Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp áp dụng phương pháp kỷ luật tích cực trong công tác chủ nhiệm

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp áp dụng phương pháp kỷ luật tích cực trong công tác chủ nhiệm

1. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM BIỆN PHÁP ÁP DỤNG PHƯƠNG PHÁP KỶ LUẬT TÍCH CỰC TRONG CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM Lĩnh vực: Chủ nhiệm Cấp học: THCS Tên tác giả: Chu Thị Lý Đơn vị công tác: Trường THCS Thái Thịnh, Quận Đống Đa Chức vụ: Hiệu trưởng Năm học 2018 - 2019 1
2. MỤC LỤC NỘI DUNG Trang MỞ ĐẦU 1 1. Lý do nghiên cứu 1 2. Mục tiêu nghiên 2 cứu 3. Nhiệm vụ nghiên 2 cứu Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHỈ ĐẠO GIÁO VIÊN CHỦ 3 NHIỆM THỰC HÀNH PHƯƠNG PHÁP KỶ LUẬT TÍCH CỰC TRONG PHONG TRÀO THI ĐUA “XÂY DỰNG TRƯỜNG HỌC THÂN THIỆN, HỌC SINH TÍCH CỰC” 1.1. Quan niệm về công tác chủ nhiệm lớp trong đổi mới giáo dục hiện 3 nay 1.1.1. TÇm quan träng cña c«ng t¸c chñ nhiÖm 3 líp 1.2.1. Lợi ích của việc áp dụng 5 PPKLTC 1.2. Phương pháp kỷ luật tích 7 cực 1.2.1. PPKLTC là gì? 7 1.2.2. Lợi ích của việc áp dụng 8 PPKLTC 1.2.3. Một số nội dung cơ bản của 8 PPKLTC . Chương 2: CÁC BIỆN PHÁP ĐÃ TRIỂN KHAI VÀ KẾT QUẢ 13 ĐẠT ĐƯỢC 2.1. Chuẩn bị cho giáo viên chủ nhiệm lớp thực hành phương pháp kỷ 13 luật tích cực trong triển khai phong trào thi đua 2.1.1. Giáo viên chủ nhiệm lớp nắm vững nội dung và kỹ thuât của phương 13 pháp kỷ luật tích cực 14 2.1.2. Giáo viên nắm vững đặc điểm phát triển của học sinh 2
3. THCS . 2.2. Tổ chức để giáo viên chủ nhiệm lớp thực hành phương pháp kỷ luật 15 tích cực trong xây dựng môi trường dạy học và giáo dục 2.3. Những kết quả đạt được 16 . KẾT LUẬN 19 3
4. MỞ ĐẦU 1. Lý do nghiên cứu Năm học 2008-2009, Bộ Giáo dục và Đào tạo phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” đã được triển khai rộng rãi trong các trường mầm non và phổ thông trong suốt hơn 10 năm qua. Phong trào thi đua này phát huy sức mạnh tổng hợp của các lực lượng giáo dục (giáo dục nhà trường là nòng cốt), phát huy vai trò tích cực, sáng tạo của học sinh cùng xây dựng môi trường giáo dục thân thiện. Đó là môi trường an toàn, thuận lợi với mọi học sinh; học sinh được tạo điều kiện để sống khỏe mạnh, vui vẻ, tích cực học tập và tham gia các hoạt động khác; được giáo viên nhiệt tình giảng dạy yêu thương, tôn trọng; được gia đình và cộng đồng tạo điều kiện phát huy hết tiềm năng của bản thân. Cũng trong môi trường này, học sinh ý thức sâu sắc hơn về quyền được chăm sóc và bảo vệ, quyền được hưởng nền giáo dục có chất lượng. Cùng thời gian trên, Tổ chức Plan tại Việt Nam triển khai chương trình hành động “Trường học thân thiện” (tháng 2 năm 2008) với khẩu hiệu trọng tâm “Giáo viên mẫu mực, học sinh tích cực” nhằm đạt mục tiêu “Mọi trẻ em Việt Nam được sống trong môi trường bảo vệ an toàn, ở đó tất cả hành vi bạo lực trẻ em được ngăn chặn và giải quyết triệt để”. Theo đó: 1/ trẻ em hiểu được quyền và bổn phận của mình, biết được các kỹ năng sống giúp phòng tránh các hình thức bạo lực và được bày tỏ quan điểm của mình đối với các vấn đề liên quan đến trẻ; 2/ Người dân, đặc biệt là giáo viên, cha mẹ, những người chăm sóc trẻ , hiểu được quyền và bổn phận của của trẻ em, các tác hại của trừng phạt, bạo lực trẻ em và dần có khả năng áp dụng phương pháp kỷ luật tích cực Phương pháp kỷ luật được đề cập ở trên phản được hiểu theo nghĩa rộng. Đó là một quan điểm giáo dục, trong đó các chủ thể giáo dục thiết lập, vận hành mối quan hệ, cách thức xử sự thân thiện (loại trừ các hình thức bạo lực, trừng phạt) giúp cho mọi học sinh thấy thoải mái, tích cực phát huy những điểm mạnh, những hành vi tốt, giảm thiểu những hành vi không phù hợp, củng cố các hành vi tích cực và phát triển nhân cách tốt đẹp một cách bền vững. Với sự phù hợp về mục tiêu và những nội dung cơ bản của phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” của Bộ Giáo dục và Đào tạo và chương trình hành động “Trường học thân thiện” của Tổ chức Plan tại Việt Nam, việc tích hợp các hoạt động của phong trào thi và chương trình hành động nói trên là hợp lí. Phương pháp kỷ luật tích cực là một trong những con đường thực hiện sự tích hợp đó. 4
5. Phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” đã được triển khai rộng rãi trong các trường mầm non và phổ thông hơn 10 năm qua và thu được những kết quả khả quan. Ở mỗi địa phương, ở từng cơ sở giáo dục, bằng thực tiễn và kinh nghiệm của mình đã có những cách làm hay trong việc triển khai phong trào thi đua này. Tuy vậy, thời gian gần đây, việc một số giáo viên sử dụng các biện pháp kỉ luật không đúng quy định đối với học sinh ở các trường phổ thông đã trở thành những vụ việc nổi cộm gây bức xúc trong dư luận xã hội. Đó là các chuyện từ bạo hành về thể chất như cô giáo phạt uống nước giẻ lau bảng, cô giáo đánh học sinh vì không làm bài tập, gần đây nhất là cô giáo bắt học sinh tát bạn 231 cái cho đến bạo hành bằng tinh thần như chuyện cô giáo đến lớp không nói trong suốt 3 tháng, hay cô giáo chửi mắng học sinh Những vi phạm này thật sự để lại những hậu quả nghiêm trọng, làm mất đi niềm tin tưởng của cha mẹ HS, của toàn XH vào ngành giáo dục và đạo đức người thầy. Theo Thạc sĩ Lê Minh Huân (giảng viên Khoa Tâm lý học, Đại học Sư phạm TP HCM) “Mọi tổn thương về thể chất, tinh thần đều ảnh hưởng đến học sinh nên nếu phạt trẻ, điều quan trọng là phải giúp học trò nhận ra lỗi của mình và ý thức sửa sai” Nếu mục tiêu này