồng gieo mùa xuân trên từng nương mạ. Họ là người mang mùa xuân đến cho đất nước. 4. Từ "lao xao " không thể thay thế cho từ ' xôn xao " vì tuy cả 2 từ đều là từ láy mô phỏng âm thanh Từ lao xao chỉ đơn giản là gợi âm thanh của thiên nhiên và con người. Còn “xôn xao " vừa gợi tả 7
8. được âm thanh rộn ràng của cuộc sống nhộn nhịp, lao động khẩn trương của đất nươcs sau độc lập mà còn là những cảm xúc mãnh liệt, phấn trấn của lòng người khi hòa nhịp cùng cảnh. Nhịp điệu của hai câu thơ là nhịp điệu của mùa xuân, của con người ra trận, ra đồng và cũng là nhịp điệu náo nức, xôn xao sung sướng trong lòng của mọi người và của chính nhà thơ. 5. – Biện pháp tu từ điệp ngữ: Mùa xuân, lộc, tất cả kết hợp với các từ láy hối hả, xôn xao vừa tạo nhịp điệu cho khổ thơ vừa tạo thành một nốt nhấn trong bản nhạc mùa xuân đất nước đã góp phần gợi không khí sôi nổi, tấp nập của bức tranh đất nước lao động chiến đấu. 6. ViÕt mét ®o¹n v¨n 10 c©u ®Ó ph©n tÝch khæ th¬ trªn : * §©y lµ nh÷ng c©u hái träng ®iÓm ®Ó kiÓm tra kh¶ n¨ng nhiÒu mÆt : - KiÕn thøc c¬ b¶n, cô thÓ cña t¸c phÈm, vÒ mét ®o¹n th¬ ®Æc s¾c - Kü n¨ng c¶m thô, diÔn ®¹t vµ vµ dùng ®o¹n v¨n - Kü n¨ng vËn dông kiÕn thøc ng÷ ph¸p : * C¸c b­íc tiÕn hµnh - X¸c ®Þnh kiÕn thøc c¬ b¶n cña c©u hái yªu cÇu cho néi dung ph©n tÝch khæ th¬ trong 10 c©u * Néi dung kh¸i qu¸t cña ®o¹n th¬ : Cảm xúc của tác giả trước mùa xuân cuả đất nước - Cảm xúc được mở đầu bằng hai hình ảnh tương ứng với hai nhiệm vụ + Người cầm súng, những người chiến sĩ đang ngày đêm chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, mùa xuân như tiếp thêm sức mạnh cho họ, hiện lên qua những cành lộc hái trên mũ, giắt trên lưng. Họ ra đi đem theo cả mùa xuân ra trận hay họ đang chiến đấu để bảo vệ mùa xuân của Tổ quốc. + Người nông dân, những người lao động, sức xuân như đang hiện diện trong tâm hồn, trong cơ thể họ, tiếp thêm cho họ trong công cuộc xây dựng đất nước. Mùa xuân đến với họ qua những cây mạ xanh tươi non như hứa hẹn một vụ mùa bội thu. Họ như mang sự hồi sinh cho mảnh đất còn khét khói bom, khói đạn, còn xác những mảnh gang, mảnh thép. Họ chính là những con người đã mang đến mùa xuân cho đất nước. > Tác giả sử dụng biện pháp lặp cấu trúc câu, giúp câu thơ có nhịp điệu sôi động của ngày hội mùa xuân. Từ "lộc" thể hiện trời, sức xuân như bao phủ lên đất nước. - Hai câu thơ tiếp: + Biện pháp lặp cấu trúc câu "tất cả như", hai từ láy tượng hình, tượng thanh "xôn xao, hối hả" tô đậm thêm không khí khẩn trương, bận rộn của cả nước trong những ngày đầu giành được độc lập, nhịp sống lao động diễn ra không ngừng nghỉ. ĐỀ SỐ 3: Cho khổ thơ: “Đất nước bốn ngàn năm Vất vả và gian lao