Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao hiệu quả dạy văn miêu tả ở lớp 4 & lớp 5

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao hiệu quả dạy văn miêu tả ở lớp 4 & lớp 5

1. NAÂNG CAO HIEÄU QUAÛ DAÏY VAÊN MIEÂU TAÛ ÔÛ LÔÙP 4 & LÔÙP 5 I. Lyù do: Xuaát phaùt töø tình hình thöïc teá ôû nhaø tröôøng , Baûn thaân ñang laø giaùo vieân tröïc tieáp ñöùng lôùp giaûng daïy, ñoùn nhaän chöông trình ñoåi môùi saùch giaùo khoa. Trong thôøi gian qua, toâi nhaän thaáy vieäc giaûng daïy, hoïc taäp vaø thöïc haønh laøm vaên mieâu taû cuûa hoïc sinh coù nhieàu ñieåm caàn löu taâm vaø ñoù chính laø lyù do baûn thaân toâi ñaõ ñuùc keát kinh nghieäm vaø aùp duïng cuï theå vaøo thöïc tieãn giaûng daïy. II. Thöïc traïng: 1. Veà caáu truùc chöông trình: - Trong noäi dung hoïc cuûa chöông trình Tieáng Vieät Lôùp 4 vaø Lôùp 5, moãi tuaàn coù 2 tieát hoïc taäp laøm vaên. Caû naêm hoïc moãi lôùp coù toång soá 70 tieát taäp laøm vaên, trong ñoù tröø 4 tuaàn oân taäp GHKI; CHKI, GHKII vaø CHKII thì vaên mieâu taû lôùp 4 vaø lôùp 5 coù thôøi löôïng nhö sau: Hoïc kì I Hoïc kì II Caû naêm Lôùp 4 7 tieát 23 tieát 30 tieát Lôùp 5 22 tieát 24 tieát 46 tieát PHAÂN PPHOÁIHOÁI SOÁ TIEÁT HOÏC VAÊN MIEÂU TAÛ TRONG CHÖÔNG TRÌNH TIEÁNG VIEÄT LÔÙP 4 & LÔÙP 5 2. Veà saùch giaùo khoa: - Kieán thöùc taäp laøm vaên trong chöông trình ñöôïc saép xeáp hoïc trong tuaàn sau khi ñaõ ñöôïc hoïc caùc phaân moân khaùc .
2. - Thoâng tin cuûa phaân moân taäp laøm vaên ñöôïc theå hieän toaøn boä baèng keânh chöõ, khoâng coù keânh hình minh hoïa. Nhìn chung taäp laøm vaên mang tính ñaëc thuø cuûa moät moân hoïc giaøu trí töôûng töôïng vaø bieåu caûm. - Taäp laøm vaên laø phaân moân toång hôïp kieán thöùc cuûa nhieàu phaân moân: Taäp ñoïc, Chính taû, Luyeän töø vaø caâu, Keå chuyeän. 3. Thuaän lôïi: - Noäi dung caùc baøi taäp laøm vaên lôùp 4 vaø lôùp 5 ñöôïc gaén vôùi caùc chuû ñieåm, coù söï tích hôïp roõ neùt vôùi caùc phaân moân khaùc trong chöông trình Tieáng Vieät. Quaù trình höôùng daãn hoïc sinh thöïc hieän caùc kó naêng phaân tích ñeà, quan saùt, tìm yù, noùi, vieát ñoaïn hoaëc caû baøi vaên laø nhöõng cô hoäi giuùp treû môû roäng hieåu bieát veà cuoäc soáng theo chuû ñieåm ñang hoïc. Vieäc phaân tích daøn baøi, laäp daøn yù, chia ñoaïn, quan saùt ñoái töôïng, tìm lí leõ, daãn chöùng trình baøy vaø tranh luaän Goùp phaàn phaùt trieån naêng löïc phaân tích toång hôïp cuûa hoïc sinh. Tö duy hình töôïng cuûa treû cuõng ñöôïc reøn luyeän vaø phaùt trieån qua vieäc söû duïng caùc bieän phaùp so saùnh, nhaân hoaù khi mieâu