Bài giảng Ngữ Văn Lớp 9 - Tiết 3, Bài 2: Các phương châm hội thoại

Nội dung text: Bài giảng Ngữ Văn Lớp 9 - Tiết 3, Bài 2: Các phương châm hội thoại

1. Tiết 3 CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI
2. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI Khi An hỏi “học bơi ở I.Phương châm về lượng đâu” mà Ba trả lời “ở dưới nước ” thì câu trả Đọc đoạn đối thoại sau: lời có đáp ứng điều mà An cần biết không ? An: - Cậu có biết bơi không? Ba: - Biết chứ, thậm chí còn bơi giỏi nữa. An: - Cậu học bơi ở đâu vậy? Ba: - Dĩ nhiên là ở dưới nước chứ còn ở đâu.  Câu trả lời của Ba không đầy đủ nội dung mà An cần biết .Điều mà An cần biết là một địa điểm cụ thể nào đó như bể bơi ,sông ,ngòi chứ không phải là An cần hiểu định nghĩa bơi là gì ?  Nói thiếu.  Vi phạm phương châm về lượng.
3. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI Truyện cười: Lợn cưới, áo mới - Bác có thấy con lợn cưới của tôi chạy qua đây không? - Từ lúc tôi mặc cái áo mới này, tôi chẳng thấy con lợn nào chạy qua đây cả.
4. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI Truyện cười: Lợn cưới, áo mới Vì sao truyện lại gây cười ? -Vì các nhân vật nói nhiều hơn những gì cần nói LÏ ra anh “lîn cíi vµ anh cã ¸o míi ph¶I tr¶ lêi nh thÕ nµo ®Ó ngêi nghe ®ñ biÕt ®îc ®iÒu cÇn hái vµ cÇn tr¶ lêi ? - Lẽ ra chỉ cần hỏi: "Bác có thấy con lợn nào chạy qua đây không?"Và chỉ cần trả lời: "Nãy giờ, tôi chẳng thấy có con lợn nào chạy qua đây cả". => Trong giao tiếp không nên nói nhiều hơn những gì cần nói.
5. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI Truyện cười: Lợn cưới, áo mới → Nói thừa. Vi phạm phương châm về lượng. Kết luận: Khi giao tiếp, cần nói cho có nội dung; nội dung của lời nói phải đáp ứng đúng yêu cầu của cuộc giao tiếp, không thiếu, không thừa.
6. BÀI TẬP NHANH Bài tập 1: Những câu sau đã vi phạm phương châm về lượng. Hãy chỉ các lỗi đó? a) Trâu là một loài gia súc nuôi ở nhà.  Thừa cụm từ “nuôi ở nhà” vì từ “gia súc” đã hàm chứa nghĩa là thú nuôi trong nhà. b) Én là một loài chim có hai cánh.  Tất cả các loài chim đều có hai cánh. Vì thế “có hai cánh” là cụm từ thừa.
7. Truyện cười: Quả bí khổng lồ Hai anh chµng ®i qua mét khu vườn trång bÝ. Mét anh thÊy qu¶ bÝ to, kªu lªn : - Chµ, qu¶ bÝ kia to thËt ! Anh b¹n cã tÝnh hay nãi kho¸c, cười mµ b¶o r»ng: - ThÕ th× ®· lÊy g× lµm to. T«i ®· tõng thÊy nh÷ng qu¶ bÝ to h¬n nhiÒu. Cã mét lÇn, t«i tËn m¾t tr«ng thÊy mét qu¶ bÝ to b»ng c¶ c¸i nhµ ®»ng kia k×a. Anh kia nãi ngay: - ThÕ th× ®· lÊy g× lµm l¹. T«i cßn nhí, mét bËn t«i tr«ng thÊy mét c¸i nåi ®ång to b»ng c¶ c¸i ®×nh lµng ta. Anh nãi kho¸c ng¹c nhiªn hái: - C¸i nåi Êy dïng ®Ó lµm g× mµ to vËy? Anh kia gi¶i thÝch: - C¸i nåi Êy dïng ®Ó luéc qu¶ bÝ anh võa nãi Êy mµ. Anh nãi kho¸c biÕt b¹n chÕ nh¹o m×nh bÌn nãi l¶ng sang chuyÖn kh¸c.
8. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI Truyện cười: Quả bí khổng lồ - quả bí to bằng cái nhà - cái nồi đồng to bằng cả cái đình làng Phê phán tính nói khoác, sai sự thật. Qua đó muốn nhắc nhở ta điều gì ? Kết luận: Trong giao tiếp, kh nên nói những điều mà mình không tin là đúng hay không có bằng chứng xác thực.