Đất nước như vì sao Cứ đi lên phía trước Câu 1: Khổ thơ trên trích trong bài thơ nào? của ai? Nêu chủ đề bài thơ? Câu 2. Trong khổ thơ nhà thơ đã sử dụng các phép tu từ nghệ thuật nảo? Trình bày ấn tượng về đất nước qua việc phân tích các biện pháp tu từ ấy. Câu 3. Khi so sánh đất nước tại sao tác giả không dùng hình ảnh mặt trời hay mặt trăng mà lại dùng hình ảnh “Đất nước như vì sao” ? Câu 4: Dựa vào khổ thơ trên hãy viết một đoạn văn (khoảng 12 câu) theo cách tổng phân hợp. Trong đó có sử dụng phép thế và một câu có thành phần cảm thán và câu bị động để làm rõ cảm xúc của tác giả trước sức sống của mùa xuân đất nước(Gạch dưới thành phần cảm thán và từ ngữ dùng làm phép thế, câu bị động ) ĐÁP ÁN Câu 1 : Nêu chủ đề bài thơ: bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu đất nước, yêu cuộc sống tha thiết của nhà thơ và ước nguyện chân thành góp mùa xuân nho nhỏ của đời mình vào cuộc đời chung, cho đất nước Câu 2 : - Trong đoạn thơ nhà thơ sử dụng phép tu từ nhân hoá và so sánh : Đất nước được nhân hóa mang sự sống của con người. Phải trai qua thời kì vất vả gian lao nhưng lại có sức sống bền bỉ, kiên định vững vàng đi lên không gì ngăn cản được. So sánh đất nước như vì sao tỏa sáng, đi lên phía trước phù hợp với quy luật tạo hóa, của lịch sử 8
9. - Tác dụng: thể hiện niềm tự hào trước vẻ đẹp tráng lệ và khẳng định sự trường tồn của đất nước.; thể hiện niềm tin vào sức sống và thế đi lên của đất nước. trong thời đại mới Câu 3: - Mặt trăng và mặt trời chỉ tồn tại trong 1 thời gian cụ thể rồi sẽ biến mất. Còn ngôi sao mang vẻ đẹp vĩnh hằng lung linh của thời gian. ánh sáng của sao là ánh sáng vượt qua đêm tối, gian khó để tự tỏa sáng. Sao vừa là hình ảnh nho nhỏ gợi liên tưởng đến ánh sáng và hi vọng, là biểu tượng ngời sáng của mùa xuân đất nước với sức sống tràn đầy. Sao còn là hình ảnh tiên phong của cách mạng Việt Nam, của đất nước trong lịch sử thế giới. Sử dụng h/a so sánh đất nước với vì sao tác giả muốn thể hiện sự tự hào về đất nước về dân tộc đang náo nức hối harxaay dựng mùa xuân tươi đẹp. Câu 4 Nội dung: Các câu văn đúng ngữ pháp, không mắc lỗi diễn đạt thông thường (lỗi chính ta, viết tắt, dùng từ. . . ), các câu văn liên kết chặt chẽ, đủ lí lẽ và dẫn chứng đểlàm rõ ý khái quát: cảm xúc trước sức sống của mùa xuân đất nước của nhà thơ Thanh Hải Gợi ý cụ thể : - Bốn câu thơ: Từ những con người cụ thể, nhà thơ nghĩ về đất nước trong cảm nhận khái quát với bao tình cảm vừa thương vừa tự hào + Chặng đường của đất nước với 4000 năm trường tồn, lúc suy vong, lúc hưng thịnh với bao thử thách vất vả và gian lao. Trong thời gian đó, nhân dân ta từ thế hệ này qua thế hệ khác đã đem