Bài giảng Ngữ văn 9 - Tiết 55: Nghị luận trong văn bản tự sự

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 9 - Tiết 55: Nghị luận trong văn bản tự sự

1. Tiết NGHỊ55 LUẬN TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ Kiểm tra bài cũ Câu hỏi 1: Hãy nhớ và kể tên các kiểu văn bản (hay phương thức biểu đạt) mà em đã được học ở những lớp dưới. Trả lời: Gồm 6 kiểu văn bản (hay phương thức biểu đạt). 1. Văn bản tự sự. 2. Văn bản miêu tả. 3. Văn bản biểu cảm. 4. Văn bản nghị luận. 5. Văn bản thuyết minh. 6. Văn bản hành chính - công vụ.
2. TiếtNGHỊ 50 LUẬN TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ Câu hỏi 2: Vận dụng kiến thức đã học về các kiểu văn bản, em hãy nối cột A với cột B để được một cách hiểu đúng. Cột A Cột B 1. Văn bản tự sự. a. Dùng lí lẽ và dẫn chứng để làm sáng tỏ một vấn đề nhằm thuyết phục người đọc người nghe về một quan điểm một tư tưởng. 2. Văn bản miêu tả b. Trình bày, giới thiệu, giải thích nhằm cung cấp những tri thức khách quan về các sự vật, sự việc, hiện tượng trong tự nhiên và xã hội. 3. Văn bản biểu cảm c. Trình bày sự việc, diễn biến, nhân vật, nhằm giả thích sự việc, tìm hiểu con người, nêu vấn đề và bày tỏ thái độ khen chê. 4. Văn bản nghị luận d. Dùng các chi tiết, hình ảnh nhằm tái hiện lại trạng thái của sự vật, sự việc, con người, phong cảnh để người đọc hình dung rõ nét. 5. Văn bản thuyết minh e. Biểu đạt tình cảm, cảm xúc, sự đánh giá của con người đối với thế giới xung quanh và khêu gợi sự đồng cảm của con người.
3. Tiết NGHỊ50 LUẬN TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ I. Tìm hiểu yếu tố nghị luận trong văn bản tự sự. 1. Đọc và tìm hiểu các đoạn trích (a), (b) a). Chao «i! §èi víi nh÷ng ngêi ë quanh ta, Sgk/137. nÕu ta kh«ng cè t×m mµ hiÓu hä, th× ta chØ - Ví dụ (a): thÊy hä gµn dë, ngu ngèc, bÇn tiÖn, xÊu xa, bØ æi toµn nh÷ng cí ®Ó cho ta tµn nhÉn; kh«ng bao giê ta thÊy hä lµ nh÷ng ngêi ®¸ng th¬ng; kh«ng bao giê ta th¬ng Vî t«i kh«ng ¸c, nhng thÞ khæ qu¸ råi. Mét ngêi ®au ch©n cã lóc nµo quªn ®îc c¸i ch©n ®au cña m×nh ®Ó nghÜ ®Õn mét c¸i g× kh¸c ®©u? Khi ngêi ta khæ qu¸ th× ngêi ta ch¼ng cßn nghÜ g× ®Õn ai ®îc n÷a. C¸i b¶n tÝnh tèt cña ngêi ta bÞ nh÷ng nçi lo l¾ng, buån ®au, Ých kØ che lÊp mÊt. T«i biÕt vËy, nªn t«i chØ buån chø kh«ng nì giËn. ( Nam Cao- L·o H¹c)