không được đảm bảo thì tác dụng tiêu cực sẽ để lại trong tâm lý đứa trẻ nhiều hơn là tích cực. Trẻ do đó có thể tự ti, xấu hổ, ghét đi học, khó chịu với giáo viên nếu áp dụng các hình phạt “vô lý”. Vậy phải xử lý như thế nào nếu các em vi phạm kỉ luật, để việc kỉ luật thật sự có tác dụng giáo dục đối với học sinh? Bài viết này đề cập đến một trong những biện pháp chỉ đạo công tác giáo viên chủ nhiệm lớp trong thực hiện phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”: Biện pháp áp dụng phương pháp kỷ luật tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp để thực hiện các mục tiêu của phong trào thi đua. 2. Mục tiêu nghiên cứu Chỉ đạo giáo viên chủ nhiệm thực hành phương pháp kỷ luật tích cực nhằm nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm lớp và thực hiện tốt các mục tiêu, nội dung của phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” 3. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về thực hành phương pháp kỷ luật tích cực trong công tác chủ nhiệm lớp. - Thử nghiệm một hoạt động chỉ đạo giáo viên chủ nhiệm lớp thực hành phương pháp kỷ luật tích cực trong phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. 5
6. Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHỈ ĐẠO GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM THỰC HÀNH PHƯƠNG PHÁP KỶ LUẬT TÍCH CỰC TRONG PHONG TRÀO THI ĐUA “XÂY DỰNG TRƯỜNG HỌC THÂN THIỆN, HỌC SINH TÍCH CỰC” 1.1. Quan niệm về công tác chủ nhiệm lớp trong đổi mới giáo dục hiện nay 1.1.1. TÇm quan träng cña c«ng t¸c chñ nhiÖm líp C«ng t¸c chñ nhiÖm líp ra ®êi c¸ch ®©y mÊy tr¨m n¨m, sau khi xuÊt hiÖn hÖ thèng tæ chøc nhµ tr•êng theo lý luËn cña C«menxki vµ tån t¹i cho ®Õn ngµy nay. V× tr•êng ®«ng HS, cÇn chia nhá thµnh líp, qu¶n lý HS mçi líp lµ GVCN. Hµng tr¨m n¨m, chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt cña GVCN lµ §¹i diÖn cña HiÖu tr•ëng qu¶n lý ho¹t ®éng häc tËp, sinh ho¹t cña mét líp häc trong nhµ tr•êng. V× vËy GVCN ®•îc coi nh• "cánh tay nối dài của HiÖu tr•ëng". HiÖn nay, do nh÷ng yªu cÇu míi mµ vai trß, vÞ trÝ cña GVCN cã nh÷ng thay ®æi rÊt lín. + Tr•íc hÕt do môc tiªu gi¸o dôc cã nh÷ng thay ®æi. Ngµy nay gi¸o dôc con ng•êi ph¸t triÓn toµn diÖn trë thµnh yªu cÇu kh¸ch quan, lµ ®ßi hái cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ XH cña nÒn v¨n minh HËu c«ng nghiÖp. Yªu cÇu cña XH cÇn ®µo t¹o nh÷ng thÕ hÖ lao ®éng th«ng minh, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o, biÕt kÕt hîp gi÷a lao ®éng ch©n tay vµ lao ®éng trÝ ãc, gi÷a lý luËn víi thùc tiÔn, cã kiÕn thøc s©u réng vµ cã n¨ng lùc vËn dông kiÕn thøc vµo thùc tÕ. Cã xóc c¶m, t×nh c¶m, niÒm tin s©u s¾c vµo sù ph¸t triÓn cña d©n téc d•íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ Nhµ n•íc. Cã b¶n lÜnh chÝnh trÞ v÷ng vµng trong mäi t×nh huèng, cã søc kháe thÓ chÊt vµ søc kháe tinh thÇn, cã 8 n¨ng lùc ®Ó ph¸t triÓn (n¨ng lùc hoµn thiÖn, giao tiÕp øng xö, thÝch øng, hîp t¸c vµ c¹nh tranh; Tæ chøc qu¶n lý; Ho¹t ®éng chÝnh trÞ x· héi vµ n¨ng lùc Lao ®éng nghÒ nghiÖp chuyªn biÖt). + M«i tr•êng x· héi phong phó phøc t¹p, ®ßi hái ph¶i ®æi míi ph•¬ng thøc tæ chøc t¸c ®éng gi¸o dôc. Chóng ta ®· biÕt “b¶n chÊt cña con ng•êi lµ tæng hßa c¸c quan hÖ x· héi”. Ngµy nay d•íi t¸c ®éng cña c¸c ph•¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, cña viÖc héi nhËp më cöa giao l•u toµn cÇu ®· dÉn tíi sù giao thoa gi÷a c¸c m«i tr•êng vi m« vµ vÜ m«, chÝnh ®iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i thèng nhÊt c¸c ¶nh h•ëng, c¸c t¸c ®éng cña c¸c lo¹i m«i tr•êng. Song, gi¸o dôc nhµ tr•êng mµ trùc tiÕp lµ ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý nhµ tr•êng vµ GVCN, lµ lùc l•îng chÞu tr¸ch nhiÖm chñ yÕu. 6
7. Chó thÝch: b1 - : Mçi c¸ nh©n (HS, ) b2 - a1, a2, a3: Lµ m«i tr•êng vi m« nh• gia ®×nh céng ®ång n¬i ë líp häc; TËp thÓ gi¸o dôc a2 - b1, b2 : Lµ m«i tr•êng x· héi vÜ m« tõ ®Þa ph•¬ng, quèc gia ®Õn quèc tÕ. a 3 - TÝnh thèng nhÊt c¸c lùc l•îng trong an ho¹t ®éng gi¸o dôc. Mét thùc tÕ ai còng thÊy môc tiªu, chÊt l•îng gi¸o dôc ®µo t¹o ngµy cµng ®ßi hái cao, m«i tr•êng sèng ngµy cµng phong phó, phøc t¹p. ChØ cã thÓ gi¶i quyÕt m©u thuÉn trªn b»ng mét hÖ thèng gi¶i ph¸p t¹o ra sù thèng nhÊt c¸c t¸c ®éng gi¸o dôc, mét phÇn kh«ng nhá ®Æt trªn vai ®éi ngò GVCN líp ë c¸c tr•êng. + Mét thùc tÕ kh«ng thÓ bá qua ®ã lµ thanh thiÕu niªn ngµy cµng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm rÊt ®¸ng quan t©m, rÊt cÇn cã gi¸o viªn chñ nhiÖm. Học sinh ngµy nay cã nh÷ng ®Æc ®iÓm t©m sinh lý mµ thÕ hÖ «ng cha tr•íc ®©y kh«ng cã. Do ¶nh h•ëng cña nhiÒu yÕu tè nh• ®êi sèng vËt chÊt ®•îc n©ng cao, ¶nh h•ëng cña v¨n hãa phÈm, cña c¸c t¸c ®éng XH tÝch cùc vµ tiªu cùc trong vµ ngoµi n•íc; c¸c em ®•îc sèng trong XH d©n chñ, b×nh ®¼ng, cëi më h¬n, c¸c em cã c¬ héi, cã ®iÒu kiÖn tham gia nhiÒu lÜnh vùc cña cuéc sèng, cña c¸c ho¹t ®éng vui ch¬i, gi¶i trÝ ë thÕ hÖ trÎ ngµy nay cã nh÷ng chØ sè ph¸t triÓn h¬n c¸c thÕ hÖ tr•íc: kháe h¬n, tuæi d¹y th× sím h¬n, c¸c chØ sè IQ còng cao h¬n, nhu cÇu ho¹t ®éng, h•ëng thô còng phong phó h¬n Sèng trong thùc tÕ Êy, ë HS cã sù ph©n hãa, ph©n cùc kh¸ râ rÖt. Mét bé phËn kh«ng nhiÒu, cã nhËn thøc, cã ý chÝ, b¶n lÜnh biÕt tËn dông thêi c¬, ®iÒu kiÖn häc tËp rÌn luyÖn ®Ó trë thµnh nh÷ng ng•êi tiªn tiÕn Cßn mét bé phËn lín ch•a cã kinh nghiÖm sèng, nh÷ng phÈm chÊt t©m lý, ®¹o ®øc ch•a bÒn v÷ng rÊt khã kh¨n trong sù lùa chän, x¸c ®Þnh ph•¬ng h•íng häc tËp, rÌn luyÖn, v× vËy vai trß cña c¸c nhµ sư phạm (trong ®ã cã GVCN) lµ rÊt quan träng. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu míi, tõ hoµn c¶nh cô thÓ cña XH, cña gia ®×nh trong thêi ®¹i hiÖn nay vÞ trÝ cña GVCN vµ c«ng t¸c GVCN ë tr•êng häc cã mét ý 7
