Giáo án Ngữ văn Lớp 9 - Văn bản "Bếp lửa"

Nội dung text: Giáo án Ngữ văn Lớp 9 - Văn bản "Bếp lửa"

1. * Giới thiệu bài: Trong thơ ca VN, hình ảnh những người phụ nữ, những người bà, người mẹ, người chị thường được thể hiện rất ấm áp và cảm động. “Bãi cỏ lau già Bà đứng dáng xiêu xiêu Cành xoan mảnh trên tay làm gậy chống Gió xa tắp đồng tháng năm lồng lộng Tóc phơ phơ hắt đỏ ráng chiều” Hình ảnh một người bà như thế đã chở thành nguồn cảm hứng mạnh mẽ để cho nhà thơ BV viết lên một bài thơ nổi tiếng đó chính là bài thơ Bếp lửa. Hôm nay cô sẽ hướng dẫn các em tìm hiểu bài thơ này. Hs đọc chú thích II. Đọc và tìm hiểu chung ? Nêu vài nét hiểu biết của em về tác giả Bằng Việt ? 1. Tác giả + Hướng dẫn đọc: - Sinh 1941 – quê Hà Tây - Thuộc thế hệ nhà thơ trưởng ? Bài thơ được sáng tác trong hoàn cảnh nào? thành trong thời kì kháng - Bài thơ "Bếp lửa" được viết năm 1963, lúc nhà thơ chiến chống Mĩ Bằng Việt đang học năm thứ hai tại Đại học Tổng hợp Quốc gia Kiev (Ukraina, hồi đó còn thuộc 2. Tác phẩm Liên Xô). • Đọc & tìm hiểu chú thích - Nhà thơ Bằng Việt kể lại. “Những năm đầu theo học Luật tại đây tôi nhớ nhà kinh khủng. Tháng 9 • Hoàn cảnh sáng tác: Khi tác ở bên đó trời se se lạnh, buổi sáng sương khói giả sống và học tập ở nước thường bay mờ mờ mặt đất, ngoài cửa sổ, trên các ngoài. vòm cây, gợi nhớ cảnh mùa đôngở quê nhà. Mỗi buổi dậy sớmđi học, tôi hay nhớ đến khung cảnh một bếp lửa thân quen, nhớ lại hình ảnh bà nội lụi cụi dậy sớm nấu nồi xôi, luộc củ khoai củ sắn cho cả nhà”. ? Bài thơ được in trong tập thơ nào? - In trong tập thơ “Hương cây – Bếp lửa”, in chung • Xuất xứ: in trong tập thơ với Lưu Quang Vũ “Hương cây – Bếp lửa”, in - chung với Lưu Quang Vũ ? Bài thơ thuộc thể thơ gì? • Thể thơ: tự do ? Bài thơ đã sử dụng những phương thức biểu đạt cơ bản nào? • Phương thức biểu đạt: biểu cảm kết hợp với tự sự và ?Em sẽ chia bài thơ này ra làm mấy phần? Nội dung 1
2. của từng phần? miêu tả • Bố cục: 4 phần - Khổ 1: Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn kỉ niệm - Khổ 2, 3, 4, 5: Hồi tưởng những kỉ niệm tuổi thơ gắn bó với bà và bếp lửa - Khổ 6: Suy ngẫm về bà và bếp lửa - Khổ cuối: Cháu đã trưởng thành, đi xa nhưng vẫn không nguôi nhớ bà. II. Phân tích II. Phân tích ? Khi xa quê, điều đầu tiên mà nhà thơ nhớ tới đó là hình ảnh gì? Bếp lửa 1. Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cảm xúc 1. Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn ? Hình ảnh bếp lửa qua dòng hồi tưởng của tác giả cảm xúc được miêu tả như thế nào? - Một bếp lửa chờn vờn “ Một bếp lửa chờn vờn sương sớm - Một bếp lửa ấp iu Một bếp lửa ấp iu nồng đượm ” - Cháu thương bà biết mấy nắng ? Nhà thơ đã sử dụng những bpnt gì để miêu tả hình mưa ảnh bếp lửa? - Điệp ngữ => - Sử dụng từ láy “chờn vờn và ấp iu” - Điệp từ “Một bếp lửa”: nhấn mạnh - Hình ảnh ẩn dụ “nắng mưa” hình ảnh bếp lửa thân thuộc, bình dị ? Nêu nên tác dụng của việc sử dụng những bpnt này? - Từ láy gợi tả, gợi cảm: - Hai câu thơ đầu nhà thơ có sử dụng điệp ngữ một bếp + Chờn