Bài giảng Ngữ văn 9 - Tiết 57: Hướng dẫn đọc Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 9 - Tiết 57: Hướng dẫn đọc Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

1. G EM BÉ LỚ ỮN N H TR N Ê U N R L T Ư Á HƯỚNG DẪN ĐỌC THÊM N H G C M Ú Tiết 57 Ẹ H K
2. TIẾT 57: KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ I. Tác giả, tác phẩm: Sinh ngày 15-04-1943 trong một gia 1. Tác giả: đình trí thứcEm hãycách nêu mạng một, quêvài ở làng 2. Tác phẩm: An Cựuhiểu, xã Thủybiết của An, mình thành về phố Huế. Emtác giả hãy Nguyễn nêu hoàn Khoa Bài thơ được sáng tác năm 1971, - Tốt nghiệp ĐạiĐiềm học? Sư phạm Hà cảnh sáng tác bài khi tác giả đang công tác ở chiến Nội năm 1964. khu miền tây Thừa Thiên. Đây - Từng trực tiếpthơ tham? gia chiến đấu cũng là thời kì cuộc kháng chiến tại quê hương. chống đế quốc Mĩ đang ở giai đoạn - Thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành rất cam go, quyết liệt. trong cuộc kháng chiến chống Mĩ của dân tộc. - Là Tổng thư kí hội nhà văn Việt Nam khóa V, nguyên ủy viên Bộ chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa trung ương.
3. TIẾT 57: KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ I. Tác giả, tác phẩm: 1. Tác giả: - Thể Bàithơ thơtám được chữ. viết theo 2. Tác phẩm: - Bàithể thơ thơ có gìtính? Bài chất thơ như có mộtgì bài hát II. Đọc – hiểu văn bản: ru đặc sắc so với các bài thơ cùng thểHai loạikhổ màđầu: em Lời ru khi Nét đặc sắc trong Bài thơđãmẹ học có giã ?thể gạo chia - Mỗibố cục đoạn của gồm: bài thơlời ru của tác thành mấy đoạn? giảlà gì(khổ? đầu) và lời ru của mẹ 3 đoạn: Hai khổ tiếp: Lời ru khi (khổ 2). mẹ tỉa bắp - Mỗi đoạn đều có một số câu lặp lại tạo nên âm điệu vấn Hai khổ cuối: Lời ru khi vương, dìu dặt của một lời ru. mẹ chuyển lán, đạp rừng, giành trận cuối.
4. TIẾT 57: KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ I. Tác giả, tác phẩm: 1. Tác giả: Nhan đề bài thơ gợi cho em 2. Tác phẩm: liên tưởng gì? Tại sao lại là II. Đọc – hiểu văn bản: ? những em bé lớn trên lưng 1. Nhan đề bài thơ mẹ? Đồng bào dân tộc Tà Ôi thường có thói quen địu con trên lưng đi làm. Những em bé Tà Ôi cũng lớn lên trên lưng mẹ ( trẻ em miền xuôi nằm nôi nên có hát ru là hát đưa nôi) => nhan đề độc đáo, ấn tượng, phản ánh hiện thực.
5. TIẾT 57: KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ I. Tác giả, tác phẩm: Thảo luận: II. Đọc – hiểu văn bản: ? - Người mẹ được miêu tả trong 1. Nhan đề bài thơ 2. Khúc ru thứ nhất: Em cuhoàn Tai cảnhngủ trênvà công lưng việc mẹ ơinhư thế - Công việc: giã gạo, nuôi bộ Em ngủnào? cho Thể ngoan hiện quađừng các rời chi lưng tiết mẹ, từ đội Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội => chịu thương, chịu khó, vô ngữ nào? Nhịp chày nghiêng giấc ngủ em nghiêng cùng yêu con. => Em có nhận xét gì về hình ảnh - Thương a-kay, thương bộ Mồ hôi mẹngười rơi má mẹ em Tà nóng Ôi? hổi đội. Vai- mẹƯớc gầy mong nhấp và nhô tình làm cảm gối của người - Ước mong: hạt gạo trắng Lưng đưa nôi vàmẹ tim ra hát sao thành? lời: ngần – mai sau con lớn vung - Biện pháp nghệ thuật trong mỗi chày lún sân. - Ngủ ngoan a-kayđoạn ơi, thơ ngủ? ngoan a-kay - Tim hát: lời ru chính là tiếng hỡi lòng mẹ, là sự gửi gắm bao Mẹ thương a-kay, mẹ thương bộ đội yêu thương, hi vọng vào đứa Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần con. Mẹ không chỉ hát bằng Mai sau con lớn vung chày lún sân lời mà còn hát bằng cả trái tim mình. => nhân hóa.