xương máu, mồ hôi, lòng quả cảm và tinh thần yêu nước để xây dựng và bảo vệ đất nước. + “đất nước như vì sao " là một hình ảnh so sánh đẹp và đầy ý nghĩa: Sao là nguồn sáng lấp lánh, là vẻ đẹp bầu trời, vĩnh hằng trong không gian thời gian. So sánh đất nước với vì sao là biểu lộ niềm tự hào với đất nước Việt nam anh hùng, giàu đẹp, khẳng định sự trường tồn của dân tộc. + "Cứ đi lên phía trước” là cách nói nhân hoá khẳng định hành trang đi tới tương lai của dân tộc ta không một thế lực nào có thể ngăn cản được. Ba tiếng "cứ đi lên " thể hiện chí khí, quyết tâm và niềm tin sắt đá của dân tộc để xây dựng một đất nước giàu mạnh. 4.VÒ khæ th¬ : “ §Êt n­íc bèn ngµn n¨m Cø ®i lªn phÝa tr­íc”. §o¹n th¬: “ §Êt n­íc bèn ngµn n¨m VÊt v¶ vµ gian lao §Êt n­íc nh­ v× sao Cø ®i lªn phÝa tr­íc” ®· kh¾c ho¹ mét c¸ch tinh tÕ niÒm tin, niÒm tù hµo cña nhµ th¬ Thanh H¶i vÒ ®Êt n­íc. ®o¹n th¬ më ®Çu b»ng h×nh ¶nh ®Êt n­íc víi nÒn v¨n hiÕn “ bèn ngµn n¨m “lÞch sö. Lµ c©y bót tr­ëng thµnh qua hai cuéc kh¸ng chiÕn, cã lÏ h¬n ai hÕt thanh h¶i hiÓu vµ tr©n träng nÒn v¨n hiÕn cña d©n téc m×nh. §Êt n­íc VN ta võa tr¶i qua bao th¨ng trÇm biÕn ®éng giê ®©y ë vµo hoµn c¶nh” vÊt v¶ vµ gian lao”. PhÐp nh©n ho¸ cho ta liªn t­ëng ®Õn ®Êt n­íc nh­ mét bµ mÑ vÜ ®¹i ®ang t¶o tÇn lam lò, mét n¾ng hai s­¬ng ý th¬ v× thÕ mµ trë lªn gîi c¶m h¬n. C©u th¬ tiÕp, t¸c gi¶ so s¸nh “ ®Êt n­íc nh­ v× sao”. C¸ch so s¸nh thËt hµo hïng . §Êt n­íc ®Æt ngang tÇm víi ®Êt trêi. Sau gi©y phót gian lao vÊt v¶ lµ gi©y phót to¶ s¸ng huy hoµng. ®Êt n­íc to¶ s¸ng tinh thÇn d©n téc, sù to¶ s¸ng Êy lÊp l¸nh, lung linh nh­ v× sao.§Êt n­íc cña nh÷ng con ng­êi lµm chñ cuéc sèng vµ lu«n h­íng tíi mét t­¬ng lai tèt ®Ñp. C©u th¬ ®· béc lé chan chóa niÌm tù hµo cña nhµ th¬ vÒ t­¬ng lai ®¸t n­íc. ®o¹n th¬ khÐp l¹i b»ng t­ thÕ tiªn phong v÷ng vµng” cø ®i lªn phÝa tr­íc” cña mét thêi ®¹i míi. B»ng nh÷ng h×nh ¶nh ®Æc s¾c, ng«n ng÷ hµm sóc, giäng th¬ tha thiÕt ®o¹n th¬ nh­ truyÒn cho ta søc m¹nh k× diÖu cña t×nh yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc tõ ngµn ®êi cña d©n téc. ĐỀ SỐ 4 Trong bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ" của Thanh Hải có câu:"Ta làm con chim hót" Câu 1: Chép chính xác 7 câu thơ tiếp theo. Câu 2: Nêu hoàn cảnh sáng tác của bài thơ. Hoàn cảnh đó có ý nghĩa như thế nào trong việc bày tỏ cảm xúc của nhà thơ? Câu 3: Chỉ ra hàm ý của câu thơ Một mùa xuân nho nhỏ Câu 4: Trong ®o¹n th¬ trªn, t¸c gi¶ ®· sö dông phÐp tu tõ chñ yÕu nµo? Nªu râ hiÖu qu¶ nghÖ thuËt cña biÖn ph¸p tu tõ ®ã. Câu 5: Nh÷ng h×nh ¶nh nµo trong khæ th¬ ®Çu ®· ®­îc lÆp l¹i trong ®o¹n th¬ trªn? Nªu ý nghÜa cña sù lÆp l¹i ®ã. 9