vờn: gợi hình ảnh bếp lửa lửa để nhấn mạnh hình ảnh bếp lửa, một hình ảnh rất là hiện ra mờ ảo trong màn sương sớm quen thuộc, gần gũi, rất là mộc mạc, bình dị. và mờ nhòa trong kí ức của thời - Bên cạnh việc sử dụng điệp ngữ “Một bếp lửa” nhà thơ gian Bằng Việt còn sử dụng những từ láy gợi tả, gợi cảm: + Từ láy chờn vờn gợi hình ảnh bếp lửa hiện ra mờ ảo trong màn sương sớm. Có lẽ từ láy chờn vờn mà tác giả dùng được gợi ra từ cái làn sương sớm nơi xa quê, nơi mà tác giả đang sống. Tháng 9 ở bên đó, trời se se lạnh, sương sớm bay là là mặt đất và từ cái làn sương, nhà thơ nhìn nơi cửa sổ đã gợi cho ông liên tưởng tới cái sương sớm chờn vờn ở quê nhà. +Từ chờn vờn còn nói những kí ức của nhà thơ đang từ từ hiện về . 2
3. + cái chờn vờn đó cũng miêu tả hình ảnh ngọn lửa đang nhen lên, xua đi cái làn sương sớm đang bao quanh cái bếp khi nó còn lạnh giá. - Và miêu tả cái ngọn lửa trên cái bếp lửa thì nhà thơ + Ấp iu: gợi đôi bàn tay khéo léo không thể không nghĩ tới cái người nhóm lửa. Từ láy ấp của bà iu gợi lên cái đôi bàn tay che chắn chi chút của người bà đang vén khéo nhóm lên cái ngọn lửa từ cái bếp lạnh. - Hình ảnh ẩn dụ Biết mấy nắng mưa gợi sự lam lũ vất vả - H.ảnh ẩn dụ “Biết mấy nắng tần tảo của bà bởi thế cho nên cháu không thể kìm nổi mưa”: gợi sự lam lũ vất vả tần tảo cảm xúc: Bà nhóm bếp bất kể trời nắng hay trời mưa, bất của bà kể mùa đông hay mùa hè, bất kể buổi sớm hay buổi chiều thì bằng cái đôi tay vén khéo bà vẫn nhóm lên cái ngọn lửa trên cái bếp mộc mạc, bình dị ấy để cho cháu có bát cơm bát cháo, củ sắn củ khoai, nghĩ thế cho nên cháu rất thương bà. => Cảm xúc của tác giả: nhớ và “Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.” thương bà vô hạn. Và cái dòng hồi tưởng đấy đã đưa tác giả về với những kỉ niệm Chúng ta chuyển sang đoạn thứ 2 2: Những kỉ niệm tuổi ấu thơ sống bên bà và bếp lửa 2. Những kỉ niệm tuổi ấu thơ ? Đây là đoạn thơ dài nhất cả bài, nhà thơ có nhắc lại sống bên bà và bếp lửa những kỉ niệm thời ấu thơ và kỉ niệm đầu tiên đó là kỉ niệm nào? a) Năm cháu lên bốn tuổi. a) Năm cháu lên bốn tuổi ? Chi tiết lên 4 tuổi đã giúp chúng ta hiểu tác giả nhắc đến năm nào trong lịch sử dân tộc ? - Năm 1945 ? Năm 1945 gắn với một sự kiện khốc liệt của dân tộc đó là sự kiện nào? - Là năm đói mòn đói mỏi - Nạn đói khủng khiếp - Bố đi đánh xe ? Nhà thơ BV đã sử dụng bpnt gì để nhấn mạnh cái đói của năm 1945? - Sử dụng thành ngữ “Đói mòn đói mỏi” ? Thành ngữ đói mòn đói mỏi đã cho em hiểu đó là cái đói như thế nào? - Cái đói kéo dài làm mỏi mệt và kiệt sức con người G.v: Bên cạnh việc sử dụng thành ngữ “Đói mòn đói mỏi, nhà thơ còn sử dụng những hình ảnh gợi tả, gợi cảm “Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy” vừa để nhấn 3