taû. - Hoïc caùc tieát laøm vaên mieâu taû, hoïc sinh coù ñieàu kieän tieáp caän vôùi veû ñeïp cuûa con ngöôøi vaø thieân nhieân, coù cô hoäi boäc loä caûm xuùc caù nhaân, môû roäng taâm hoàn vaø phaùt trieån maãu möïc nhaân caùch con ngöôøi Vieät Nam. * Veà hoïc sinh: - Treû em raát giaøu khaû naêng saùng taïo, trong tö duy cuûa moãi em ñeàu coù nhöõng sôû tröôøng rieâng. ÔÛ ñoä tuoåi hoïc lôùp 4 vaø lôùp 5, treû em thích toû ra mình laø ngöôøi lôùn vaø say meâ ngheä thuaät, ham hoïc hoûi, ham hieåu bieát. Luoân hoàn nhieân , ngaây thô, trong saùng. Treû em thöôøng theå hieän neùt ngoä nghónh vaø caûm nhaän theá giôùi xung quanh theo caùch rieâng vôùi trí töôûng töôïng phong phuù. - Treû ñöôïc söï chaêm soùc toát cuûa gia ñình, ñöôïc giaùo duïc trong moâi tröôøng laønh maïnh, trong xaõ hoäi phaùt trieån, tieán boä. Hoïc sinh coù ñoäng cô hoïc taäp ñuùng ñaén vaø muoán tìm toøi khaùm phaù theá giôùi muoân maøu muoân veû ôû xung quanh. * Veà giaùo vieân: - Caàn ñaàu tö saâu ñeå coù nhöõng thieát keá baøi daïy môû roäng phong phuù. Hieåu kó noäi dung, muïc ñích yeâu caàu baøi daïy ñeå ñaûm baûo tính chính xaùc, saùng taïo. Hieåu taâm lyù töøng hoïc sinh trong lôùp, naém ñöôïc söùc hoïc cuûa töøng em ñeå töø ñoù giaùo vieân coù höôùng reøn luyeän giaùo duïc ñuùng ñaén, taïo höùng thuù hoïc vaên mieâu taû trong caùc em.
3. - Giaùo vieân laø ngöôøi toå chöùc caùc hoaït ñoäïng treân lôùp cuûa hoïc sinh. Vôùi mong muoán daïy cho caùc em moät caùch caën keõ vaø thaáu ñaùo, chuùng ta khoâng chæ truyeàn ñaït kieán thöùc taäp laøm vaên maø laø khuyeán khích hoïc sinh khôi daäy tö duy yeâu moân taäp laøm vaên vaø möu caàu kieán thöùc taäp laøm vaên. 4 Khoù khaên: Trong cuoäc soáng, giao tieáp laø hình thöùc cô baûn ñeå con ngöôøi phaùt trieån tö duy vaø hình thaønh nhaân caùch. Ñoái vôùi hoïc sinh vuøng saâu, vuøng xa, ñieàu kieän ñeå caùc em phaùt trieån ña chieàu caùc moái quan heä giao tieáp khoâng ñöôïc môû roäng nhö ôû thaønh thò, chöa nhaïy beùn trong va chaïm, voán soáng cuûa caùc em cuõng chöa thaät phong phuù. Voán soáng, voán töø haïn cheá ñaõ aûnh höôûng lôùn ñeán khaû naêng duøng töø dieãn ñaït cuûa caùc em. - Moät soá gia ñình chöa thaät söï quan taâm nhieàu ñeán vieäc hoïc cuûa con em khi maø cuoäc soáng coøn lam luõ. - OÙc khaùi quaùt chöa cao thöôøng chuù troïng ñi saâu vaøo nhöõng chi tieát cuï theå , caùc em thieáu khaû naêng toång hôïp vaán ñeà. Tuy vaäy nhìn chung caùc em coù moät tuoåi thô vôùi neàn taûng ñaïo ñöùc trong saùng. III. Lyù luaän: 1. Ñaëc ñieåm tình hình chung. - Theá giôùi