Bài giảng Ngữ Văn 9 - Bài: Mùa xuân nhỏ nhỏ

Nội dung text: Bài giảng Ngữ Văn 9 - Bài: Mùa xuân nhỏ nhỏ

1. MÙA XUÂN NHỎ NHỎ -THANH HẢI
2. MÙA XUÂN NHO NHỎ I. Đọc- Tìm hiểu chung ( THANH HẢI ) 1.Tác giả: - Thanh Hải (1930-1980), tên thật là Phạm Bá Ngoãn, quê ở Thừa Thiên- Huế. - Là nhà thơ cách mạng, tham gia hai cuộc kháng chiến chống Pháp, Mĩ - Phong cách thơ:chân thật và bình dị,chân thành và đôn hậu
3. 2. Tác phẩm: * Hoàn cảnh sáng tác: Bài « Mùa xuân nho nhỏ » được viết tháng 11/1980, khi tác giả đang nằm trên giường bệnh ,không lâu sau đó nhà thơ qua đời.
4. * Thể thơ :Thơ 5 chữ * PTBĐ: Biểu cảm+ Miêu tả+ Tự sự * Bố cục : *Gồm 4 phần: -Khổ 1: (6 dòng đầu): Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên -Khổ 2+3: Cảm xúc về mùa xuân đất nước, con người -Khổ 4+5: Suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ -Khổ 6: Lời ngợi ca quê hương đất nước qua làn điệu dân ca xứ Huế
5. II.Đọc – hiểu văn bản: 1.Nhan đề:Là một sáng tạo độc đáo của nhà thơ. Đó là hình ảnh mang ý nghĩa ẩn dụ sâu sắc. « Mùa xuân» là một khái niệm trừu tượng nhưng lại được đặt cạnh «nho nhỏ» là một tính từ nên mùa xuân trở lên hữu hình,có hình khối - «Mùa xuân nho nhỏ» được tạo nên từ tiếng con chim hót ,cành hoa,nốt trầm.Nhiều mùa xuân nho nhỏ như thế tạo nên mùa xuân lớn của đất nước - Nhà thơ muốn gửi gắm vào đó một khát vọng lớn lao mà khiêm nhường: muốn làm một mùa xuân nho nhỏ góp vào mùa xuân lớn của đất nước => Tên bài thơ thể hiện chủ đề của tác phẩm
6. 2.Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên,đất trời: Mọc giữa dòng sông xanh Một bông hoa tím biếc Ơi con chim chiền chiện Hót chi mà vang trời Từng giọt long lanh rơi Tôi đưa tay tôi hứng.
7. *Bức tranh mùa xuân: - Hình ảnh: dòng sông, bông hoa, con chim, bầu trời, giọt long lanh. Bình dị, gợi cảm, vẽ ra không gian cao rộng, khoángđạt - Màu sắc: hoa tím biếc trên dòng sông xanh Hai gam màu kết hợp hài hòa, tự nhiên gợi vẻ đẹp dịu nhẹ,thanh mát -> Đây là màu sắc đặc trưng của xứ Huế. - Âm thanh:Tiếng chim chiền chiện hót vang trời Khung cảnh mùa xuân trở lên vui tươi, rộn rã, náo nức
8. *Nghệ thuật: - Đảo ngữ: Đảo động từ ‘mọc’ lên đầu câu để nhấn mạnh sức sống trỗi dậy của bông hoa mùa xuân, vẻ đẹp kì diệu, căng tràn nhựa sống của vạn vật khi xuân về. Bức tranh mùa xuân có sự hài hòa tuyệt diệu của hình ảnh, màu sắc, âm thanh, ứ tràn nhựa sống và mang đậm sắc màu xứ Huế.
9. Từng giọt long lanh rơi Tôi đưa tay tôi hứng.
10. - Hình ảnh độc đáo ‘Giọt long lanh’  không phải là giọt sương, giọt mưa xuân, giọt nắng mai Đặt trong mối quan hệ với những câu trước ta có thể hiểu đây là giọt âm thanh của tiếng chim chiền chiện  NT: Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác ( Thính giác thị giác, xúc giác) *Cảm xúc của tác giả: Cử chỉ “Tôi đưa tay tôi hứng” thể hiện sự nâng niu, trân trọng ,say sưa, ngây ngất trước vẻ đẹp của thiên nhiên đất trời lúc vào xuân. Bằng sự kết hợp giữa màu sắc,âm thanh,cùng lối đảo ngữ,nghệ thuật chuyển đổi cảm giác,nhà thơ Thanh Hải đã họa ra một bức tranh mùa xuân xứ Huế tuyệt đẹp.Qua đó,người đọc thấy được tâm hồn nhạy cảm tinh tế, tình yêu thiên nhiên, tình yêu cuộc sống tha thiết, nồng nàn của nhà thơ.