8. nghÜa ®Æc biÖt. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ®ßi hái thÇy c« gi¸o chñ nhiÖm nh• thÕ nµo vµ cÇn x¸c ®Þnh mét c¬ chÕ ho¹t ®éng vÒ quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm cho phï hîp víi thùc tÕ. 1.1.2. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña GVCN Trong giai ®o¹n hiÖn nay, do yªu cÇu cña ®æi míi gi¸o dôc, ng•êi GVCN ph¶i lµ sù tæng hîp nh©n c¸ch, n¨ng lùc cña mét nhµ SP, mét nhµ qu¶n lý, mét cè vÊn cho c¸c tæ chøc XH vµ gia ®×nh, lµ t• vÊn cho tÊt c¶ HS trong häc tËp, rÌn luyÖn vµ ho¹t ®éng XH, GVCN cßn ph¶i lµ mét nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ v¨n hãa x· héi. §iÓm míi, kh¸c chñ yÕu GVCN hiÖn nay so víi tr•íc lµ ë chç: - Tr•íc ®©y: + §èi t•îng : Qu¶n lý HS mét líp häc + Néi dung qu¶n lý : Ho¹t ®éng häc tËp + Kh«ng gian thêi gian : ë líp, ë tr•êng + Ph•¬ng ph¸p qu¶n lý : Trùc tiÕp + ChÞu tr¸ch nhiÖm víi hiÖu tr•ëng. - B©y giê cÇn: + Ngoµi nh÷ng yªu cÇu nh• tr•íc ®©y, GVCN lµ ng•êi thiÕt kÕ, tæ chøc quan hÖ phèi hîp c¸c lùc l•îng trong vµ ngoµi nhµ tr•êng nh»m thùc hiÖn môc tiªu gi¸o dôc toµn diÖn, ph¸t triÓn tiÒm n¨ng cña XH vµ nhµ tr•êng, ph¸t huy tèt nhÊt, tèi ®a kh¶ n¨ng cña HS. Ta cã thÓ thÊy râ h¬n qua b¶ng so s¸nh sau ®©y: TT Tr•íc ®©y HiÖn nay cÇn lµm Cè vÊn cho HS tæ chøc mäi ho¹t ®éng (HDGD Qu¶n lý ho¹t ®éng DH trªn NGLL lµ träng t©m) nh»m GD ®¹o ®øc, lèi 1 líp sèng vµ ph¸t triÓn c¸c n¨ng lùc, gi¸o dôc h•íng nghiÖp. Phèi hîp víi c¸c lùc l•îng XH t¹o ®iÒu kiÖn ChØ qu¶n lý HS ë líp ë kh«ng gian, thêi gian cho HS häc tËp, rÌn 2 tr•êng luyÖn (khÐp kÝn kh«ng gian, thêi gian ho¹t ®éng cña HS). - Gióp HS vµ tËp thÓ líp tù ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh Trùc tiÕp nhËn xÐt ®¸nh gi¸ rÌn luyÖn theo môc tiªu GD. 3 kÕt qu¶ häc tËp h¹nh kiÓm - Phèi hîp, tiÕp thu nhËn xÐt ®¸nh gi¸ cña G§ cña HS vµ c¸c tæ chøc GD kh¸c ®Ó ®¸nh gi¸ kh¸ch quan qu¸ tr×nh rÌn luyÖn cña HS Th«ng b¸o kÕt qu¶ trùc tiÕp - Th«ng b¸o qua céng ®ång n¬i ë (tæ d©n phè, 4 cho gia ®×nh c¬ quan cha mÑ c«ng t¸c, tæ chøc §éi vµ §oµn 5 Kh«ng yªu cÇu GVCN ph¶i - CÇn tæ chøc trang bÞ tr×nh ®é SP, phæ biÕn 8
9. lµm môc tiªu, kÕ ho¹ch GD cho c¸c bËc cha mÑ vµ c¸c lùc l•îng XH cã liªn quan. 6 Kh«ng yªu cÇu - Ph¸t hiÖn n¨ng khiÕu vµ së thÝch, båi d•ìng c¸c lo¹i HS (giái, yÕu, cã n¨ng khiÕu c¸c lo¹i) 7 Kh«ng yªu cÇu - KÕ ho¹ch hãa viÖc tæ chøc båi d•ìng, rÌn luyÖn c¸c lo¹i kü n¨ng cho tÊt c¶ HS th«ng qua bè trÝ ®éi ngò c¸n bé tù qu¶n vµ c¸c ho¹t ®éng cña líp, tæ chøc c¸c c©u l¹c bé. 8 Kh«ng yªu cÇu - X©y dùng Héi cha mÑ thµnh lùc l•îng tham gia trùc tiÕp vµo c¸c ho¹t ®éng cña líp chñ nhiÖm 9 Kh«ng yªu cÇu - KÕ ho¹ch hãa viÖc sö dông mäi tiÒm n¨ng cña G§ vµ XH vµo phôc vô c¸c ho¹t ®éng GD cña líp CN vµ cña tr•êng. 10 Kh«ng yªu cÇu - Ph¶n ¸nh nh÷ng nguyÖn väng chÝnh ®¸ng cña HS víi nh÷ng ng•êi cã tr¸ch nhiÖm ®Ó gi¶i quyÕt (HiÖu tr•ëng, GV m«n häc, gia ®×nh, c¸c tæ chøc XH). 11 Kh«ng yªu cÇu - T• vÊn cho HS lùa chän nghÒ nghiÖp (GD h•íng nghiÖp) 12 - Phèi hîp víi c¸c lùc l•îng trong vµ ngoµi nhµ tr•êng ®Þnh h•íng ph©n ban vµ gi¸o dôc h•íng nghiÖp (THPT) §Ó thùc hiÖn ®•îc chøc n¨ng, nhiÖm vô c«ng t¸c chñ nhiÖm trong giai ®o¹n míi ®ßi hái thÇy c« gi¸o chñ nhiÖm ph¶i cã: - TrÝ: Kh«ng chØ lµ kiÕn thøc m«n häc mµ cßn cÇn kiÕn thøc, nghÖ thuËt gi¸o dôc, vÒ qu¶n lý gi¸o dôc, vÒ c¸c kiÕn thøc khoa häc x· héi, nh©n v¨n vÒ chÝnh trÞ. Ph¶i cã kiÕn thøc thùc tÕ, ph¶i cËp nhËt víi kiÕn thøc míi, hiÖn ®¹i. - T©m: Lµ hÖ thèng c¸c gi¸ trÞ nh©n c¸ch, T©m cßn lµ lý t•ëng nghÒ nghiÖp (§am mª víi nghÒ), T©m cßn lµ phÈm chÊt t©m lý (ý chÝ, nghÞ lùc b×nh tÜnh, tù k×m chÕ, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o) lµ cuéc sèng t©m hån, sèng l¹c quan, yªu ®êi ) - TÇm: TÇm nh×n lµ ph•¬ng ph¸p luËn gi¶i quyÕt biÖn chøng c¸c sù kiÖn, hiÖn t•îng gi¸o dôc, tæ chøc gi¸o dôc theo mét hÖ thèng viÔn c¶nh (tõ gÇn ®Õn trung b×nh vµ xa). 9
10. 1.2. Phương pháp kỷ luật tích cực 1.2.2. PPKLTC là gì? Phương pháp kỷ luật tích cực trong nhà trường là biện pháp giáo dục học sinh mà không sử dụng đến các hình thức bạo lực, trừng phạt; trong đó giáo viên, cán bộ giáo dục áp dụng các hình thức kỷ luật tích cực, phù hợp để giúp học sinh giảm thiểu những hành vi không phù hợp, củng cố các hành vi tích cực và phát triển nhân cách một cách tốt đẹp, bền vững. PPKLTC được thực hiện dựa trên một số nguyên tắc sau: • Vì lợi ích tốt nhất của học sinh: Mọi hành động, biện pháp kỷ luật mà giáo viên áp dụng là nhằm mang lại lợi ích tốt nhất cho học sinh để các em có thể phát huy tốt nhất các tiềm năng của mình. • Không làm tổn thương đến thể xác và tinh thần của học sinh: Các hình thức, biện pháp giáo dục, kỷ luật đối với học sinh, trong mọi trường hợp, không được xâm hại đến thân thể cũng như tinh thần của các em. Các biện pháp can thiệp phải tập trung, hướng vào hành vi của học sinh, không phải để phê phán con người, nhân cách của học sinh. Dưới góc độ này, giáo viên, cán bộ giáo dục cần luôn nhận thức rằng “không có học sinh xấu, chỉ có hành vi của học sinh là tốt hay xấu” mà thôi. • Có sự trao đổi, thỏa thuận giữa giáo viên và học sinh: Mọi cách thức, chế tài kỷ luật được áp dụng – dù học sinh có thể không mong muốn, buộc phải làm theo – đều cần được trao đổi trước giữa giáo viên và học sinh. Nếu đạt được sự thỏa thuận, đồng ý giữa hai bên trước khi áp dụng là tốt nhất. • Phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của học sinh: Ở mỗi độ tuổi khác nhau, học sinh có những đặc điểm phát triển khác nhau, vì vậy, các biện pháp giáo dục, kỷ luật đối với học sinh cũng phải phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của các em. Cần lưu ý rằng PPKLTC không chỉ được hiểu theo nghĩa hẹp là việc áp dụng các biện pháp kỷ luật phù hợp đối với các học sinh có hành vi không phù hợp để uốn nắn, chỉnh sửa các hành vi đó của các em. PPKLTC, theo nghĩa rộng, là việc giáo viên, cán bộ giáo dục có cách thức xử sự thân thiện, phù hợp giúp cho mọi học sinh thấy thoải mái, tích cực phát huy những điểm mạnh, những hành vi tốt của mình. 10