phong phuù khoâng chæ bôûi töï baûn thaân noù, maø coøn bôûi nhöõng caùch nhìn nhaän vaø taùi hieän cuûa moãi con ngöôøi Hieåu bieát, nhaän xeùt vaø caûm thuï saâu saéc veà thöïc teá cuoäc soáng. Ñaây chính laø ñieàu kieän quan troïng ñeå hoïc taäp laøm vaên. - Caùc em khaùm phaù theá giôùi xung quanh baèng con maét bôõ ngôõ kì thuù, trong saùng, trìu meán vaø ñaày caûm xuùc. Nhöõng böùc tranh mieâu taû thieân nhieân vaø con ngöôøi cuûa caùc em thöôøng eâm dòu haøi hoøa, saâu laéng vaø thô moäng. Caùc em heát söùc maãn caûm vôùi caùi ñeïp tinh teá vaø taâm hoàn luoân luoân roäng môû. - Theå hieän qua vaên mieâu taû cuûa treû em laø nhöõng goùc nhìn vaø caûm nhaän lung linh bieán hoaù khoâng döùt. Ñoïc vaên mieâu taû cuûa caùc em ta seõ coù caûm giaùc raát thuù vò. ÔÛ ñoù, ta seõ gaëp nhöõng baát ngôø ngay trong nhöõng gì ta töôûng nhö ñaõ quaù quen thuoäc. - Quan saùt caûm nhaän theá giôùi xung quanh roài duøng phöông tieän ngoân ngöõ noùi, vieát ñeå taùi hieän laïi laø caû moät quaù trình tö duy. Vôùi caùch nhìn rieâng, söï löïa choïn rieâng vaø moät baûn saéc caûm xuùc rieâng. Moãi baøi vaên mieâu taû phaàn naøo coù theå xem ñoù laø saùng taùc theå hieän
4. trí thoâng minh, khaû naêng caûm thuï caùi ñeïp vaø nhu caàu taïo ra caùi ñeïp trong baûn thaân moãi hoïc sinh. - ÔÛ tröôøng tieåu hoïc, Taäp laøm vaên laø noäi dung hoïc tích hôïp coù vò trí quan troïng trong chöông trình Tieáng Vieät, goùp phaàn heä thoáng laïi kieán thöùc tieáng meï ñeû cho hoïc sinh, laøm phong phuù taâm hoàn caùc em. - Voán soáng ñöôïc tích luyõ baèng nhöõng hieåu bieát vaø caûm xuùc cuûa baûn thaân thoâng qua hoaït ñoäng quan saùt haøng ngaøy trong cuoäc soáng. Caàn quan saùt thöôøng xuyeân vaø quan saùt baèng nhieàu giaùc quan, ñoù laø yeâu caàu quan troïng ñeå coù voán soáng phong phuù, coù caùi nhìn veà theá giôùi xung quanh tinh teá hôn, nhaïy caûm hôn, phuø hôïp vôùi taâm lí löùa tuoåi ngaây thô, hoàn nhieân giaøu caûm xuùc. - Qua mieâu taû veà vaät, veà phong caûnh vaø nhaát laø taû ngöôøi, seõ theå hieän tình caûm chaân thöïc, boäc loä caù tính naêng löïc, ngoân ngöõ vaø khaû naêng caûm thuï saùng taïo cuûa moãi hoïc sinh. 2. Caùc giaûi phaùp thöïc hieän: a. Ñoái vôùi hoïc sinh: - Caùc em caàn hieåu ñieàu quan troïng laø mình hoïc noùi vaø vieát vaên mieâu taû ñeå laøm gì? Coù gì toát ñeïp trong vieäc hoïc ñoù? Ñeå töø ñoù caùc em xaùc ñònh ñöôïc laø caàn noùi vaø vieát nhöõng gì caùc em caûm, caùc em nghó nhieàu vaø saâu saéc veà noù. - Quan saùt ña chieàu vaø chính xaùc veà ñoái töôïng mieâu taû theo yeâu