11. 3. Cảm xúc trước mùa xuân của đất nước ,con người * Mùa xuân của con người: “ Mùa xuân người cầm súng Lộc giắt đầy trên lưng Mùa xuân người ra đồng Lộc trải dài nương mạ”
12. - Hình ảnh “người cầm súng – người ra đồng ” gợi nhớ hoàn cảnh đất nước ta những năm 80 với hai nhiệm vụ cơ bản: chiến đấu bảo vệ Tổ quốc và sản xuất xây dựng đất nước - Mùa xuân không những chắp thêm đôi cánh sức mạnh cho con người mà còn chuẩn bị cho con người những “lộc” non tươi mới,căng tràn nhựa sống.
13. * “Lộc” không chỉ là hình ảnh tả thực mà còn mang ý nghĩa ẩn dụ,tượng trưng. + “Lộc ” là nhành non,chồi biếc của cỏ cây trong mùa xuân + Đối với người chiến sĩ, “lộc ” là cành lá ngụy trang che mắt quân thù + Đối với người nông dân, “lộc ” là những mầm xuân tươi non trải dài trên ruộng đồng bát ngát,báo hiệu một mùa bội thu. + Nhưng đặc biệt hơn cả “lộc” còn ẩn dụ cho sự sinh sôi,nảy nở,may mắn,hạnh phúc. “Lộc” còn là sức sống,là tuổi trẻ,sức thanh xuân tươi mới đầy mơ ước,lí tưởng,đầy những hoài bão và những khát vọng cống hiến của tuổi trẻ.
14. - Từ những suy nghĩ rất thực về mùa xuân ,nhà thơ khái quát: Tất cả như hối hả Tất cả như xôn xao + Điệp ngữ “tất cả”,các từ láy biểu cảm “hối hả’, “xôn xao”,nhịp thơ nhanh diễn tả nhịp điệu khẩn trương,tất bật,tâm trạng náo nức ,rộn ràng của con người Việt Nam trong giai đoạn mới,trong công cuộc xây dựng CNXH. => Ý thơ khẳng định: Toàn thể đất nước đang hối hả,khẩn trương sản xuất và chiến đấu.Tất cả đang náo nức,rộn ràng trong mùa xuân tươi đẹp của thiên nhiên,đất nước.Thanh Hải đã rất lạc quan,say mê và tin yêu khi viết lên những dòng thơ này
15. * Suy tư về đất nước: Đất nước bốn ngàn năm Vất vả và gian lao Đất nước như vì sao Cứ đi lên phía trước
16. - Cụm từ ‘ đất nước bốn ngàn năm’ ->thật giản dị nhưng đã khái quát được cả chiều dài lịch sử suốt bốn nghìn năm của dân tộc. Trong chiều dài bốn nghìn năm ấy chúng ta đã xây dựng được truyền thống dựng nước, giữ nước, xây dựng được một nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc. - Các từ ‘ vất vả, gian lao’ -> gợi lên biết bao mồ hôi, nước mắt và xương máu của các thế hệ đi trước để tạo dựng được đất nước như hôm nay.
17. - Điệp từ ‘đất nước’ Quá khứ vất vả gian lao Hiện tại như vì sao Tương lai => Điệp ngữ “đất nước ” được nhắc lại hai lần thể hiện ý thơ sâu sắc: trải qua những gian truân,vất vả,đất nước vẫn tỏa sáng,đi lên ,không có gì ngăn trở được
18. + Nghệ thuật nhân hóa: Đất nước bốn ngàn năm Vất vả và gian lao Tổ quốc như một người mẹ tần tảo,vất vả và gian lao. Đồng thời biện pháp nhân hóa cũng khẳng định sự trường tồn của đất nước. Để có được sự trường tồn ấy nhân dân ta đã phải đổ bao mồ hôi,nước mắt và cả máu xương của bao thế hệ .
19. - Biện pháp so sánh: “Đất nước như vì sao Cứ đi lên phía trước” + Sao là nguồn sáng bất diệt của thiên hà,là vẻ đẹp lung linh của bầu trời đêm,là hiện thân của sự vĩnh hằng trong vũ trụ.So sánh như thế là tác giả đã ngợi ca đất nước trường tồn,tráng lệ,đất nước đang hướng tới một tương lai tươi sáng + Cũng giống như vì sao càng trong đêm tối càng lung linh tỏa sáng; đất nước ta càng trong khó khăn, thử thách càng ngời sáng những phẩm chất tốt đẹp, những tinh hoa của dân tộc
20. => Trong khổ thơ này bằng nghệ thuật điệp ngữ ,so sánh, nhân hóa, những từ ngữ giàu sức biểu cảm nhà thơ đã khái quát cả quá khứ, hiện tại và tương lai của dân tộc từ đó thể hiện niềm lạc quan, tin tưởng, tự hào về đất nước, con người Việt Nam.