11. 1.2.3. Lợi ích của việc áp dụng PPKLTC PPKLTC đem lại nhiều ích lợi không chỉ đối với giáo viên, cán bộ giáo dục, đối với học sinh mà còn đối với cả sự nghiệp giáo dục, sự phát triển của xã hội. Đối với giáo viên: Khi áp dụng thành công PPKLTC, giáo viên sẽ giảm được áp lực công việc quản lý lớp học vì học sinh hiểu và chấp hành nội quy một cách tự nguyện và có trách nhiệm hơn. Giáo viên sẽ ít cảm thấy tức giận, căng thẳng trong việc đối xử và kỷ luật học sinh hơn. Mối quan hệ giữa thầy và trò cũng trở nên cởi mở, gần gũi, thân thiện hơn. Không khí ở lớp học, sân trường sẽ vui vẻ, thoải mái hơn. Từ đó, chất lượng của việc giảng dạy của giáo viên cũng sẽ được cải thiện. Đối với học sinh: Khi giáo viên áp dụng PPKLTC, học sinh sẽ có nhiều cơ hội được chia sẻ và bày tỏ, được mọi người quan tâm hơn. Các em sẽ cảm thấy tự tin hơn khi đứng trước thầy cô và bạn bè. Các em cũng tích cực, chủ động, sáng tạo hơn trong học tập. Ngoài ra, các em cũng phát triển được tốt hơn các kỹ năng sống về mặt xã hội. Đối với ngành giáo dục và xã hội: Rõ ràng khi việc áp dụng PPKLTC giúp ích cho học sinh và giáo viên thì chất lượng của việc dạy và học sẽ được nâng lên. Bên cạnh đó, PPKLTC sẽ giúp giảm bớt các vụ việc bạo lực trong nhà trường cũng như ngoài xã hội, một vấn đề khá nóng trong thời gian gần đây 1.2.4. Một số nội dung cơ bản của PPKLTC Khi đề cập đến PPKLTC, rất nhiều khía cạnh khác nhau về kiến thức và kỹ năng dành cho người lớn được đề cập. Tuy nhiên, một số kiến thức, kỹ năng cơ bản nhất về PPKLTC cần thiết đối với giáo viên là: a) Hiểu nhu cầu của trẻ và mục đích sai lệch của hành vi tiêu cực ở trẻ Ngoài những nhu cầu sinh lý tối thiểu như ăn, uống, ngủ, nghỉ, cũng giống như người lớn, trẻ em còn cần được đáp ứng các nhu cầu về tâm lý, xã hội để phát triển toàn diện. Năm trong số những nhu cầu quan trọng nhất của trẻ bao gồm: Được an toàn; Được yêu thương; Được tôn trọng; Được hiểu và cảm thông; và Được cảm thấy có giá trị. Với học sinh, các em rất cần được giáo viên, cán bộ giáo dục trong nhà trường có những cách thức xử sự phù hợp để đáp ứng những nhu cầu trên của mình. Các em sẽ cảm thấy được an toàn nếu thầy cô có lòng khoan dung, coi lỗi lầm là cơ hội để trẻ sửa sai và thay đổi tốt hơn. Các em sẽ thấy mình được yêu thương khi 11
12. thầy cô có những cử chỉ nhẹ nhàng, ân cần, dịu dàng, thân mật. Khi thầy cô lắng nghe, tạo điều kiện cho học sinh bày tỏ suy nghĩ và động viên các em kịp thời, các em sẽ thấy mình được cảm thông. Sự lắng nghe và tiếp thu ý kiến của học sinh một cách phù hợp cũng sẽ giúp các em thấy mình có giá trị và được tôn trọng. Tại sao học sinh hiện nay thường mắc lỗi, thường có nhiều hành vi không đúng mực hơn trước? Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi nhận được nhiều phản hồi từ phía giáo viên rằng “học sinh hiện nay hư hơn, khó dạy bảo hơn”. Tại sao vậy? Có nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó việc bùng nổ thông tin internet hiện nay giúp học sinh tiếp cận được nhiều kiến thức và yêu cầu giáo viên phải cập nhật với những kiến thức xã hội này. Bên cạnh đó, việc hạn chế trong sử dụng các PPKLTC một cách hợp lý, linh hoạt cũng là một nguyên nhân chính giải thích cho vấn đề này. Mỗi một hành vi của học sinh, dù tiêu cực, cũng nhằm những mục đích nhất định. Học sinh có thể có những hành vi ngổ ngáo, chọc tức thầy cô, nói chuyện trong lớp, vì muốn thu hút sự chú ý của thầy cô, bè bạn. Đôi khi các em có thể đánh nhau, cãi lại thầy cô một cách bướng bỉnh, vì muốn thể hiện quyền lực, cái tôi cá nhân của mình. Cũng có em phá phách lớp học, cãi lại thầy cô, bày trò chêu tức thầy cô, vì muốn trả đũa một hành vi, quyết định nào đó của thầy cô mà các em cho rằng mình bị đối xử bất công, không phù hợp. Một số em thì thường lại tỏ ra thờ ơ, chán nản, bỏ ngoài tai những gì thầy cô giáo nói , đó có thể là vì các em thấy mình không phù hợp với yêu cầu của thầy cô. Để có thể áp dụng những kiến thức, kỹ năng khác của PPKLTC, người giáo viên cần thiết phải tìm hiểu rõ được mục đích ẩn sau những hành vi tiêu cực của học sinh và có những cách đối xử phù hợp, hướng tới việc đáp ứng những nhu cầu tâm lý, xã hội của trẻ như đề cập ở trên, giúp giáo dục các em đi đúng hướng. b) Xây dựng nội quy lớp học phù hợp Nội quy, nề nếp là cơ sở để học sinh hiểu được hành vi nào là phù hợp, hành vi nào là không phù hợp, đâu là việc các em có thể làm và đâu là việc các em không thể làm. Việc xây dựng, duy trì nội quy lớp học là vô cùng cần thiết. Tuy nhiên, làm thế nào để có thể đưa ra được những nội quy tốt, phù hợp và đảm bảo sự tuân thủ thực hiện của học sinh thì không phải lúc nào cũng dễ dàng. 12