caàu laø tìm ñöôïc nhöõng chi tieát mieâu taû tieâu bieåu khoâng ñeå laãn noù vôùi ñoái töôïng khaùc. Quan saùt ñaày ñuû, toaøn dieän baûn chaát cuûa ñoái töôïng vaø quan troïng laø ñeå naém ñöôïc caùi saéc saûo rieâng, caùi daùng veû ñaëc bieät cuûa ngöôøi, cuûa vaät, cuûa phong caûnh ñöôïc noùi tôùi. -Beân caïnh voán hieåu bieát veà thöïc teá cuoäc soáng, caùc em coøn caàn tích luyõ caû voán hieåu bieát veà taäp laøm vaên thoâng qua vieäc ñoïc saùch thöôøng xuyeân, maø nhaát laø caùc loaïi saùch coù noäi dung phuø hôïp vôùi taâm lí löùa tuoåi. - Caàn saép xeáp taû theo moät trình töï thôøi gian, khoâng gian hôïp lí. - Baøi vaên mieâu taû phaûi theå hieän ñöôïc troïng taâm, nhaán maïnh ôû ñaëc ñieåm maø baûn thaân ñaëc bieät quan taâm, yeâu thích. - Choïn loïc töø ngöõ vaø söû duïng ña daïng caùc loaïi töø gôïi taû nhö: töø laùy, töø gôïi taû hình aûnh, töø gôïi taû aâm thanh, gôïi taû möùc ñoä. - Hieåu roõ caùch söû duïng caùc daáu caâu vaø aùp duïng chính xaùc vaøo vaên vieát. - Naém vöõng caùc daïng caáu truùc caâu nhö: caâu keå, caâu caûm, caâu gheùp, Ñaëc bieät laø bieát söû duïng caâu môû ñoaïn trong thöïc haønh laøm vaên mieâu taû.
5. - Vaän duïng phuø hôïp caùc hình thöùc lieân keát caâu trong ñoaïn nhö: thay theá töø ngöõ hay laëp töø ngöõ. - Baùm saùt yeâu caàu ñeà vaø theå hieän roõ troïng taâm vôùi caùch nhìn, caùch nghó, caùch caûm, chaân thaät, trong saùng veà con ngöôøi, söï vaät xung quanh. - Söû duïng hôïp lí caùc bieän phaùp so saùnh, nhaân hoaù trong vaän duïng thöïc haønh. - Ñoïc kó thoâng tin khaûo saùt vaên baûn vaø xaùc ñònh yeâu caàu nhaän xeùt ñaëc ñieåm loaïi vaên, ñoái vôùi loaïi baøi hình thaønh kieán thöùc cuûa vaên mieâu taû. - Quan saùt nhieàu, quan saùt kó chaúng nhöõng giuùp cho caùc em vieát ñöôïc ñoaïn vaên, baøi vaên hay maø coøn taïo ñieàu kieän cho caùc em caûm nhaän ñöôïc veû ñeïp cuûa cuoäc soáng moät caùch tinh teá vaø saâu saéc. - Bieát laäp daøn yù chi tieát cho baøi vaên. - Baèng caùch thöïc haønh , hoïc sinh luoân ñöôïc nghe, noùi, ñoïc, vieát veà vaên mieâu taû. Noùi yù cuûa mình, nghe yù cuûa baïn cuûa thaày coâ giaùo, laøm cho hieåu bieát cuûa mình chính xaùc vaø phong phuù hôn. b. Ñoái vôùi giaùo vieân. - Suoát quaù trình daïy caàn ñaëc bieät chuù yù höôùng vaøo vieäc toå chöùc hoaït ñoäng hoïc taäp cuûa hoïc sinh. Nhaèm phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng, saùng taïo gôïi cho caùc em coù ñieàu kieän phaùt hieän ñöôïc caùc tình huoáng coù vaán ñeà trong hoïc taäp vaø cuoäc soáng, khuyeán khích phaùt trieån naêng löïc naêng