10. Câu 6: Ở phần đầu của bài thơ, tác giả dùng đại từ "tôi", nhưng ở đoạn thơ vừa chép lại sử dụng đại từ "ta".Vì sao vậy? Câu 7:. Mở đầu đoạn văn phân tích 8 câu thơ trên, 1 học sinh viết: " Từ xúc cảm trước mùa xuận của thiên nhiên đất nước, Thanh Hải đã bày tỏ khát vọng mãnh liệt muốn dâng hiến cho cuộc đời." Coi đây là câu mở đoạn, hãy viết tiếp khoảng 12 – 15 câu để được đoạn văn diễn dịch trong đó có lời dẫn trực tiếp, phép lặp để liên kết và câu nghi vấn bộc lộ cảm xúc. Câu 8: Hai khổ thơ trên khiến cho ta liên tưởng tới những nhân vật trong 1 văn bản khác của lớp 9. Hãy cho biết đó là những nhân vật nào? trong tác phẩm nào của ai. Chỉ rõ tại sao chúng ta lại có sự liên tưởng đó? ®¸p ¸n C©u 1: ChÐp tiÕp ®­îc 7 c©u th¬ ®Ó hoµn chØnh hai khæ th¬ C©u 2: 1 ®iÓm - Nªu ®­îc hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬: Bµi th¬ ®­îc viÕt th¸ng 11 n¨m 1980, trong nh÷ng ngµy nhµ th¬ vËt lén víi bÖnh tËt tr­íc khi qua ®êi: 0,5 ®iÓm. - ChØ râ ®­îc ý nghÜa cña hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬ trong viÖc béc lé c¶m xóc cña t¸c gi¶: ®ã lµ niÒm tha thiÕt yªu cuéc sèng, kh¸t väng ®­îc d©ng hiÕn cho ®êi cña t¸c gi¶: 0,5® C©u 3: 1®iÓm: - ý nghĩa nhan đề: Nhà thơ nguyện làm một mùa xuân, nghĩa là sống đẹp với tất cả sức sống tươi đẹp của mình rất khiêm nhường là một mùa xuân nhỏ góp vào mùa xuân lớn của dân tộc, của cuộc đời Là một nhan đề sáng tạo độc đáo của nhà thơ, góp phần thể hiện cảm xúc và chủ đề của cả bài thơ Gi¶i thÝch râ: gi÷a hai phÇn cña bµi th¬ cã sù chuyÓn ®æi ®¹i tõ nh©n x­ng tõ “ t«i” sang “ ta” cña chñ thÓ tr÷ t×nh. §iÒu nµy hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ ngÉu nhiªn mµ ®· ®­îc t¸c gi¶ sö dông mét dông ý nghÖ thuËt, thÝch hîp víi sù chuyÓn biÕn cña c¶m xóc vµ t­ t­áng trong bµi th¬. Ch÷ “ t«i” trong c©u “ T«i ®­a tay t«i høng” ë khæ th¬ ®Çu võa thÓ hiÖn mét c¸i “ t«i” cô thÓ võa thÓ hiÖn sù n©ng niu, ch©n träng víi vÎ ®Ñp vµ sù sèng cña mïa xu©n. Cßn trong phÇn sau, khi bÇy tá ®iÒu t©m niÖm tha thiÕt nh­ mét kh¸t väng ®­îc d©ng hiÕn nh÷ng gi¸ trÞ tinh tuý cña ®êi m×nh cho cuéc ®êi chung th× ®¹i tõ “ta” l¹i t¹o ®­îc s¾c th¸i trang träng, thiªng liªng cña mét lêi nguyÖn ­íc. H¬n n÷a, ®iÒu t©m nguyÖn Êy kh«ng chØ lµ cña riªng nhµ th¬, c¸i “t«i” cña t¸c gi¶ ®· nãi thay cho nhiÒu c¸i “t«i” kh¸c, nã nhÊt thiÕt ph¶i ho¸ th©n thµnh c¸i “ta”. C©u 4: 3 ®iÓm * Yªu cÇu chung: §o¹n v¨n quy n¹p cã ®é dµi kho¶ng 10- 15 c©u, liªn kÕt chÆt chÏ, ®ñ lÝ lÏ vµ dÉn chøng lµm râ néi dung khæ th¬; biÕt khai th¸c c¸c tÝn hiÖu nghÖ thuËt, cã sö dông khëi ng÷, phÐp thÕ; kh«ng m¾c lçi chÝnh t¶, ng÷ ph¸p; * BiÓu ®iÓm: + §iÓm 3: Hoµn thµnh tèt c¸c yªu cÇu trªn. + §iÓm 2: §¹t