13. Khi xây dựng nội quy lớp học, các thầy cô cần đảm bảo có sự trao đổi, thảo luận với học sinh. Học sinh thường có thiên hướng tự nguyện làm theo những gì mình đã được trao đổi, đã đồng ý, cam kết thực hiện hơn là bị bắt buộc làm theo các yêu cầu được đưa từ trên xuống. Quá trình trao đổi, thảo luận với thầy cô về các nội quy một phần sẽ giúp các em hiểu, nhập tâm về việc được quy định, đồng thời thấy mình cần có trách nhiệm hơn với việc tập thể đã trao đổi và thống nhất. Nội quy của lớp học được đưa ra cần ngắn gọn, rõ ràng, dễ nhớ, dễ hiểu. Các nội quy cần được xây dựng dựa trên những yêu cầu của thực tế, thực sự cần thiết cho các em, cho lớp học, chứ không phải những khẩu hiệu mang tính giáo điều, chung chung, khó tuân thủ và thực hiện. Giáo viên là người “cầm cân nảy mực”, cần suy nghĩ thấu đáo và cảm thông với các em khi đưa ra các nội quy: Những quy định đó có thực sự là bắt buộc không hay các em có thể có những trao đổi, thương lượng phù hợp? Ngoài ra, các em cũng cần được giải thích, hiểu rõ được hậu quả nếu có của việc không tuân thủ các nội quy đã được đề ra. Việc đề ra nội quy lớp học đã khó, việc duy trì và củng cố nội quy sẽ càng khó hơn. Bản tính hiếu động, dễ quên của nhiều học sinh cần nhận được sự cảm thông từ phía giáo viên. Một mặt, các thầy cô cần nghiêm khắc nhắc nhở, cảnh báo các em về những hậu quả nếu không tuân thủ nề nếp, nội quy. Một mặt các thầy cô cùng cần mở cho các em những lựa chọn phù hợp để khắc phục hậu quả khi các em đã lỡ vi phạm. Ở một chừng mực nào đó, chúng ta cần hiểu rằng phạm lỗi là một phần tất yếu của cuộc sống và khi phạm lỗi thì cần được tạo cơ hội hiểu biết, sửa sai, khắc phục hậu quả hơn là bị trừng phạt hà khắc. c) Khích lệ, động viên học sinh Việc khích lệ, động viên học sinh kịp thời là một trong những cách thức tốt nhất khi áp dụng PPKLTC. Khích lệ, động viên sẽ giúp các em học sinh phấn chấn, có động lực để thực hiện những việc làm tốt, củng cố các hành vi tích cực của mình. Đặc biệt, khích lệ, động viên là phương thuốc hữu ích đối với những em học sinh học kém hoặc thường xuyên có vấn đề về mặt hành vi. Khích lệ, động viên khác với việc khen thưởng. Việc khích lệ học sinh không nhất thiết phải mất tiền mua phần thưởng, cũng không nhất thiết phải chờ đến lúc các em đạt được thành tích xuất sắc trong học tập hoặc có hành động dũng cảm đáng nêu gương. Việc khích lệ đối với các em học sinh cần bắt nguồn từ những việc làm nho nhỏ, thể hiện sự cố gắng, tiến bộ của các em. Có thể với một học sinh 13
14. giỏi việc đạt điểm 7 - 8 chẳng có gì đáng khích lệ. Nhưng với một học sinh trung bình hoặc kém, việc đạt điểm 6 - 7 cũng đã rất quan trọng, thể hiện sự cố gắng của các em. Những việc nhỏ như vậy, những hành vi dù đơn giản nhưng thể hiện sự tích cực, nỗ lực của các em sẽ rất cần thiết nhận được những lời động viên, khích lệ của thầy cô. Tuy nhiên, việc khích lệ, động viên học sinh đúng cách không phải là điều dễ làm. Chúng ta thường mong chờ việc được khen, được khích lệ hơn thực hiện nó. Việc khích lệ, động viên học sinh phải được thực hiện ngay sau khi các em có việc làm tốt, có hành vi tích cực nào đó. Nó phải được thể hiện dựa trên một việc cụ thể, có thật, một hành vi tốt của các em. Việc khích lệ phải được thể hiện bằng lời nói, cử chỉ, việc làm chân thành của giáo viên mà các em có thể cảm nhận được sự khuyến khích, động viên của thầy cô dành cho mình. Để làm được điều đó, các giáo viên phải thực sự hiểu, cảm thông với học sinh, chấp nhận những đặc điểm riêng biệt của cá nhân học sinh đó, dù có thể không đúng như mình mong muốn. Giáo viên cũng cần lắng nghe tích cực đối với học sinh, luôn tập trung nhìn vào điểm mạnh, những cố gắng, tích cực mà các em đã đạt được, dù là nhỏ. Trong những tình huống học sinh có những hành vi lệch chuẩn, một mặt giáo viên cần có những biện pháp uốn nắn, nhắc nhở các em, một mặt cũng cố gắng nhìn nhận tình huống, hành vi đó theo hướng mới, theo quan điểm của học trò và sự thay đổi của môi trường xã hội, thay vì khăng khăng giữ quan điểm truyền thống của mình. Dưới cách nhìn đó, giáo viên có thể chấp nhận phần nào hành vi của học sinh mà mình vẫn cho là “lệch chuẩn” nếu không thực sự nghiêm trọng. d) Lắng nghe tích cực Để có thể trao đổi với học sinh, hiểu và cảm thông với những vấn đề các em có thể gặp phải, một yêu cầu khá khó khăn với đa số các nhà sư phạm là thực hiện việc lắng nghe tích cực đối với những tâm sự, lời nói chia sẻ của trẻ. Đối với nhiều người lớn, chúng ta thường thích nói, chỉ đạo, đưa ra các lời nhận xét, phán đoán, khuyên bảo, hơn là lắng nghe xem suy nghĩ của các em như thế nào, các em mong muốn gì. Nhiều khi chúng ta quên mất rằng chính các em mới là những người hiểu rõ vấn đề xảy ra đối với các em nhất và cũng chính các em có thể đưa ra cách giải quyết tốt nhất cho vấn đề phù hợp với năng lực và nguyện vọng của các em. Lắng nghe tích cực đòi hỏi giáo viên phải lắng nghe một cách chân thành, chăm chú – “lắng nghe bằng cả ánh mắt và trái tim”. Người giáo viên phải hiểu rõ 14