4. Tiết NGHỊ50 LUẬN TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ I. Tìm hiểu yếu tố nghị luận trong văn bản Tho¾t tr«ng nµng ®· chµo tha: tự sự. "TiÓu th còng cã b©y giê ®Õn ®©y! 1. Đọc và tìm hiểu các đoạn trích (a), (b) §µn bµ ®Ô cã mÊy tay, Sgk/137. §êi xa mÊy mÆt ®êi nµy mÊy gan! - Ví dụ (a): DÔ dµng lµ thãi hång nhan, Cµng cay nghiÖt l¾m cµng oan tr¸i nhiÒu". - Ví dụ (b): Ho¹n Th hån l¹c ph¸ch xiªu, KhÊu ®Çu díi tríng liÖu ®iÒu kªu ca. R»ng: "T«i chót phËn ®µn bµ, Ghen tu«ng th× còng ngêi ta thêng t×nh. NghÜ cho khi g¸c viÕt kinh, Víi khi khái cöa døt t×nh ch¼ng theo. Lßng riªng riªng nh÷ng kÝnh yªu, Chång chung cha dÔ ai chiÒu cho ai. Trãt lßng g©y viÖc tr«ng gai, Cßn nhê lîng bÓ th¬ng bµi nµo ch¨ng". Khen cho: “ThËt ®· nªn r»ng, Kh«n ngoan ®Õn mùc nãi n¨ng ph¶i lêi. Tha ra th× còng may ®êi, Lµm ra th× còng ra ngêi nhá nhen”. ( NguyÔn Du- TruyÖn KiÒu)
5. Tiết NGHỊ50 LUẬN TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ I. Tìm hiểu yếu tố nghị luận trong văn bản tự sự. 1. Đọc và tìm hiểu các đoạn trích (a), (b) a). Chao «i! §èi víi nh÷ng ngêi ë quanh ta, Sgk/137. nÕu ta kh«ng cè t×m mµ hiÓu hä, th× ta chØ - Ví dụ (a): thÊy hä gµn dë, ngu ngèc, bÇn tiÖn, xÊu xa, + Nội dung: Suy nghĩ nội tâm của nhân vật bØ æi toµn nh÷ng cí ®Ó cho ta tµn nhÉn; ông giáo. kh«ng bao giê ta thÊy hä lµ nh÷ng ngêi ®¸ng th¬ng; kh«ng bao giê ta th¬ng Vî t«i kh«ng ¸c, nhng thÞ khæ qu¸ råi. Mét ngêi ®au ch©n cã lóc nµo quªn ®îc c¸i ch©n ®au cña m×nh ®Ó nghÜ ®Õn mét c¸i g× kh¸c ®©u? Khi ngêi ta khæ qu¸ th× ngêi ta ch¼ng cßn nghÜ g× ®Õn ai ®îc n÷a. C¸i b¶n tÝnh tèt cña ngêi ta bÞ nh÷ng nçi lo l¾ng, buån ®au, Ých kØ che lÊp mÊt. T«i biÕt vËy, nªn t«i chØ buån chø kh«ng nì giËn. ( Nam Cao- L·o H¹c)
6. Tiết NGHỊ50 LUẬN TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ I. Tìm hiểu yếu tố nghị luận trong văn bản Tho¾t tr«ng nµng ®· chµo tha: tự sự. "TiÓu th còng cã b©y giê ®Õn ®©y! 1. Đọc và tìm hiểu các đoạn trích (a), (b) §µn bµ ®Ô cã mÊy tay, Sgk/137. §êi xa mÊy mÆt ®êi nµy mÊy gan! - Ví dụ (a): DÔ dµng lµ thãi hång nhan, Cµng cay nghiÖt l¾m cµng oan tr¸i nhiÒu". + Nội dung: Suy nghĩ nội tâm của nhân vật Ho¹n Th hån l¹c ph¸ch xiªu, ông giáo. KhÊu ®Çu díi tríng liÖu ®iÒu kªu ca. - Ví dụ (b): R»ng: "T«i chót phËn ®µn bµ, + Nội dung: Cuộc đối thoại giữa Thuý Kiều Ghen tu«ng th× còng ngêi ta thêng t×nh. và Hoạn Thư trong màn báo oán. NghÜ cho khi g¸c viÕt kinh, Víi khi khái cöa døt t×nh ch¼ng theo. Lßng riªng riªng nh÷ng kÝnh yªu, Chång chung cha dÔ ai chiÒu cho ai. Trãt lßng g©y viÖc tr«ng gai, Cßn nhê lîng bÓ th¬ng bµi nµo ch¨ng". Khen cho: “ThËt ®· nªn r»ng, Kh«n ngoan ®Õn mùc nãi n¨ng ph¶i lêi. Tha ra th× còng may ®êi, Lµm ra th× còng ra ngêi nhá nhen”. ( NguyÔn Du- TruyÖn KiÒu)