khieáu, sôû tröôøng cuûa cuûa moãi em. Ñeà cao vai troø caûm thuï, saùng taïo cuûa caùc em, boài döôõng phaùt trieån naêng löïc, naêng khieáu vaø baûn saéc caù nhaân taïo taâm hoàn trong saùng, töôi ñeïp ôû caùc em. - Toân troïng caùch nghó caùch, caùch caûm rieâng cuûa moãi hoïc sinh. - Chuùng ta phaûi chaáp nhaän vôùi yù kieán laï, nhöõng caù tính khaùc, khoâng laáy mình laøm maãu, khoâng aùp ñaët vì saùng taïo chæ coù trong caûm giaùc töï do vì moãi caù nhaân caàn theå hieän baûn lónh rieâng cuûa mình thaønh moät caù nhaân ñoäc ñaùo. - Giaùo vieân caàn bieát khen ngôïi khuyeán khích caùc em noùi nhöõng suy nghó, caûm nhaän trong loøng caùc em. - Hieåu roõ taâm sinh lí löùa tuoåi cuûa töøng hoïc sinh lôùp mình. Naém vöõng quy trình daïy taäp laøm vaên mieâu taû . Döï ñoaùn, löôøng tröôùc nhöõng phaûn öùng tö töôûng cuûa hoïc sinh ñeå coù theå höôùng daãn, öùng xöû phuø hôïp. - Kieân nhaãn laéng nghe söï trình baøy cuûa caùc em, taïo khoâng khí thaûo luaän daân chuû trong caùc tình huoáng.Traân troïng nhöõng saùng taïo, caûm xuùc ñeïp cuûa hoïc sinh duø laø nhoû , khen ngôïi, bieåu döông ñuùng luùc seõ taïo höùng khôûi trong hoïc taäp cho caùc em.
6. - Giaùo vieân khoâng laø ngöôøi duy nhaát nhaän xeùt keát quûa hoïc taäp cuûa hoïc sinh, maø caàn toå chöùc taïo ñieàu kieän cho caùc em töï ñaùnh giaù mình vaø bieát ñaùnh giaù laãn nhau. - Muoán cho hoïc sinh saùng taïo vaø vieát ñöôïc nhöõng baøi vaên saâu saéc, chaân thöïc, caàn reøn cho caùc em bieát phaân tích vaên, daïy cho caùc em laøm quen vôùi saùng taùc vaên, vôùi boá cuïc, keát caáu, duøng töø choïn loïc Nhaèm hình thaønh ôû caùc em nhu caàu thöôûng thöùc vaø trình baøy caùi ñeïp, khaû naêng rung caûm tröôùc caùi ñeïp. - Ñieàu quan troïng khi daïy vaên mieâu taû laø phaûi bieát khôi gôïi tö duy ôû caùc em nhu caàu ñöôïc noùi, ñöôïc vieát thaønh moät vaên baûn troïn veïn. - Daïy cho caùc em bieát dieãn ñaït nhöõng gì ñaõ coù theo moät heä thoáng, theo ñeà taøi, kích thích ñöôïc höùng thuù, nhu caàu boäc loä baûn thaân cuûa moãi em. IV. Keát quûa aùp duïng: - Moãi baøi vaên mieâu taû theå hieän trình ñoä saùng taïo toång hôïp cuûa hoïc sinh qua nhöõng ñeà taøi gaây caûm höùng, xuùc ñoäng trong loøng vaø kích thích caùc em bieåu loä theá giôùi noäi taâm cuûa mình. - Ngöôøi giaùo vieân khoâng chæ toå chöùc truyeàn ñaït kieán thöùc vaên mieâu taû , maø caàn khuyeán khích hoïc sinh khôi daäy tö duy yeâu vaên mieâu taû vaø möu caàu kieán thöùc veà vaên mieâu taû. - Chuùng ta khoâng daïy nhö moät ngheà ñeå kieám soáng maø daïy baèng taám loøng