4. mạnh cái đói vừa gợi lại kỉ niệm của một tuổi thơ đầy gian khổ nhọc nhằn. Hình ảnh con ngựa gầy rạc cùng với người bố đánh xe cũng khô gầy không kém. ? Song có lẽ gây ấn tượng nhất đối với tác giả vẫn là - Cháu quen mùi khói hình ảnh gì? - Khói hun nhèm mắt cháu - Đó là mùi khói bếp G.v: trong những năm tháng đói kém ấy thì bà vẫn nhóm lửa, có lẽ cái thời gạo châu củi quế thì hẳn gia đình nhà thơ cũng không có gạo để ăn nhưng với tài khéo léo của bà bà vẫn thu vén để cho gia đình có củ khoai củ sắn, có bát cháo mà qua ngày và cái bếp của bà cũng có khi chẳng còn củi mà đun chính vì thế mà bà phải nhặt nhạnh những cành củi tươi củi ướt, cả cái rơm cái rác để mà nhóm lên cái ngọn lửa ấm áp, xua đi cái lạnh lẽo của những ngày đói khát chính vì thế mà khói bốc lên ngùn ngụt mà cháu thì lại rất thích đến bên bà mỗi khi bà nhóm bếp cho nên khói hun nhèm mắt cháu. Bởi vậy cho nên ấn tượng nhất với tác giả vẫn là mùi khói “mùi khói” rồi lại “khói hun” tất cả đều miêu tả chân thực cuộc sống của tuổi thơ đầy lam lũ và gian khổ, đồng thời thể hiện những tình cảm khi tỏ, khi mờ, lúc da diết bâng khuâng, lúc xót xa thương mến ? Hồi tưởng về kỉ niệm năm lên bốn tuổi, nhà thơ có cảm xúc như thế nào? Câu thơ nào đã cho em thấy được cảm xúc đó của nhà thơ? - Cảm xúc của tác giả: nghĩ lại sống - Xúc động mũi còn cay “Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay” G.v: câu thơ “Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay” nhấn lại dòng kỉ niệm, xoáy sâu vào tiềm thức, lay mạnh cả => Nt: sử dụng thành ngữ, từ ngữ thể xác con người. Khói nhiều làm cay mắt hay mùi khói gợi tả, gợi cảm bếp đã gợi lại cả một thời gian khổ khiến nhà thơ xúc => Nỗi ám ảnh về những năm tháng động và ngấn lệ! Đọc thơ, người đọc cũng cảm thấy cay tuổi thơ gian khổ, thiếu thốn, nhọc cay nơi đầu mũi. Cái bếp lửa của ông vừa mới khơi lên, nhằn thoang thoảng mùi khói, mờ mờ sắc khói mà đã đầy ắp -Bếp lửa, ngọn khói, mùi khói đã trở những hình ảnh hiện thực, thẫm đẫm biết bao nghĩa tình thành ấn tượng không thể nào quên sâu nặng. cùng với hình ảnh bà. KỈ NIỆM THỨ 2 mà nhà thơ nhắc tới đó chính là: a) Kỉ niệm tám năm ở cùng bà b) Kỉ niệm tám năm ở cùng bà + Đọc thơ ? Em có nhận xét gì về giọng thơ của câu thơ “Tám 4
5. năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa”? - Giọng thơ thủ thỉ như giọng kể trong một câu chuyện cổ tích, có thời gian, không gian, có sự việc và các nhân vật cụ thể. ? Trong đoạn thơ này có thể thấy hai ấn tượng khó phai trong tâm trí của nhà thơ đó là ấn tượng về những hình ảnh nào? • Hình ảnh bà: - Hình ảnh bà - Bà dạy, bà bảo, bà chăm - Hình ảnh tiếng chim tu hú ? Khi khắc họa hình ảnh về bà, nhà thơ đã sử dụng những bpnt nào để kể ra những việc bà làm cho cháu? - Điệp từ => Nt: Phép liệt kê, điệp từ - Liệt kê: Bà bảo, bà dạy, bà chăm ? Em hãy chỉ ra tác dụng của việc sử dụng bpnt liệt kê ở trong những câu thơ này? => Sự tận tụy, yêu thương, đùm bọc - Bằng việc liệt kê những việc bà làm nhà thơ đã cho chở che bà dành cho cháu người đọc thấy được sự tận tụy chở che bao bọc mà bà dành cho cháu GV: Cái ấn tượng thứ 2 mà nhà thơ nói ở đoạn này chính là tiếng chim tu hú văng vẳng từ những cánh đồng xa vọng lại: (ĐỌc thơ) • Hình ảnh tiếng chim tu hú • Hình ảnh tiếng chim tu hú : (ĐỌc thơ) - Tu hú kêu Nhà thơ Bằng Việt từng thú nhận: “Tôi chẳng nhớ được gì - Tu hú ơi! ngoài tiếng chim tu hú kêu khắc khoải. Rồi lại cũng tiếng chim tu hú ấy vẫn kêu suốt những mùa vài chín dọc những triền sông và bờ đê của cả vùng quê tôi” * G.v: Có thể nói giọng thơ chuyển đổi từ giọng đang nói chuyện với bà “bà còn nhớ không bà” sang giọng nói với => Giọng thơ chuyển đổi tự nhiên chim tu hú “Tu hú ơi!”