phÇn lín c¸c yªu cÇu trªn( lÝ lÏ dÉn chøng hoÆc ph©n tÝch ch­a thËt ®ñ ®Ó lµm s¸ng tá ý kh¸i qu¸t, cßn m¾c mét sè Ýt lçi diÔn ®¹t) + §iÓm 1: Ch­a nªu ®Çy ®ñ néi dung kh¸i qu¸t hoÆc ph©n tÝch s¬ sµi, lan man chñ yÕu diÔn xu«i ý th¬, bè côc ch­a thËt râ rµng, vÉn cßn mét sè lçi diÔn ®¹t. + §iÓm 0,5: §o¹n viÕt qu¸ s¬ sµi, sai l¹c vÒ néi dung, cßn nhiÒu lçi diÔn ®¹t. + §iÓm 0: Kh«ng lµm bµi hoÆc l¹c ®Ò hoµn toµn. * Chó ý: - Kh«ng ph¶i lµ ®o¹n v¨n T-P-H: trõ 0,5 ®iÓm - Kh«ng ®Æt c©u hái tu tõ ë cuèi ®o¹n v¨n: trõ 0,25 ®iÓm - Kh«ng sö dông lêi dÉn trùc tiÕp: trõ 0,25 ®iÓm - Kh«ng sö dông c©u hái tu tõ: trõ 0,25 ®iÓm ĐỀ SỐ 5 1. Mét b¹n häc sinh ®· giíi thiÖu Thanh H¶i vµ bµi th¬ Mïa xu©n nho nhá b»ng ®o¹n v¨n sau. H·y nhËn xÐt vµ söa l¹i c¸c lçi kiÕn thøc, tõ vµ c©u mµ b¹n m¾c ph¶i (chó ý gi÷ nguyªn ý vµ h¹n chÕ thªm bít tõ). 10
11. Thanh H¶i (1930 - 1980) tªn khai sinh lµ Phan B¸ Ngoan. ¤ng quª ë huyÖn Phong §iÒn, tØnh Thõa Thiªn - HuÕ, Thanh H¶i ho¹t ®éng v¨n nghÖ tõ thêi kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Trong thêi kú chèng Mü cøu n­íc lµ mét trong nh÷ng c©y bót cã c«ng, x©y dùng nÒn v¨n häc C¸ch m¹ng ë miÒn Nam tõ nh÷ng ngµy ®Çu. Bµi th¬ Mïa xu©n nho nhá ®­îc viÕt th¸ng 11 n¨m 1978 tr­íc khi nhµ th¬ qua ®êi. T¸c phÈm ®· thÓ hiÖn niÒm yªu tha thiÕt cuéc sèng vµ ­íc nguyÖn ch©n thµnh ®­îc cèng hiÕn cho ®Êt n­íc cña nhµ v¨n. 2. Nhµ th¬ Thanh H¶i ®Æt tªn cho bµi th¬ cña m×nh lµ Mïa xu©n nho nhá. Nhan ®Ò ®ã cã g× ®Æc biÖt vµ gîi cho em suy nghÜ g× ? 3. a) H·y chÐp l¹i ®o¹n th¬ cã 8 c©u thÓ hiÖn râ ý nghÜa h×nh ¶nh mïa xu©n nho nhá trong bµi th¬ cïng tªn cña Thanh H¶i. b) ViÕt ®o¹n v¨n kho¶ng 10 c©u theo c¸ch lËp luËn tæng hîp - ph©n tÝch - tæng hîp ®Ó lµm râ lÏ sèng cao ®Ñp cña con ng­êi trong c¸c c©u th¬ ®· chÐp ë môc a. ĐÁP ÁN 1. §o¹n v¨n sau khi ®· ch÷a: Thanh H¶i (1930 - 1980) tªn khai sinh lµ Ph¹m B¸ Ngo·n. ¤ng quª ë huyÖn Phong §iÒn, tØnh Thõa Thiªn – HuÕ. Thanh H¶i ho¹t ®éng v¨n nghÖ tõ thêi kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Trong thêi k× chèng MÜ cøu n­íc, «ng lµ mét trong nh÷ng c©y bót cã c«ng x©y dùng nÒn v¨n häc c¸ch m¹ng ë miÒn Nam tõ nh÷ng ngµy ®Çu. Bµi th¬ “Mïa xu©n nho nhá” ®­îc viÕt th¸ng 11 n¨m 1980, tr­íc khi nhµ th¬ qua ®êi. T¸c phÈm ®· thÓ hiÖn niÒm yªu tha thiÕt cuéc sèng vµ ­íc nguyÖn ch©n thµnh ®­îc cèng hiÕn cho ®Êt n­íc cña nhµ th¬. 