taän tuïy vôùi vaên mieâu taû vaø vôùi hoïc sinh. - Töø nhöõng kinh nghieäm baûn thaân ñaõ ruùt ra ñöôïc vaø aùp duïng vaøo thöïc tieãn giaûng daïy ôû lôùp 5. Toâi ñaõ thu ñöôïc nhöõng keát quûa nhö sau: * Tröôùc khi daïy theo ñeà taøi: - Toång soá hoïc sinh lôùp: 31 em. - Tröôùc khi aùp duïng kinh nghieäm nhö ñeà taøi naøy, toâi thaáy hoïc sinh hoïc taäp coøn thuï ñoäng, caùch trình baøy vaø thöïc haønh vaên mieâu taû noùi vaø vieát coøn nhieàu haïn cheá, caùc em chöa bieát nhaän xeùt laãn nhau. + Keát quaû kieåm tra ban ñaàu laø: - 3 hoïc sinh ñaït loaïi khaù. - 7 hoïc sinh ñaït trung bình. - 21 hoïc sinh chöa ñaït. Vôùi caùc loãi chính laø: chöa naém ñöôïc boá cuïc, duøng töø ñaët caâu rôøi raïc, taû chöa theo trình töï hôïp lí, chöa theå hieän ñöôïc troïng taâm. * Khi aùp duïng ñeà taøi naøy ñeán cuoái naêm: - Qua thöïc teá giaûng daïy trong naêm hoïc lôùp toâi ñaõ thu ñöôïc nhöõng keát quaû nhö sau: + Cuõng qua khaûo saùt 31 hoïc sinh naøy, khi toâi aùp duïng daïy theo kinh nghieäm cuûa ñeà taøi thì ñaõ gaëp nhöõng thuaän lôïi sau:
7. - Khaû naêng quan saùt vaán ñeà cuûa hoïc sinh naâng cao, caùc em nhaïy beùn, coù caùch nhìn, caùch nghó bao quaùt hôn. - Caùch trình baøy, saép xeáp yù theo trình töï hôïp lí hôn. - Ña soá baøi vaên vieát cuûa caùc em theå hieän ñöôïc troïng taâm vaø chöùa ñöïng tình caûm trong saùng. + Keát quaû kieåm tra vaøo cuoái naêm cuûa 31 hoïc sinh laø: - 7 hoïc sinh ñaït loaïi gioûi. - 9 hoïc sinh ñaït loaïi khaù. - 15 hoïc sinh ñaït trung bình. Keát quaû ñaït ñöôïc tuy coøn khieâm toán, nhöng ñaây laø böôùc chuyeån tieán boä vöôït baät vôùi lôùp hoïc vuøng saâu, vuøng xa. Chuùng ta caàn döïa vaøo neàn taûng kieán thöùc vöõng chaéc veà vaên mieâu taû ñeå tieáp tuïc ñi saâu vaøo nghieân cöùu, ñuùc keát kinh nghieäm. Nhaèm ngaøy caøng hoaøn thieän hôn nöõa tö duy quan saùt vaø khaû naêng lónh hoäi veû ñeïp trong vaên mieâu taû cuûa hoïc sinh. V. Keát luaän: Moãi khi laøm xong moät baøi vaên, töï nhieân caùc em seõ daáy leân trong loøng moät nieàm sung söôùng. Nieàm sung söôùng aáy cuûa caùc em cuõng chính laø noãi vui möøng vaø öôùc voïng cuûa baûn thaân khi vieát saùng kieán kinh nghieäm naøy. Chaéc chaén ñaây chöa haún laø nhöõng giaûi phaùp hay nhaát, maãu möïc nhaát nhöng noù seõ giuùp cho nhöõng ngöôøi yeâu vaên mieâu taû moät soá kinh nghieäm ñeå coâng taùc giaûng daïy trong nhaø tröôøng ñaït hieäu quaû toát hôn. HEÁT . GV. Nguyeãn Vaên Thoáng Nhaát Tröôøng tieåu hoïc Tröôøng Xuaân 1- Thaùp Möôøi – Ñoàng Thaùp. Email: thongnhatboy@yahoo.com.vn ÑTDÑ: 0919686618