7. TiếtNGHỊ 50 LUẬN TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ a). Chao «i! §èi víi nh÷ng ngêi ë Nêu vấn đề:Nếu ta không cố tìm mà quanh ta, nÕu ta kh«ng cè t×m mµ hiểu những người xung quanh thì ta luôn có cớ để tàn nhẫn và độc ác với họ. hiÓu hä, th× ta chØ thÊy hä gµn dë, Nội ngu ngèc, bÇn tiÖn, xÊu xa, bØ æi dung Giải quyết vấn đề: Vợ tôi không phải toµn nh÷ng cí ®Ó cho ta tµn nhÉn; người ác, nhưng sở dĩ thị trở nên ích kỉ, kh«ng bao giê ta thÊy hä lµ nh÷ng tàn nhẫn là vì thị đã quá khổ. ngêi ®¸ng th¬ng; kh«ng bao giê + Khi người ta đau chân thì chỉ nghĩ ta th¬ng Vî t«i kh«ng ¸c, nhng Suy đến cái chân đau. =>(quy luật tự nhiên) thÞ khæ qu¸ råi. Mét ngêi ®au nghĩ + Khi người ta khổ quá thì người ta ch©n cã lóc nµo quªn ®îc c¸i ch©n nội không còn nghĩ đến ai được nữa. ®au cña m×nh ®Ó nghÜ ®Õn mét c¸i tâm =>(quy luật tự nhiên) g× kh¸c ®©u? Khi ngêi ta khæ qu¸ của + Vì cái bản tính tốt của người ta bị th× ngêi ta ch¼ng cßn nghÜ g× ®Õn ông những nỗi lo lắng, buồn đau, ích kỉ ai ®îc n÷a. C¸i b¶n tÝnh tèt cña giáo che lấp mất. =>(mối quan hệ giữa bản ngêi ta bÞ nh÷ng nçi lo l¾ng, buån chất và hiện tượng) ®au, Ých kØ che lÊp mÊt. T«i biÕt Kết thúc vấn đề: Tôi biết vậy nên tôi vËy, nªn t«i chØ buån chø kh«ng chỉ buồn chứ không nỡ giận. nì giËn. Cặp Qht, cặp từ hô ứng: nếu thì, Hình ( Nam Cao- L·o H¹c) khi A thì B thức Câu khẳng định, phủ định: ngắn gọn, khúc triết.
8. TiếtNGHỊ 50 LUẬN TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ b) Tho¾t tr«ng nµng ®· chµo tha: Luận điểm 1: Tôi là người đàn bà "TiÓu th còng cã b©y giê ®Õn ®©y! Nội nên ghen tuông là chuyện thường §µn bµ ®Ô cã mÊy tay, tình. (tâm lí của người phụ nữ.). §êi xa mÊy mÆt ®êi nµy mÊy gan! dung Luận điểm 2: Ngoài ra tôi cũng DÔ dµng lµ thãi hång nhan, đã đối sử rất tốt với cô khi ở gác Cµng cay nghiÖt l¾m cµng oan tr¸i nhiÒu". viết kinh (khi cô trốn khỏi nhà, Ho¹n Th hån l¹c ph¸ch xiªu, tôi cũng chẳng đuổi theo.) KhÊu ®Çu díi tríng liÖu ®iÒu kªu ca. Cuộc => (kể công). R»ng: "T«i chót phËn ®µn bµ, đối Luận điểm 3: Tôi với cô đều trong Ghen tu«ng th× còng ngêi ta thêng t×nh. thoại cảnh chồng chung -chắc gì ai giữa NghÜ cho khi g¸c viÕt kinh, nhường cho ai.=> (nêu lẽ thường). Víi khi khái cöa døt t×nh ch¼ng theo. Thuý Luận điểm 4: Lßng riªng riªng nh÷ng kÝnh yªu, Kiều Tôi đã trót gây đau Chång chung cha dÔ ai chiÒu cho ai. và khổ cho cô nên bây giờ chỉ biết Trãt lßng g©y viÖc tr«ng gai, Hoạn trông nhờ vào lượng khoan dung Cßn nhê lîng bÓ th¬ng bµi nµo ch¨ng". Thư rộng lớn của cô. (nhận tội và đề cao Khen cho: “ThËt ®· nªn r»ng, tâng bốc Kiều.) Kh«n ngoan ®Õn mùc nãi n¨ng ph¶i lêi. Cặp Qht, cặp từ hô ứng: Tha ra th× còng may ®êi, Hình rằng thì, càng càng Lµm ra th× còng ra ngêi nhá nhen”. thức Câu khẳng định: ngắn gọn, ( NguyÔn Du- TruyÖn KiÒu) khúc triết.