2. Bµi th¬ Thanh H¶i ®Æt tªn cho bµi th¬ cña m×nh lµ Mïa xu©n nho nhá. Nhan ®Ò ®ã ®Æc biÖt ë chç: mïa xu©n lµ mét kh¸i niÖm trõu t­îng, l¹i ®­îc ®Æt c¹nh nho nhá lµ mét tÝnh tõ. §©y chÝnh lµ s¸ng t¹o cña nhµ th¬, dï tr­íc ®ã ®· cã nh÷ng bµi th¬ mang tªn mïa xu©n nh­: Mïa xu©n chÝn, Mïa xu©n xanh Tªn bai th¬ thÓ hiÖn chñ ®Ò t¸c phÈm, ­íc nguyÖn lµm mét mïa xu©n, sèng ®Ñp, lµm mïa xu©n nho nhá gãp phÇn vµo mïa xu©n lín cña ®Êt n­íc. 3. a) §o¹n th¬ 8 c©u thÓ hiÖn ý nghÜa h×nh ¶nh mïa xu©n nho nhá trong bµi th¬: Ta lµm con chim hãt Ta lµm mét mïa hoa Ta nhËp vµo hoµ ca Mét nèt trÇm xao xuyÕn. Mét mïa xu©n nho nhá LÆng lÏ d©ng cho ®êi Dï lµ tuæi hai m­¬i Dï lµ khi tãc b¹c. b) ViÕt ®o¹n v¨n: * VÒ h×nh thøc: yªu cÇu tr×nh bµy néi dung theo c¸ch tæng – ph©n – hîp. V× vËy, cÇn viÕt c©u nªu ý kh¸i qu¸t tr­íc khi lËp ý cho ®o¹n v¨n. * VÒ néi dung: - Më ®o¹n: C©u kh¸i qu¸t vÒ lÏ sèng cao ®Ñp cña con ng­êi trong ®o¹n th¬. - Th©n ®o¹n: cã thÓ lµ c¸c ý: + Kh¸t väng ®­îc hoµ nhËp vµo cuéc sèng cña thiªn nhiªn ®Êt n­íc th©n yªu, ®­îc cèng hiÕn cho cuéc ®êi chung. §ã lµ ­íc nguyÖn v« cïng cao ®Ñp. + ¦íc nguyÖn ®ã ®­îc diÔn t¶ b»ng nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp, s¸ng t¹o. - KÕt ®o¹n: ¦íc nguyÖn cña nhµ th¬ cho ta hiÓu mçi ng­êi ph¶i biÕt sèng, cèng hiÕn cho cuéc ®êi. ThÕ nh­ng, hoµ nhËp mµ vÉn ph¶i gi÷ ®­îc nÐt riªng cña mçi ng­êi Hình ảnh mùa xuân được khắc họa thát đẹp trong đoạn thơ sau: "Mọc giữa dong sông xanh Một bông hoa tím biếc Ơi con chim chiền chiện Hót chi mà vang trời 11
12. Từng giọt long lanh rơi Tôi đưa tay tôi hứng" ĐỀ SỐ 6 Câu 1: Đoạn thơ trên nằm trong tác phảm nào, của ai? Nêu hoàn cảnh ra đời tác phẩm ấy? Câu 2: Dựa vào đoạn thơ trên, em hãy viết một đoạn văn khoảng 10-12 câu theo cách lập luận tổng - phân - hợp, trong đó có sử dụng phép nối và một câu chứa thành phần tình thái với chủ đề: Vẻ đẹp của mùa xuân, thiên nhiên và cảm xúc của nhà thơ trước vẻ đẹp ấy (gạch dưới thành phần tình thái và những từ ngữ dùng làm phép nối). Câu 3: Cũng trong bài thơ trên có câu: "Mùa xuân người cầm súng Lộc giắt đầy trên lưng" Trong câu thơ trên, từ "lộc" được hiểu như thế nào? Theo em, vì sao hình ảnh "người cầm súng" lại được tác giả miêu tả "Lộc giắt đầy trên lưng"? ĐỀ SỐ 7 Phần I: (6 điểm): Trong bài thơ Mùa xuân nho nhỏ, Thanh Hải nguyện làm một con chim, một cành hoa và một nốt nhạc trầm để kết thành: “Một mùa xuân nho nhỏ Lặng lẽ dâng cho đời Dù là tuổi hai mươi Dù là khi tóc bạc.” (Trích Ngữ văn 9, tập hai – NXB Giáo dục, 2012) 1. Nhan đề Mùa xuân nho nhỏ được cấu tạo bởi những từ loại nào? Việc kết hợp các từ loại ấy có tác dụng gì? 2. Nốt nhạc trầm trong bài thơ có nét riêng gì? Điều đó góp phần thể hiện ước nguyện nào của tác giả? 3. Dựa vào khổ thơ trên, hãy viết một đoạn văn nghị luận khoảng 12 câu theo cách lập luận tổng hợp - phân tích - tổng hợp làm rõ tâm niệm của nhà thơ, lẽ sống cao đẹp của con người. Trong đó có sử dụng câu bị động và phép thế (gạch dưới câu bị động và những từ ngữ dùng làm phép thế). 