6. TIẾT 57: KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ I. Tác giả, tác phẩm: - Người mẹ được miêu tả trong hoàn cảnh và công II. Đọc – hiểu văn bản: việc như thế nào? Thể hiện qua các chi tiết, từ ngữ 1. Nhan đề bài thơ nào? 2. Khúc ru thứ nhất: => Em có nhận xét gì về hình ảnh người mẹ Tà Ôi? - Công việc: giã gạo, nuôi bộ đội - Ước mong và tình cảm của người mẹ ra sao? - Thương a-kay, thương bộ đôi - Biện pháp nghệ thuật trong mỗi đoạn thơ? - ước mong: hạt gạo trắng ngần – mai sau con lớn vung chày lún sân Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi 3. Khúc ru thứ hai: Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ - Công việc: tỉa bắp Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka-lưi => người mẹ nhọc nhằn lao động Lưng núi thì to mà lưng mẹ thì nhỏ nhưng đầy niềm tin, kiêu hãnh vì Em ngủ ngoan đừng làm mẹ mỏi đứa con của mình. Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi - Thương a-kay, thương làng đói Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng - ước mong: hạt bắp lên đều; mai sau con lớn phát mười Ka-lưi. - Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay - Mặt trời của mẹ: con là mặt trời hỡi của mẹ. Con là nguồn hạnh phúc Mẹ thương a-kay, mẹ thương làng đói ấm áp vừa gần gũi vừa thiêng Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều liêng của đời mẹ.=> ẩn dụ. Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi
7. TIẾT 57: KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ - Người mẹ được miêu tả trong hoàn cảnh và công I. Tác giả, tác phẩm: việc như thế nào? Thể hiện qua các chi tiết, từ ngữ II. Đọc – hiểu văn bản: nào? 1. Nhan đề bài thơ 2. Khúc ru thứ nhất => Em có nhận xét gì về hình ảnh người mẹ Tà Ôi? - Công việc: giã gạo, nuôi bộ đội - Ước mong và tình cảm của người mẹ ra sao? - thương a-kay, thương bộ đội - Biện pháp nghệ thuật trong mỗi đoạn thơ? - ước mong: hạt gạo trắng ngần – mai sau con lớn vung chày lún sân. Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi 3. Khúc ru thứ hai: - Công việc: tỉa bắp Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ - Thương a-kay, thương làng đói Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng - ước mong: hạt bắp lên đều – mai sau con lớn phát mười Ka-lưi. Thằng Mĩ đuổi ta phải rời con suối 4. Khúc ru thứ ba: Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông - Công việc: chuyển lán, đạp Mẹ địu em đi để giành trận cuối rừng, địu em đi để giành trận cuối => Mẹ đã trở thành một chiến sĩ Từ trên lưng mẹ em đến chiến trường trên trận tuyến chống quân thù. Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn - Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay - Thương a-kay, thương đất nước hỡi - Ước mong: được thấy Bác Hồ - Mẹ thương a-kay, mẹ thương đất nước mai sau con lớn làm người Tự do Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ Mai sau con lớn làm người Tự do
8. TIẾT 57: KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ I. Tác giả, tác phẩm: II. Đọc – hiểu văn bản: Em có nhận xét gì về 1. Nhan đề bài thơ mối liên hệ giữa hoàn 2. Khúc ru thứ nhất: - Công việc: giã gạo, nuôi bộ đội cảnh, công việc với - thương a-kay, thương bộ đội ước mong, tình cảm - ước mong: hạt gạo trắng ngần – mai sau của người mẹ qua các con lớn vung chày lún sân. khúc ru? 3. Khúc ru thứ hai: - Công việc: tỉa bắp - Thương a-kay, thương làng đói - ước mong: hạt bắp lên đều – mai sau con lớn phát mười Ka-lưi. 4. Khúc ru thứ ba: - Công việc: chuyển lán, đạp rừng, địu em đi để giành trận cuối - Thương a-kay, thương đất nước - ước mong: được thấy Bác Hồ - mai sau con lớn làm người Tự do