15. được nội dung cũng như cảm xúc qua lời nói của học sinh, thể hiện sự chú ý, gợi mở đối với câu chuyện mà các em đang chia sẻ. Khi lắng nghe học sinh, giáo viên nên tránh việc xao nhãng, mất tập trung làm các em mất hứng. Giáo viên cũng không nên phán xét, chỉ trích hoặc trách mắng, đổ lỗi ngay lập tức cho học sinh khi các em đang cố giải thích, thanh minh. Giáo viên cũng không được hạ thấp, xem thường học sinh cho dù đôi khi các ý kiến của các em đưa ra có thể không rõ ràng, thuyết phục mình. Khi học sinh đang trình bày vấn đề, giáo viên cần kiên nhẫn lắng nghe, không ngắt lời khi các em đang nói, cũng không nên đưa ngay ra phán quyết, giải pháp hoặc những thuyết trình mang tính giáo điều, lý thuyết, vì trong lúc đó học sinh chỉ mong muốn có người lắng nghe, chia sẻ, hiểu vấn đề của mình chứ không có tâm trạng để tiếp thu các giảng giải về đạo đức. Trong quá trình lắng nghe, giáo viên cũng nên tỏ rõ thái độ tôn trọng, đối xử công bằng với học sinh, không nên tỏ vẻ thương hại hay đe dọa làm các em sợ hãi. Khi nói chuyện với học sinh đang gặp vấn đề, giáo viên nên ngồi ngang hàng với học sinh, tạo sự gần gũi thân mật. Nếu có điều gì các em trình bày chưa rõ, giáo viên cần hỏi lại, làm rõ ý của học sinh thay vì tự suy luận theo quan điểm của mình. Giáo viên chỉ nên giải thích cho các em những phẩm chất nào là tốt, những hành vi nào là không nên và gợi ý để các em cùng đề xuất giải pháp giải quyết cho vấn đề của mình. Trong lắng nghe tích cực “người nghe chỉ nên nói khoảng 10% thời lượng, còn dành 90% thời lượng để nghe xem người kia nói gì”. Đối với giáo viên cũng vậy, cần tránh nói, khuyên bảo, giảng giải quá nhiều mà tập trung vào việc lắng nghe sự trình bày, giải thích của các em. Lắng nghe tích cực là một cách thức tốt để giáo viên hiểu vấn đề đang xảy ra đối với học sinh và giúp các em tự tìm ra cách thức tốt nhất để giải quyết vấn đề của các em. e) Thời gian tạm lắng Thời gian tạm lắng là một biện pháp tình thế để giải quyết tình huống nóng bỏng, căng thẳng mà học sinh có thể gặp phải. Đó là cách giáo viên tách học sinh đang có (hoặc có nguy cơ thực hiện) hành vi không mong muốn ra khỏi hoạt động mà các em đang tham gia. Ví dụ, nếu một học sinh đánh bạn, trêu chọc, quậy phá trong lớp và thể hiện sự tức giận, bướng bỉnh thì một trong những cách phù hợp nhất là tạm thời tách em đó ra khỏi đám bạn chơi hoặc giờ học. Học sinh đó chỉ được quay lại lớp học hoặc tham gia hoạt động với bạn bè khi đã trở nên bình tĩnh hơn. Tuy nhiên, chúng ta không nên lạm dụng việc sử dụng thời gian tạm lắng, vì 15
16. nó có thể có tác dụng ngược như một hình thức trừng phạt tinh thần đối với học sinh và có thể gây ra phản ứng bất cần, trả đũa từ phía các em. Thời gian tạm lắng chỉ nên được coi là biện pháp cuối cùng nếu chúng ta thất bại trong việc giải thích, thuyết phục, khuyến khích, động viên học sinh. g) Chế ngự căng thẳng, tức giận Trong bối cảnh cuộc sống hiện nay, mọi người nói chung, những thầy cô giáo nói riêng luôn luôn phải chịu nhiều áp lực từ nhiều phía như yêu cầu chất lượng dạy và học, những khúc mắc trong quan hệ thày trò, đồng nghiệp hay những khó khăn trong cuộc sống hàng ngày, Tuy nhiên, hơn ai hết, là một giáo viên cần biết cách kềm chế cơn tức giận của mình. Thầy, cô nên tìm cách thoát khỏi tâm lý tức giận tách mình ra khỏi tình huống khó chịu đó. Khoảng thời gian tự kiềm chế này có thể giúp thày cô “tạm lắng” và thoát ra khỏi cảm xúc nóng giận và thấy bình tĩnh hơn, từ đó làm chủ được suy nghĩ, hành vi của mình. 16
17. Chương 2 CÁC BIỆN PHÁP ĐÃ TRIỂN KHAI VÀ KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC 2.1. Chuẩn bị cho giáo viên chủ nhiệm lớp thực hành phương pháp kỷ luật tích cực trong triển khai phong trào thi đua Đây là công việc cần thực hiện trước tiên để giáo viên chủ nhiệm có đủ những điều kiện chủ quan để thực hiện các nội dung công tác chủ nhiệm lớp bằng kỹ thuật của phương pháp kỷ luật hướng đến mục tiêu của phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Theo đó, lãnh đạo nhà trường tạo điều kiện để giáo viên chủ nhiệm lớp được tiếp cận và nắm vững những vấn đề cơ bản về phương pháp kỷ luật tích cực và đặc điểm phát triển của học sinh THCS. Yêu cầu đặt ra cho hoạt động này là: 2.1.1. Giáo viên chủ nhiệm lớp nắm vững nội dung và kỹ thuât của phương pháp kỷ luật tích cực. Những nội dung cơ bản của PPKLTC mà GVCN cần nắm vững là: - Hiểu nhu cầu của HS và mục đích sai lệch của hành vi tiêu cực ở học sinh; - Xây dựng nội quy lớp học phù hợp; - Khích lệ, động viên học sinh - Lắng nghe tích cực; - Thời gian tạm lắng. 2.1.2. Giáo viên nắm vững đặc điểm phát triển của học sinh THCS Lứa tuổi học sinh THCS là lứa tuổi có sự khủng hoảng trong phát triển vì đây là thời kỳ giao thời giữa trẻ con và người lớn. Các em không hẳn còn là trẻ con nhưng lại chưa phải là người lớn. Do đó, trong các em chứa đựng nhiều mâu thuẫn. Các em đang trẻ con nhưng lại mong muốn được coi là người lớn. Trong khi đó, người lớn chưa thừa nhận các em là người lớn vì các em còn nhiều biểu hiện là trẻ con. Các em còn bị phụ thuộc vào gia đình về tất cả các mặt. Phải khẳng định rằng, mặc dù học sinh THCS còn nhiều biểu hiện là trẻ con nhưng trong một số tình huống nhiều em lại tỏ ra chững chạc. Nhiều lúc các em rất nghiêm túc, nhưng nhiều lúc lại có những hành vi rất nghịch ngợm. Nhiều lúc rất ngoan ngoãn nhưng nhiều lúc lại rất bướng bỉnh. 17