9. Tiết NGHỊ50 LUẬN TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ I. Tìm hiểu yếu tố nghị luận trong văn bản tự sự. 1. Đọc và tìm hiểu các đoạn trích (a), (b) Sgk/137. - Ví dụ (a): + Nội dung: Suy nghĩ nội tâm của nhân vật ông giáo. - Ví dụ (b): + Nội dung: Cuộc đối thoại giữa Thuý Kiều và Hoạn Thư trong màn báo oán. 2. Nhận xét.
10. TiếtNGHỊ 50 LUẬN TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ Nêu vấn đề:Nếu ta không cố tìm mà hiểu Luận điểm 1: Tôi là người đàn bà những người xung quanh thì ta luôn có Nội Nội nên ghen tuông là chuyện thường cớ để tàn nhẫn và độc ác với họ. dung dung tình. (tâm lí của người phụ nữ.). Giải quyết vấn đề: Vợ tôi không phải Luận điểm 2: Ngoài ra tôi cũng người ác, nhưng sở dĩ thị trở nên ích đã đối sử rất tốt với cô khi ở gác kỉ, tàn nhẫn là vì thị đã quá khổ. viết kinh (khi cô trốn khỏi nhà, + Khi người ta đau chân thì chỉ nghĩ Cuộc tôi cũng chẳng đuổi theo.) đến cái chân đau.=>(quy luật tự nhiên) => (kể công). Suy đối Luận điểm 3: Tôi với cô đều trong nghĩ + Vì cái bản tính tốt của người ta bị thoại cảnh chồng chung -chắc gì ai nội những nỗi lo lắng, buồn đau, ích kỉ giữa nhường cho ai.=> (nêu lẽ thường). tâm che lấp mất. =>(quy luật tự nhiên) Thuý của + Khi người ta khổ quá thì người ta Kiều Luận điểm 4: Tôi đã trót gây đau ông không còn nghĩ đến ai được nữa. và khổ cho cô nên bây giờ chỉ biết giáo =>(mối quan hệ giữa bản Hoạn trông nhờ vào lượng khoan dung chất và hiện tượng) Thư rộng lớn của cô. Kết thúc vấn đề: Tôi biết vậy nên tôi (nhận tội và đề cao chỉ buồn chứ không nỡ giận. tâng bốc Kiều.) Cặp từ hô ứng: càng càng Hình Cặp từ hô ứng: nếu thì, khi A thì B Hình thức Câu khẳng định, phủ định: ngắn gọn, thức Câu khẳng định: ngắn gọn, khúc triết. khúc triết.
11. Tiết NGHỊ50 LUẬN TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ I. Tìm hiểu yếu tố nghị luận trong văn bản tự sự. 1. Đọc và tìm hiểu các đoạn trích (a), (b) Sgk/137. - Ví dụ (a): + Nội dung: Suy nghĩ nội tâm của nhân vật ông giáo. *Phân biệt giữa văn nghị luận - Ví dụ (b): với văn tự sự có kết hợp với yếu + Nội dung: Cuộc đối thoại giữa Thuý Kiều tố nghị luận. và Hoạn Thư trong màn báo oán. 2. Nhận xét. - Nghị luận trong văn bản tự sự là gì: Văn tự sự có Nghị luận trong văn bản tự sự thực chất là những Văn nghị luận yếu tố nghị luận cuộc đối thoại bằng cách nêu lên các ý kiến, nhận Chỉ là những xét, phán đoán của người kể chuyện nhằm thuyết Tập trung đưa ra các luận yếu tố đơn lẻ, phục người đọc, người nghe (hoặc chính mình) về biệt lập trong một vấn đề, quan điểm, tư tưởng nào đó. điểm, luận cứ, một cách đầy một tình huống - Dấu hiệu nhận biết: Thường dùng nhiều loại câu đủ, có hệ cụ thể, một sự khẳng định, phủ định, câu có cặp quan hệ từ sóng thống và hết việc hay một đôi; các từ ngữ như tại sao, thật vậy, tóm lại sức chặt chẽ. nhân vật cụ - Tác dụng: Làm cho câu chuyện thêm phần triết lí. thể nào đó của * Ghi nhớ Sgk/138: câu chuyện.