. Cách chuyển đổi giọng thơ tự kết hợp với việc sử dụng câu hỏi tu nhiên từ ? Nhà thơ đã sử dụng bpng gì khi nhắc đến tiếng chim tu hú? - Sử dụng câu hỏi tu từ, thán từ “Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa” G.v: Tại sao nhà thơ lại nhắc đến tiếng chim tu hú, tiếng chim tu hú có ý nghĩa gì. Các em ạ! Tu hú là loài chim không tự làm tổ được, nó thường sống lẻ loi, nay đây mai 5
6. đó, cất tiếng kêu khắc khoải. Trong cảnh cô đơn chỉ có hai bà cháu giữa đói nghèo và chiến tranh, tiếng tu hú phải chăng là tiếng đồng vọng của đất trời, để động viên an ủi những kiếp người đau khổ. ? Qua việc phân tích hình ảnh tiếng chim tu hú, em hãy cho biết cảm xúc của nhà thơ lúc này ra sao? - Nhớ thương và lo lắng của tg dành cho bà khi xa nhà G.V: Và chính vì vậy khi cháu đi xa thì cứ vào ra quanh quẩn một mình. Chỉ có con tu hú còn ở lại bên bà cho nên nhà thơ đã trách con chim tu hú sao cứ kêu hoài trên cánh đồng xa mà chẳng đến ở cùng bà cái lời trách ấy nghe chừng có vẻ như vô lí nhưng thực ra lại rất có lí bởi vì đó là cái lí của trái tim, thể hiện Nối nhớ thương ,sự lo lắng của cháu dành cho bà khi cháu xa nhà ? Kỉ niệm thứ 3 mà nhà thơ nhắc tới trong khoảng thời gian 8 năm ở bên bà đó là kỉ niệm gì? c)Kỉ niệm khi giặc càn c) Kỉ niệm khi giặc càn ? Kỉ niệm khi giặc càn được nhà thơ nhắ đến qua - Làng cháy tàn cháy rụi những hình ảnh nào? - Hàng xóm giúp bà dựng lại túp lều Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi tranh Hàng xóm bốn bên ? Nhà thơ đã sử dụng những bpnt gì để khắc họa kí ức => NT: tách từ, sử dụng từ láy để bị giặc càn quét? miêu tả, kể - NT tách từ “Cháy tàn cháy rụi” - Sử dụng từ láy, kể (?) Nêu tác dụng của việc sử dụng những bpnt đó, nhà thơ BV đã giúp người đọc hình dung ra hình ảnh làng => - Cảnh làng xóm bị tàn phá đau quê như thế nào sau trận càn của giặc? thương - Bằng việc sử dụng nt tách từ “cháy tàn cháy rụi”, - Chiến tranh khốc liệt nhà thơ BV đã cho người đọc thấy được hình ảnh làm xóm bị giặc tàn phá đau thương: cháy tàn cháy rụi là cháy không còn gì. Từ những chi tiết thơ ấy ta còn thấy được sự khốc liệt của chiến tranh ghê gớm đến thế nào. (?) Bên cạnh đó, hình ảnh thơ “Hàng xóm bốn bên ” còn cho ta cảm nhận được tình cảm xóm làng trong những năm tháng chiến tranh ra sao? - Tình đoàn kết ? Trong hoàn cảnh khó khăn khốc liệt của cuộc chiến 6