4. Dựa vào khổ thơ và hiểu biết của em về nội dung của bài thơ hãy phát biểu cảm nghĩ của em về lẽ sống của người cách mạng. BÀI GIẢI GỢI Ý Phần I : 1. Nhan đề Mùa xuân nho nhỏ được cấu tạo bởi hai từ loại: “mùa xuân” là danh từ và “nho nhỏ” là tính từ. Việc kết hợp các từ loại ấy có tác dụng miêu tả rõ đặc điểm của danh từ (mùa xuân). 2. Nốt nhạc trầm theo nghĩa hiện thực là nốt nhạc có cao độ thấp. Trong bài thơ nó là một hình ảnh ẩn dụ được nhà thơ sử dụng để nói lên cái khát vọng muốn được khiêm tốn cống hiến cho cuộc đời. Đó là một khát vọng cao thượng và chân thành. 3. Câu hỏi yêu cầu thí sinh phải viết một đoạn văn nghị luận khoảng 12 câu theo cách lập luận tổng hợp - phân tích - tổng hợp làm rõ tâm niệm của nhà thơ, trong đó có sử dụng câu bị động và phép thế (gạch dưới câu bị động và những từ ngữ dùng làm phép thế). Thí sinh phải đáp ứng những yêu 12
13. cầu căn bản nói trên: viết một đoạn văn nghị luận; khoảng 12 câu; theo cách lập luận tổng hợp - phân tích - tổng hợp; nội dung làm rõ tâm niệm của nhà thơ Thanh Hải trong bốn câu thơ; câu văn phải có loại câu bị động và phép thế (chú ý phải gạch dưới câu bị động và những từ ngữ dùng làm phép thế). Mỗi thí sinh sẽ có nội dung cụ thể khác nhau, tuy nhiên đoạn văn phải đáp ứng những yêu cầu căn bản nói trên. Đây chỉ là một đoạn văn mang tính chất gợi ý tham khảo: (Sau khi đã chép bốn câu thơ trên) Câu một: Khổ thơ thể hiện tâm nguyện của nhà thơ muốn được cống hiến cho cuộc đời. Câu hai: Khát vọng đó được thể hiện qua hình ảnh mùa xuân nho nhỏ. Câu ba: Đó là một hình ảnh khái quát xuyên suốt bài thơ có ý nghĩa biểu hiện cái đẹp của thiên nhiên, đất nước và cuộc sống. Câu bốn: Trong khổ thơ này, mùa xuân được xây dựng thành hình ảnh ẩn dụ nói lên khát vọng cống hiến của nhà thơ cho cuộc đời. Câu năm: Ý thức rằng cá nhân chỉ là một phần tử nhỏ bé, nhà thơ mong ước mình là một mùa xuân nho nhỏ. Câu sáu: Hơn nữa, lại lặng lẽ dâng cho đời. Câu bảy: Khiêm tốn biết bao là ước nguyện cống hiến của nhà thơ Thanh Hải. Câu tám: Bởi lẽ, con người ta rất dễ trở nên tự đắc, tự kiêu trước những đóng góp của mình. Câu chín: Thông thường, người ta quan niệm còn trẻ còn làm việc, già thì nghỉ ngơi an hưởng. Câu mười: Thậm chí có khi còn đòi hỏi người khác phải phục vụ, phải tưởng nhớ cho những cống hiến của mình. Câu mười một : Nhưng nhà thơ Thanh Hải lại quan niệm hoàn toàn khác: Nhà thơ khao khát cống hiến không chỉ là lúc tuổi hai mươi mà cả khi tóc bạc. Câu mười hai: Cả khổ thơ là tâm nguyện chân thành cao đẹp của nhà thơ, là một lời nhắc nhở sâu sắc với mọi người về lẽ sống đáng để ghi nhớ và học tập. 13