12. Bài tập vận dụng: Đọc đoạn văn sau và cho biết: Yếu tố nghị luận trong đoạn văn được thể hiện ở những câu văn nào? Chỉ ra vai trò của các yếu tố ấy trong việc làm nổi bật nội dung của đoạn văn. LỖI LẦM VÀ SỰ BIẾT ƠN Hai người bạn cùng đi qua sa mạc. Trong chuyến đi, giữa hai người có xảy ra một cuộc tranh luận, và một người nổi nóng không kiềm chế được mình đã nặng lời miệt thị người kia. Cảm thấy bị xúc phạm, anh không nói gì, chỉ viết lên cát: “ Hôm nay người bạn tốt nhất của tôi đã làm khác đi những gì tôi nghĩ”. Họ đi tiếp, tìm thấy một ốc đảo, và quyết định đi bơi. Người bị miệt thị lúc nãy bây giờ bị đuối sức và chìm dần xuống. Người bạn kia đã tìm cách cứu anh. Khi đã lên bờ, anh lấy một miếng kim loại khắc lên đá: “ Hôm nay người bạn tốt nhất của tôi đã cứu sống tôi”. Người kia hỏi: “ Tại sao khi tôi xúc phạm anh, anh viết lên cát, còn bây giờ anh lại khắc lên đá”? Anh ta trả lời: “ Những điều viết lên cát sẽ mau chóng xoá nhoà theo thời gian, nhưng không ai có thể xoá được những điều tốt đẹp đã được ghi tạc trên đá, trong lòng người. Vậy mỗi chúng ta hãy học cách viết những nỗi đau buồn, thù hận lên cát và khắc ghi những ân nghĩa lên đá. Tác dụng: - Làm cho câu chuyện thêm sâu sắc, giàu tính triết lí và có ý nghĩa giáo dục cao. - Bài học rút ra từ câu chuyện này đó là sự bao dung, lòng nhân ái, biết tha thứ và ghi nhớ ân nghĩa, ân tình
13. Tiết NGHỊ50 LUẬN TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ II. Luyện tập: Bài tập 1: Dòng nào nói nên vai trò của yếu tố nghị luận trong văn bản tự sự. A. Giúp cho câu chuyện được kể có đầu có cuối. B. Làm cho câu chuyện được kể trở nên cụ thể hơn, hấp dẫn hơn. C. Giúp cho câu chuyện được kể tăng tính thời sự. D.D Làm tăng thêm màu sắc triết lí cho câu chuyện được kể . Bài tập 2: Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 7- 9 câu) kể về những lời day bảo ân cần của người bà, trong đó có sử dụng yếu tố nghị luận. Hãy gạch chân dưới những câu văn có yếu tố nghị luận.
14. Tiết NGHỊ50 LUẬN TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ II. Luyện tập: Bài tập 1: Bài tập 2: Gợi ý: 1. Hình thức: + Viết đoạn văn tự sự có độ dài khoảng 12-15 dòng. + Sử dụng yếu tố nghị luận trong câu chuyện. 2. Nội dung: - Mở đoạn: + Giới thiệu khái quát về bà? + Tình cảm của mình với bà? - Thân đoạn: - Điều mà bạn ấn tượng ở bà là gì?: Bà là người rất thương con thương cháu, bà hay dạy con cháu bằng những lời dạy bảo ân cần và sâu sắc. - Kể lại tình huống, hoàn cảnh, diễn biến câu chuyện gắn với lời dạy bảo của bà? - Kết thúc câu chuyện như thế nào? + Kết đoạn: - Bài học rút ra qua lời dạy bảo của bà: Những lời dạy của bà cho tới mãi hôm nay tôi mới có thể thấm thía hết, mới biết nó thật chân tình và chí lý biết bao.
15. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ 1. Học thuộc lí thuyết, sưu tầm những đoạn văn tự sự có sử dụng yếu tố nghị luận. 2. Luyện tập nghị luận trong văn bản tự sự