9. 1001201101070904080205060309123456780 THẢO LUẬN NHÓM Bạn A hôm nay nghỉ học. Không biết vì lí do gì. Cô giáo hỏi: Vì sao bạn A nghỉ học ? Nếu không biết chắc chắn lí do của A, thì các em sẽ trả lời cô như thế nào? Vì sao? Từ đó em thấy trong giao tiếp còn cần tránh điều gì? A. Thưa cô, hình như bạn ấy bị ốm. B. Thưa cô, em nghĩ là bạn ấy bị ốm. C. Thưa cô, có lẽ là bạn ấy bị ốm.
10. Bài tập 2: Chọn từ ngữ thích hợp điền vào chỗ trống: nói trạng; nói nhăng nói cuội; nói có sách, mách có chứng; nói dối; nói mò. a, Nói có căn cứ chắc chắn là nói có sách, mách có chứng b, Nói sai sự thật một cách cố ý nhằm che giấu điều gì đó là nói dối c, Nói một cách hú họa, không có căn cứ là nói mò d, Nói nhảm nhí, vu vơ là nói nhăng nói cuội e, Nói khoác lác làm gia vẻ tài giỏi hoặc nói những chuyện bông đùa, khoác lác cho vui là nói trạng → Các từ ngữ trên đều chỉ những cách nói liên quan đến phương châm về chất.
11. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI Bài tập 3: Truyện cười “Rồi có nuôi được không?” và cho biết phương châm hội thoại nào đã không được tuân thủ? Câu: “Rồi có nuôi được không?” → Người nói đã không tuân thủ phương châm hội thoại về lượng (hỏi một điều rất thừa).
12. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI Bài tập 4: Vận dụng những phương châm hội thoại đã học sđể giải thích vì sao người nói đôi khi phải dùng những cách diễn đạt như : a) Như tôi được biết, tôi tin rằng, nếu tôi không lầm thì, tôi nghe nói, theo tôi nghĩ, hình như là, → Để đảm bảo tuân thủ phương châm về chất, người nói phải dùng những cách nói trên nhằm báo cho người nghe biết là tính xác thực của nhận định hay thông tin mà mình đưa ra chưa được kiểm chứng.
13. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI b. như tôi đã trình bày, như mọi người đều biết. → Khi nói một điều mà người nói nghĩ là người nghe biết rồi thì người nói đã không tuân thủ phương châm về lượng. Trong giao tiếp, đôi khi để nhấn mạnh hay để chuyển ý, dẫn ý, người nói cần nhắc lại một nội dung nào đó đã nói hay giả định là mọi người đều biết. Khi đó, để đảm bảo phương châm về lượng, người nói phải dùng những cách nói trên nhằm báo cho người nghe biết là việc nhắc lại nội dung đã cũ là do chủ ý của người nói.
14. Ăn đơm nói đặt: vu khống, đặt điều, bịa chuyện cho người khác Ăn ốc nói mò: nói không có căn cứ. Ăn không nói có: vu khống, bịa đặt Cãi chày cãi cối: cố tranh cãi những không có lí lẽ gì cả. Khua môi múa mép: nói năng ba hoa, khoác lác, phô trương. Nói dơi nói chuột: nói lăng nhăng, linh tinh, không xác thực. Hứa hươu hứa vượn: hứa để được lòng rồi không thực hiện lời hứa.
15. - Ăn đơm nói đặt: vu khống, đặt điều, bịa chuyện cho người khác. - Ăn ốc nói mò: nói không có căn cứ. - Ăn không nói có: vu khống, bịa đặt - Cãi chày cãi cối: cố tranh cãi những không có lí lẽ gì cả. - Khua môi múa mép: nói năng ba hoa, khoác lác, phô trương. - Nói dơi nói chuột: nói lăng nhăng, linh tinh, không xác thực. - Hứa hươu hứa vượn: hứa để được lòng rồi không thực hiện lời hứa. → Tất cả những thành ngữ trên đều chỉ những cách nói, nội dung nói không tuân thủ phương châm về chất.
16. Dặn Dò Bài tập về nhà: - Thuộc ghi nhớ. - Tìm và giải nghĩa các thành ngữ không tuân thủ phương châm hội thoại. - Làm các bài tập còn lại trong SGK Bài mới: Soạn bài: Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh. Luyện tập sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.