7. thì hình ảnh bà hiện lên như thế nào? - Bà vững lòng dặn cháu đinh ninh - Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh => Ngôn ngữ đối thoại mộc mạc - Bố ở chiến khu G.v: Ở đây tác giả đã dẫn ra lời nói mộc mạc của bà bằng cái ngôn ngữ thơ vô cùng mộc mạc giản dị của một bà lão quê mùa “Bố ở chiến khu bình yên”. ? Nếu ở đoạn thơ trên, bằng việc sử dụng hàng loạt các động từ bà bảo, bà dặn bà chăm cho ta thấy sự đùm bọc chở che của bà dành cho cháu thì ở đoạn thơ này bằng việc dẫn ra câu nói mộc mạc của bà đã giúp em hiểu thêm phẩm chất gì của bà? => - Tinh thần vững vàng, bền bỉ, Qua lời nói mộc mạc ấy ta thấy bà còn là người giàu đức vượt qua mọi khó khăn thử thách hi sinh. Bà đã tự gánh lấy cái trách nhiệm lớn nao trên - Sự hi sinh lớn lao của bà dành cho đôi vai nhỏ bé của mình con cháu ? Theo em, tác giả có cảm xúc gì khi nhắc đến kỉ niệm này? G.v: Cả khổ thơ tuy nhà thơ không hề sd thán từ như ở những khổ thơ trên nhưng người đọc vẫn cảm nhận được => Cháu biết ơn bà sâu sắc tấm lòng biết ơn sâu sắc, sự kính phục của tác giả đối với bà . ? Từ việc nhớ về một chuỗi những kỉ niệm của thời thơ ấu khi sống bên bà và bếp lửa, nhà thơ đã khái quát Nhà thơ đã khái quát: bếp lửa chuyển thành hình ảnh gì? Bếp lửa chuyển thành ngọn lửa, Cái bếp lửa cụ thể và mộc mạc bây giờ chuyển thành => NT: sử dụng điệp từ ngọn lửa có ý nghĩa biểu tượng cao. ? Nhà thơ đã sử dụng những bpnt gì để nhấn mạnh vào hình ảnh ngọn lửa? - Điệp ngữ, từ láy gợi tả gợi cảm ? Băng việc sd điệp ngữ kết hợp với những từ láy gợi tả => Ngọn lửa của niềm tin, ngọn lửa gợi cảm, nhà thơ BV đã nhấn mạnh hình ảnh ngọn của tình yêu và trên hết là ngọn lửa lửa, vậy ngọn lửa ở đây có ý nghĩa ntn? của trái tim bà luôn sưởi ấm cho - Ngọn lửa ở đây không chỉ là ngọn lửa ấm áp bà nhóm cháu con lên mỗi sáng mà cái ngọn lửa này còn là ngọn lửa của tình yêu thương, còn là ngọn lửa của niềm tin vững bền, của sức sống bất diệt đó các em. G.v: Từ đó nhà thơ đã có suy ngẫm rất sâu sắc về bà và 3. Suy ngẫm về bà và bếp lửa bếp lửa. Lận đận đời bà G.v: Mở đầu cho những kỉ niệm nhà thơ sd hình ảnh ẩn dụ biết mấy nắng mưa, khi khép lại chuỗi kỉ niệm ấy 7
8. nhà thơ cũng lại sd hình ảnh biết mấy nắng mưa, chỉ khác điều lần này tg lại thêm từ láy gợi cảm “Lận đận” dường như để nhấn mạnh vào nỗi nhọc nhằn lam lũ của bà, & phải chăng cội nguồn của nỗi nhọc nhằn lam lũ ấy xuất phát từ tinfh yêu thương mà bà dành cho cháu con. Bởi vậy khi suy ngẫm về bà, nhà thơ kq về thời gian đằng đẵng cả cuộc đời bà: “Mấy chục năm rồi ” Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm Nhóm bếp lửa ? Ở khổ thơ này, nhà thơ Bằng Việt đã sử dụng những bpnt gì? => Điệp từ vừa có ý nghĩa cụ thể - Điệp từ nhóm vừa có ý nghĩa trừu tượng - Liệt kê ? Chỉ ra tác dụng của việc sử dụng những biện pháp nghệ thuật đó? => Ca ngợi bà, người đã nhóm lửa, Trước hết bà nhóm bếp là để sưởi ấm cho bà và cháu giữ lửa và truyền ngọn lửa trong những cái lúc lạnh lẽo của sương sớm, trong những cái khi mùa đông giá buốt, nhưng khi bà nhóm bà còn nấu cơm nấu cháo, củ sắn củ khoai nhưng cái ngọt bùi của khoai sắn còn cho cháu cảm nhận được cái ngọt bùi của tình bà khi bà chăm sóc cho cháu bằng cái tình cảm hết sức ấm áp yêu thương. Bà còn nhóm bếp mỗi khi mùa gặt với nồi cơm gạo mới bà chia sẻ tình làng nghĩa