21. 4. Suy ngẫm và ước nguyện của nhà thơ Ta làm con chim hót Ta làm một cành hoa Ta nhập vào hòa ca Một nốt trầm xao xuyến
22. tôi ( khổ 1) chủ thể trữ tình - Đổi đại từ xưng hô ta( khổ 4) vừa chỉ số ít vừa chỉ số nhiều Đánh dấu sự biến đổi của cảm xúc, bộc lộ quyết tâm hòa nhập của tác giả.
23. - Điệp từ ‘ ta làm’ lời thơ mạnh mẽ dứt khoát, nhấn mạnh quá trình hóa thân, hòa nhập - Nhà thơ đã lựa chọn những hình ảnh đẹp của thiên nhiên để bày tỏ ước nguyện chân thành,tha thiết + Muốn làm con chim hót + Muốn làm một cành hoa +Muốn làm một nốt trầm xao xuyến - Nghệ thuật: ẩn dụ (con chim,cành hoa,nốt nhạc trầm) + từ láy “xao xuyến”
24. -> không ao ước một điều gì lớn lao nhà thơ chỉ mong ước làm được điều gì có ích để cống hiến cho cuộc đời này.Con chim nhỏ cất tiếng hót vui cho đời,nhành hoa bé khoe sắc làm đẹp cho cuộc sống,nốt nhạc trầm làm xao xuyến lòng người. =>Những ước nguyện đó thể hiện sự khiêm tốn của tg, nhận thấy đóng góp của mình cho đất nước là nhỏ bé thôi nhưng phải rất chân thành. Mỗi người hãy mang đến cho cuộc đời chung một nét riêng – cái phần tinh túy nhất của mình. Dâng hiến, hòa nhập nhưng vẫn phải giữ được bản sắc riêng.
25. độc đáo, thú vị - Hình ảnh “ mùa xuân nho nhỏ” sáng tạo riêng của Thanh Hải Mùa xuân là khái niệm chỉ thời gian lại được tác giả đặt bên cạnh từ láy nho nhỏ khiến mùa xuân trở lên có hình khối, cụ thể, rõ ràng. Mỗi người là một mùa xuân nhỏ thì cả dân tộc sẽ là mùa xuân lớn. Nếu không có những mùa xuân nho nhỏ của mỗi người thì làm sao có mùa xuân lớn của dân tộc? - Đảo ngữ “ lặng lẽ” thể hiện sự đóng góp âm thầm không cần phô trương, cứ khiêm nhường mà cống hiến
26. tuổi hai mươi- khi còn trẻ - Hoán dụ khi tóc bạc- khi đã già yếu thậm chí đang gần kề cái chết - Điệp ngữ “ dù là” + nhịp thơ thêm nhanh, mạnh mẽ khẳng định sự cống hiến không ở tuổi tác mà ở tâm huyết sống chân thành và tốt đẹp của con người bất chấp thời gian, không gian nghịch cảnh => Cách sống giản dị,tốt đẹp và cao cả của nhà thơ
27. 5. Lời ngợi ca quê hương đất nước Mùa xuân – ta xin hát Câu Nam ai,Nam bình Nước non ngàn dặm mình Nước non ngàn dặm tình Nhịp phách tiền đất Huế.
28. - Mùa xuân : đánh thức xúc cảm khiến nhà thơ say sưa cất lên lời hát - Tác giả nhắc đến những khúc dân ca xứ Huế “Nam ai,Nam Bình”.Đây là những khúc hát dân ca quê hương quen thuộc , sâu lắng , du dương, lan tỏa  Qua khúc hát đã bộc lộ tình yêu tha thiết với quê hương,đất nước; thể hiện niềm tự hào, tin yêu vào cuộc đời,vào đất nước với những giá trị truyền thống vững bền của dân tộc.
29. III. Tổng kết 1. Nghệ thuật - Thể thơ 5 chữ - Có nhiều hình ảnh đẹp, giản dị, gợi cảm - Nhạc điệu trong sáng tha thiết gần gũi với dân ca - Các biện pháp so sánh ẩn dụ sáng tạo 2. Nội dung - Bài thơ là tiếng lòng tha thiết yêu mến và gắn bó với cuộc đời ; thể hiện ước nguyện chân thành của nhà thơ được cống hiến cho đất nước, cho cuộc đời.