9. TIẾT 57: KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ I. Tác giả, tác phẩm: II. Đọc – hiểu văn bản: 1. Nhan đề bài thơ 2. Khúc ru thứ nhất: 3. Khúc ru thứ hai: 4. Khúc ru thứ ba: hạt gạo trắng ngần; Thương a-kay, thương mai sau con lớn vung Giã gạo, nuôi bộ đội bộ đội chày lún sân. hạt bắp lên đều ; mai Thương a-kay, thương Tỉa sau con lớn phát mười làng đói bắp Ka-lưi. được thấy Bác Hồ; Chuyển lán, đạp Thương a-kay, thương mai sau con lớn làm rừng, địu em đi để đất nước người Tự do giành trận cuối
10. TIẾT 57: KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ I. Tác giả, tác phẩm: Từ hình ảnh II. Đọc – hiểu văn bản: người mẹ Tà Ôi, tác 1. Nhan đề bài thơ 2. Khúc ru thứ nhất: giả còn muốn thể hiện 3. Khúc ru thứ hai: điều gì? 4. Khúc ru thứ ba: hạt gạo trắng ngần; Giã gạo, nuôi bộ đội Thương a-kay, thương bộ mai sau con lớn vung đội chày lún sân. Thương a-kay, thương Tỉa hạt bắp lên đều ; mai sau con làng đói bắp lớn phát mười Ka-lưi. được thấy Bác Hồ; mai Chuyển lán, đạp rừng, Thương a-kay, thương đất sau con lớn làm người địu em đi để giành nước Tự do trận cuối Mối liên hệ tự nhiên và chặt chẽ. Tình cảm và ước vọng của người mẹ ngày càng rộng lớn, phát triển, ngày càng hòa cùng công cuộc kháng chiến gian khổ, anh dũng của quê hương, đất nước -> người mẹ quê hương, người mẹ chiến sĩ -> lời ru con ngọt ngào nhưng cũng hừng hực khí thế chiến đấu. 5. Ý nghĩa:Từ hình ảnh, tấm lòng người mẹ Tà Ôi, tác giả đã thể hiện tình yêu quê hương, đất nước thiết tha, ý chí chiến đấu cho độc lập tự do và khát vọng thống nhất nước nhà của nhân dân ta trong thời kỳ kháng chiến chống Mĩ.
11. TIẾT 57: KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ I. Tác giả, tác phẩm: II. Đọc – hiểu văn bản: 1. Nhan đề bài thơ 2. Khúc ru thứ nhất: 3. Khúc ru thứ hai: Bài thơ có những nét nghệ thuật gì nổi bật? Em 4. Khúc ru thứ ba: 5. Ý nghĩa: hãy chọn cácEm ý hãyđúng khái trong quát các ý lại sau: III. Tổng kết: A. Âm điệunội ngọt dung ngào, của dìu bài dặt, thơ vấn? vương 1. Nội dung: B. Phương thức biểu đạt: Biểu cảm kết hợp với - Tình yêu thương con tha thiết gắn liền tự sự và miêu tả. với tình yêu buôn làng, yêu đất nước C. Sử dụng hình ảnh giàu sức gợi hình, gợi của người mẹ Tà Ôi. cảm. 2. Nghệ thuật: D. Tất cả các ý trên - Âm điệu ngọt ngào, dìu dặt, vấn vương - Phương thức biểu đạt: Biểu cảm kết hợp với tự sự và miêu tả. - Sử dụng hình ảnh giàu sức gợi hình, gợi cảm. * Ghi nhớ
12. TIẾT 57: KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ I. Tác giả, tác phẩm: II. Đọc – hiểu văn bản: III. Tổng kết: IV. Luyện tập: 1. Nhận xét về ý nghĩa của yếu tố miêu tả trong bài thơ đối với việc thể hiện cuộc sống của người dân ở chiến khu Trị - Thiên thời chống Mĩ? Yếu tố miêu tả này giúp người đọc hiểu rõ thêm về cuộc sống gian khổ, sự bền bỉ, dẻo dai của nhân dân ta ở chiến khu Trị - Thiên thời chống Mĩ. 2. Tại sao, tác giả lại dùng cụm từ “ con mơ cho mẹ” chứ không phải là “mẹ mơ cho con”? - Người mẹ đã gửi trọn niềm mong mỏi vào giấc mơ của đứa con. Mẹ mong con mình ngủ ngon và có những giấc mơ đẹp. Với cụm từ này, giọng điệu của lời ru càng thêm thiết tha, tin tưởng. Mẹ mong và tin rằng, tương lai con mình sẽ lớn khôn và được sống cuộc sống tự do. 3. Hãy viết một đoạn văn trình bày cảm nhận của em về hình ảnh người mẹ Tà Ôi trong bài thơ?
13. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ a)Bài vừa học: - Học thuộc ghi nhớ. - Đọc thuộc lòng bài thơ. b)Bài sắp học: - Soạn bài: “Ánh trăng” - Đọc và tìm hiểu chú thích. - Trả lời các câu hỏi phần đọc- hiểu văn bản.