18. Những đặc điểm chính trong sự phát triển của học sinh THCS là: - Điều dễ nhận thấy là sự thay đổi về địa vị của học sinh THCS trong gia đình. Trẻ em lứa tuổi học sinh THCS đã ý thức được các nhiệm vụ được người lớn giao phó và thực hiện những công việc này một cách tích cực. Các em đã quan tâm đến việc xây dựng, bảo vệ uy tín của gia đình và thể hiện trách nhiệm của mình đối với những thành viên khác trong gia đình. - Do khao khát được giao tiếp và cùng hoạt động chung, do nhu cầu được bạn bè thừa nhận, tôn trọng mình nên quan hệ của học sinh THCS với bạn bè cùng lứa tuổi trở nên phức tạp, đa dạng. Các em cho rằng các em có quyền hành động độc lập trong quan hệ này và bảo vệ quyền đó của mình. Sự thiếu thốn bạn thân hoặc bất hoà trong quan hệ bạn bè cùng lớp rất dễ dẫn đến những cảm xúc nặng nề ở học sinh THCS. Sự tẩy chay của bạn bè có thể được xem như hình phát nặng nề nhất đối với các em. - Học sinh THCS rất hào hứng tham gia các hoạt động xã hội. Các em cho rằng hoạt động xã hội là việc làm của người lớn và có ý nghĩa lớn lao. Do đó được tham gia các hoạt động xã hội là thể hiện mình đã là người lớn. - Nhu cầu tự khẳng định ở học sinh THCS phát triển rất mạnh mẽ. Các em rất muốn được thể hiện mình trước mọi người và muốn người lớn thừa nhận sự trưởng thành của các em không chỉ là thể xác mà cả vị thế của các em trong gia đình, nhà trường và trong các hoạt động xã hội. Đặc biệt, học sinh THCS có nhu cầu mở rộng quan hệ với người lớn và mong muốn người lớn quan hệ với các em một cách bình đẳng. Vì thế các em mong muốn cải tổ lại mối quan hệ với người lớn (đặc biệt là với cha mẹ, anh chị và thầy cô giáo) theo chiều hướng hạn chế quyền hạn của người lớn, mở rộng quyền hạn của mình. Các em mong muốn người lớn tôn trọng các em, tin tưởng và trao quyền tự lập cho các em. - Tình cảm của học sinh THCS bắt đầu biết phục tùng lý trí, tình cảm đạo đức đã phát triển mạnh và sâu sắc, phức tạp hơn so với lứa tuổi trước đó. Đặc điểm nổi bật ở lứa tuổi này là dễ xúc động, dễ bị kích động, tình cảm còn mang tính bồng bột, khả năng kiềm chế còn kém. Khi tham gia các hoạt động vui chơi, học tập, lao động, các em đều thể hiện tình cảm rất rõ rệt và mạnh mẽ. 2.2. Tổ chức để giáo viên chủ nhiệm lớp thực hành phương pháp kỷ luật tích cực trong xây dựng môi trường dạy học và giáo dục 18
19. PPKLTC có nhiều ưu thế trong việc giúp giáo viên xây dựng môi trường học tập thân thiện, có tác động tích cực đến hoạt động của học sinh. Khi áp dụng thành công PPKLTC, giáo viên sẽ giảm được áp lực công việc quản lý lớp học vì học sinh hiểu và chấp hành nội quy một cách tự nguyện và có trách nhiệm hơn. Giáo viên sẽ ít cảm thấy tức giận, căng thẳng trong việc đối xử và kỷ luật học sinh hơn. Mối quan hệ giữa thầy và trò cũng trở nên cởi mở, gần gũi, thân thiện hơn. Không khí ở lớp học, sân trường sẽ vui vẻ, thoải mái hơn. Từ đó, chất lượng của việc giảng dạy của giáo viên cũng sẽ được cải thiện. - Xây dựng môi trường tâm lý: Loại môi trường này thể hiện rõ qua bầu không khí tập thể nơi diễn ra hoạt động học tập của học sinh. Bầu không khí này lại phụ thuộc vào mối quan hệ giữa giáo viên với học sinh, giữa học sinh với nhau và mức độ tham gia của học sinh vào các hoạt động do giáo viên thiết kế, tổ chức. Giáo viên hoàn toàn chủ động trong việc tạo ra bầu không khí thân thiện trong quan hệ giữa mình và học sinh bằng việc tuân thủ các nguyên tắc và sử dụng các kỹ thuật của PPKLTC. Điều cần làm là giáo viên phải chủ động tạo ra mối quan hệ với học sinh theo chiều hướng tôn trọng các em, tin tưởng và khuyến khích tính tự lập của các em. Để làm được điều đó, các giáo viên phải thực sự hiểu, cảm thông với học sinh, chấp nhận những đặc điểm riêng biệt của cá nhân học sinh đó, dù có thể không như mình mong muốn. Vấn đề tiếp theo là thiết kế các hoạt động lôi cuốn đươc sự tham gia của học sinh trong quá trình học tập cũng như các hoạt động giáo dục khác. Mức độ tham gia của học sinh vào các hoạt động này không chỉ phản ánh mức độ tích cực của học sinh mà còn là tác nhân tạo ra bầu không khí thuận lợi cho hoạt động học tập của chính các em và bạn học. Tuy nhiên, để có các hoạt động đạt đến mục đích nêu trên, người giáo viên phải am hiểu về nhu cầu của học sinh, phải nắm vững các đặc điểm phát triển theo lứa tuổi của các em, đặc biệt cần am hiểu về các hoạt động cơ bản theo lứa tuổi của học sinh. Vận dụng PPKLTC, giáo viên cần xóa bỏ những rào cản về phương diện xã hội có thể nảy sinh trong lớp học. Điều này đồng nghĩa với việc giáo viên cần làm cho các học sinh trong lớp ý thức được sự bình đẳng về vai trò của các em trong lớp học. Mọi học sinh trong lớp học đều như nhau về vài trò – vai trò của một người học cho dù hoàn cảnh xuất thân và điều kiện kinh tế của học sinh đó như thế nào. Để làm được việc này, giáo viên cần chủ động thiết nối quan hệ giữa các nhóm 19
20. học sinh thông qua các hoạt động chung. Các hoạt động này phải là những hoạt động mà người chơi chỉ có thể cùng chơi khi cùng đóng một vai trò. 2.3. Những kết quả đạt được Trên cơ sở những mục tiêu, yêu cầu, nội dung của phong trào thi đua này, với thực tế tình hình của nhà trường, ngay từ đầu năm học nhà trường đã phát động và xây dựng kế hoạch thực hiện phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” giai đoạn 2018-2023 và chỉ đạo đội ngũ giáo viên chủ nhiệm thực hành PPKLTC để triển khai công tác chủ nhiệm hưởng ứng phong trào thi đua. Với mục đích “Huy động sức mạnh tổng hợp của các lực lượng trong và ngoài nhà trường để xây dựng môi trường giáo dục an toàn, thân thiện, hiệu quả, phù hợp với điều kiện của địa phương và đáp ứng nhu cầu xã hội, đồng thời nhằm khắc phục tính thụ động, phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh trong học tập và các hoạt động xã hội một cách phù hợp và hiệu quả”, phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” đã được đông đảo giáo viên và học sinh trong trường hưởng ứng thực hiện. Từ kế hoạch chung của nhà trường, từng đơn vị lớp học, từng giáo