xóm. Vậy thì ở đây tình bà cháu đã lan tỏa thành một tc rộng hơn đó là tình xóm làng ,tình đoàn kết của nd và chính tc lớn này đã giúp cho chúng ta có một sức mạnh để mỗi người dân đều có thể vượt qua thử thách của cuộc kháng chiến để từ đó cả dt của chúng ta chiến thắng. Điều kì diệu nữa mà cái bếp lửa của bà mang tới đó là chính cái bếp lửa ấy đã thắp lên cái tâm tình tuổi nhỏ như vậy các em thấy điệp từ nhóm được tác giả sủ dụng ở những câu thơ này vừa có ý nghĩa cụ thể vừa có ý nghĩa trừu tượng khái quát từ đó tác giả đã ca ngợi bà, người đã nhóm lửa, giữ lửa và truyền lửa. và tất nhiên cái lửa này không còn là cái lửa cụ thể ở cái bếp mà mỗi sáng bà nhóm nữa mà đó là ngọn lửa của tình thương, ngọn lửa của niềm tin, lửa của sức sống bất diệt đó các em. Từ suy ngẫm về bà nhà thơ cũng bày tỏ suy ngẫm về • Bếp lửa “Ôi kì lạ và thiêng cái bếp lửa liêng 8
9. Ở đây tg đã sử dụng câu cảm thán để bộc lộ cx của mình => Câu cảm thán về cái điều mà mình tự ngẫm ra khi nghĩ về cái bếp. => Bếp lửa nh dị mà cao quý, Vâng cái bếp lưả của tg bình dị mà cao quý, thân thuộc thân thuộc mà lạ kì) Gắn liền với mà lạ kì, bởi cái bếp lửa gắn với một hình ảnh thiêng hình ảnh người bà. liêng trong tâm trí người cháu đó chính là hinfh ảnh của bà thế nên câu thơ đã khái quát một cách rất tự nhiên và hợp lí, cái bếp lửa thiêng liêng đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của cháu, cái bếp lửa cũng là hành trang để cháu đi vào đời. Cái bếp lửa gắn với bà với cháu từ khi cháu còn là ấu thơ nhưng đến khi cháu khôn lơn thì cái bếp lửa với cháu thì nó trở nên ntn KHổ cuối 4. Cháu đi xa nhưng vẫn không nguôi nhớ bà và bếp lửa 4. Cháu đi xa vẫn không nguôi ? Em có nhận xét gì về việc sử dụng dấu câu ở câu thơ nhớ bà và bếp lửa. đầu tiên của khổ thơ? - Giờ cháu đi xa - Câu thơ mở đầu của khổ cuối có dấu chấm ở giữa ngắt + có ngọn khói trăm tàu ra làm 2 vế + có lửa trăm nhà G.v: Mục đích của việc sử dụng dấu chấm đó chính là ý + có niềm vui trăm ngả muốn nhấn mạnh dường như ở đây biểu thị cuộc đời NT: - Điệp từ “có” và “trăm” cháu đã sang một trang mới. Cháu đã kết thúc tuổi ấu thơ - Câu hỏi tu từ và bước sang tuổi trưởng thành. => cuộc đời cháu đã sang trang mới ? Ở khổ thơ cuối, nhà thơ đã sử dụng bpnt gì ? - Nhưng chẳng quên nhắc nhở Điệp từ có và trăm đã thể hiện rõ hơn cái điều đó. => Ở nơi xa, cháu vẫn nhớ về bà – Câu hỏi tu từ đã gợi nhắc chúng ta cái nỗi nhớ của người nhớ về quá khứ, nhớ về cội nguồn, cháu về bà. Nhớ về bà nơi quê nhà nơi mà cháu từng lớn nhớ về quê hương đất nước. lên với biết bao kỉ niệm thời thơ ấu, nơi ấy từng trải qua => Đạo lí “uống nước nhớ nguồn” nhưng ngày tháng khốc liệt của chiến tranh. Nơi ấy cháu và bà đã quấn quít bên nhau thế thì nhớ cháu về bà cháu đã nhớ về quá khữ, nhớ về cội nguồn nhớ về quê hương đất nước, câu thơ giản dị thế thôi nhưng tg đã nhắc đến một đạo lí mà dt chúng ta vẫn đề cao đó là uống nước nhớ nguồn. Để kết lại bài thơ này, cô và các em sẽ cùng chú ý đến III. Tổng kết ghi nhớ trong sgk trang (Ghi nhớ sgk) 9