viên chủ nhiệm đã lên kế hoạch cụ thể để xây dựng “Lớp học thân thiện” theo tinh thần của phương pháp kỷ luật tích cực. Kết quả bước đầu như sau: - Tổ chức những buổi sinh hoạt ngoại khóa: “Đố vui để học”, vẽ tranh theo đề tài bảo vệ môi trường Những hoạt động tập thể vui tươi lành mạnh do nhà trường tổ chức như “Ngày hội thiếu nhi, vui khỏe”, “Hội diễn văn nghệ”, đã phần nào giúp các em rèn các kĩ năng sống, làm các em tự tin hơn với bản thân và tự tin hơn trước mọi người. - Nội dung “Xây dựng trường, lớp xanh, sạch, đẹp, an toàn”: + Duy trì trường, lớp xanh, sạch, đẹp. Tổ chức tốt việc trồng và chăm sóc vườn trường thường xuyên. + Làm các bảng Nội qui trang trí ở các khu nhà vệ sinh HS. Các nhà vệ sinh luôn được giữ gìn sạch sẽ; phòng học đủ ánh sáng, bàn ghế hợp lứa tuổi HS. + Làm mới nhiều pano, áp phích tuyên truyền ở trong trường. + Tổ chức, triển khai phân công cho HS lao động vệ sinh trường, lớp thường xuyên và giáo dục HS nâng cao ý thức bảo vệ môi trường luôn giữ trường lớp xanh - sạch - đẹp và vệ sinh cá nhân tốt. - Nội dung “Dạy và học có hiệu quả, phù hợp với đặc điểm lứa tuổi học sinh, giúp các em tự tin trong trường học”: 20
21. + Tổ chức tốt các hoạt động chuyên môn, sinh hoạt chuyên đề đổi mới phương pháp dạy - học trong tất cả các môn học. Chú trọng chỉ đạo đổi mới các hoạt động học tập cho HS. + Đẩy mạnh và tổ chức tốt các hoạt động hưởng ứng việc ứng dụng Công nghệ thông tin. CB-GV đã vận dụng nhiều giáo án điện tử vào các tiết dạy tạo hứng thú học tập cho học sinh. + Tham gia và đạt nhiều kết quả cao trong Hội thi Đồ dùng dạy học các cấp. - Nội dung “Rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh”: + Tổ chức các hoạt động sinh hoạt cộng đồng, các hoạt động giao lưu giúp các em rèn luyện các kỹ năng sinh hoạt cộng đồng, kỹ năng làm việc, sinh hoạt nhóm, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tự phục vụ + Xây dựng và tổ chức có hiệu quả: múa hát tập thể, thi vẽ tranh, các trò chơi dân gian (kéo co, nhảy bao bố ) - Nội dung “Tổ chức vui chơi tập thể vui tươi, lành mạnh”: + Tổ chức tốt phong trào thể dục thể thao trong nhà trường như tổ chức thi cờ vua, cờ tướng và nhiều học sinh tham gia thi đạt giải cấp quận, cấp thành phố; tổ chức thành công hội diễn “Giai điệu tuổi hồng”, cuộc thi nhảy hiện đại “So you can dance”. + Giáo viên cùng học sinh trong toàn trường tích cực thực hiện cuộc vận động: “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”. - Nội dung “Tổ chức cho học sinh tham gia tìm hiểu, chăm sóc và phát huy giá trị các di tích lịch sử, văn hoá ở địa phương”: + Các tiểu sử anh hùng, góc trưng bày tranh ảnh để giáo dục truyền thống cho HS ở phòng truyền thống của trường. + Tổ chức tốt việc học sinh tham gia chăm sóc, bảo vệ di tích lịch sử, văn hoá: HS nhà trường thường xuyên tham gia chăm sóc, bảo vệ các di tích lịch sử trong địa bàn phường. Với việc áp dụng những giải pháp trên, sự chỉ đạo sát sao của BGH, sự nghiêm túc và tâm huyết của giáo viên nhà trường, đặc biệt là đội ngũ GVCN, học sinh trường chúng tôi đã có nhiều chuyển biến tích cự về nề nếp kỉ luật, chất lượng giáo dục văn hóa và đạo đức được nâng cao. Trong nhiều năm gần đây, nhà trường luôn đứng trong tốp đầu của cấp THCS trong toàn quận về chất lượng mũi nhọn và chất lượng đại trà. Đặc biệt, học sinh nhà trường rất ngoan, nề nếp, chất lượng giáo dục đạo đức hàng năm đều ổn định với tỉ lệ HK tốt trên 90%, không có HS xếp loại HK trung bình, yếu, kém. 21
22. Kết quả giáo dục đạo đức của nhà trường trong năm học 2017 - 2018 và HKI năm học 2018 - 2019 như sau: NĂM HỌC TỐT KHÁ TB YẾU KÉM 2017-2018 94,8% 5,2 % 0 0 0 2018-2019 95,2 % 4,8 % 0 0 0 (Học kỳ I) KẾT LUẬN Phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” có ảnh hưởng tích cực đối với các trường phổ thông trong giai đoạn hiện nay vì thông qua các hoạt động ở trên HS phát huy được tính chủ động, sáng tạo của mình. Qua các hoạt động ở trường, ở lớp đó, các em được khích lệ, được thể hiện mình, được giao lưu học hỏi, được chia sẻ. Từ đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục cho HS. Thực tiễn chỉ đạo phong trào thi đua cho thấy, để hiện thực hóa phong trào thi đua, cần bám sát và chỉ đạo cụ thể đội ngũ GVCN lớp để phong trào thi đua được triển khai tại từng đơn vị lớp học. Đơn vị lớp học là nơi hiện thực hóa các hoạt động giáo dục của nhà trường cũng như các phong trào thi đua mà trường học tham gia. Theo đó, GVCN lớp phải được tạo mọi điều kiện để phát huy tiềm năng của mình trong thực hiện công tác chủ nhiệm lớp. Do nhiều áp lực, trường học nói chung, trường THCS nói riêng luôn trong tình trạng quá tải hoạt động. Một trong những giải pháp để giảm tải là tích hợp các mục tiêu giáo dục cũng như hoạt động giáo dục. Theo đó, mỗi hoạt động giáo dục của nhà trường (trong đó có dạy học) phải đồng thời thực hiện nhiều mục tiêu khác nhau. Việc tích hợp các hoạt động trong thực hiện phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” thông qua thực hành phương pháp kỷ luật tích cực là một trong những minh chứng cho quan điểm trên. Người thực hiện Chu Thị Lý 22
23. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bộ Giáo dục – Đào tạo, Tổ chức Plan tại Việt Nam, “ Phương pháp kỷ luật tích cực trong hoạt động giáo dục sinh viên ở các trường Sư phạm”. Kỷ yếu Hội thảo khoa học, Thái Nguyên, 2010. 2. Nguyễn Văn Hộ, Giáo dục học tập II, NXBGD năm 2004 3. Phương pháp giáo dục kỷ luật tích cực, Dự án Plan tại Việt Nam, 2009. 23