Giáo án Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 81: Văn bản "Bức tranh của em gái tôi" - Năm học 2018-2019

Nội dung text: Giáo án Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 81: Văn bản "Bức tranh của em gái tôi" - Năm học 2018-2019

1. Giáo án Ngữ Văn 9 Trường THCS Xuân Trúc TUẦN 21 Ngày soạn:16/ 01/ 2019 Ngày dạy: 23/ 01/ 2019 Tiết: 81_ Văn bản BỨC TRANH CỦA EM GÁI TÔI – Tạ Duy Anh – A. Mục tiêu cần đạt 1. Kiến thức - Tình cảm của người em gái có tài năng đối với người anh. - Những nét đặc sắc nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật và nghệ thuật kể chuyện. - Cách thức thể hiện vấn đề giáo dục nhân cách của câu chuyện: không khô khan, giáo huấn mà tự nhiên, sâu sắc qua sự tự nhận thức của nhân vật chính 2. Kỹ năng - Đọc diễn cảm, giọng phù hợp với tâm lý nhân vật. - Đọc – hiểu nội dung của văn bản truyện hiện đại có yếu tố tự sự kết hợp với miêu tả tâm lý nhân vật. - Kể tóm tắt câu chuyện trong một đoạn văn ngắn 3. Thái độ - Có thái độ và cách ứng xử đúng đắn, biết thắng được sự ghen tỵ trước tài năng hay thành công của người khác. - Bồi dưỡng cho bản thân lòng bao dung, nhân hậu, tình cảm mang tính nhân văn cao đẹp. 4. Định hướng năng lực, phẩm chất - Năng lực giải quyết vấn đề, xử lí thông tin, cảm thụ thẩm mĩ tác phẩm VH, hợp tác, giao tiếp bằng ngôn ngữ - Phẩm chất nhân ái, chăm chỉ B. Chuẩn bị 1. Thầy Người soạn:Th.s Hoàng Hà Page 1
2. Giáo án Ngữ Văn 9 Trường THCS Xuân Trúc - Soạn giáo án, máy chiếu, bảng phụ, bút dạ và đọc tài liệu có liên quan đến nhà văn Tạ Duy Anh và văn bản “Bức tranh của em gái tôi” - Giấy A0, giấy A4, bút dạ 2. Trò - Đọc, tóm tắt văn bản, soạn bài phần đọc hiểu văn bản - Tập diễn hoạt cảnh phần đầu của truyện (Khi tài năng của Kiều Phương được phát hiện) C. Tổ chức các hoạt động dạy học HĐ 1: Khởi động ( 5phút) - Mục tiêu: Ổn định tổ chức, kiểm tra việc chuẩn bị bài của học sinh, tạo tâm thế học tập đầy hứng khởi cho các em trước khi bước vào tìm hiểu nội dung kiến thức mới. - PP,KT: Nêu vấn đề, phát vấn - HT: Cá nhân - NL: Tự học - PC: Chăm chỉ a. Ổn định tổ chức: Kiểm tra sĩ số lớp b. Kiểm tra bài cũ: (bỏ) c. Khởi động vào bài mới: - Tích hợp với bộ môn Tiếng Anh để cho học sinh xem phim hoạt hình về lòng đố kị của cô em gái đối với chị Sunny. (?) Cảm xúc của em sau khi xem xong đoạn phim hoạt hình trên? - HS trả lời G.V : Sự ganh ghét và đố kị như một ngọn lửa nhỏ leo lét trong tâm mỗi người. Với những ai điều chỉnh được bản thân hướng thiện thì sẽ chế ngự được ngọn lửa ấy còn không thì sẽ bị nó thỏa sức cháy và thiêu rụi nhân cách con người và hủy hoại đi nhiều mối quan hệ tốt đẹp. Bài học hôm nay cô và các em tìm hiểu sẽ giúp cho chúng ta có một cái nhìn sâu sắc hơn về vấn đề này GV ghi bảng HĐ 2: Hình thành kiến thức mới (35 phút) Người soạn:Th.s Hoàng Hà Page 2
3. Giáo án Ngữ Văn 9 Trường THCS Xuân Trúc Hoạt động của GV – HS Yêu cầu cần đạt - PP, KT: Nêu vấn đề, thuyết trình, phát vấn, kĩ I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG thuật đặt câu hỏi - HT: Cá nhân - NL: Giải quyết vấn đề, xử lí thông tin, giao tiếp bằng ngôn ngữ - PC: Chăm chỉ - TG: (7 phút) 1. Tác giả (?) Hãy trình bày những hiểu biết của em về nhà - Sinh: 1959 văn Tạ Duy Anh? - Quê: Chương Mĩ, Hà Tây (Hà Nội) - HS trả lời - Là nhà văn hiện đại, là cây bút trẻ G.V: nói thêm về nhà văn Tạ Duy Anh của thời kì đổi mới. - Các tác phẩm của ông mang hơi - Tạ Duy Anh sinh 1959, tên khai sinh là Tạ Viết thở của cuộc sống hiện đại. Dũng (có tài liệu gọi ghi là Tạ Viết Đãng) Quê ở - Tác phẩm chính: “Lão Khổ” Chương Mỹ, Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). (1992); “Hiệp sĩ áo cỏ” (1993); “Con - Ông là nhà văn hiện đại, là cây bút trẻ của thời dế ma” (1999); kì đổi mới. Các tác phẩm của ông thường mang “Trò đùa của số phận” (2008), hơi thở của cuộc sống hiện đại. Hiện nay ông là biên tập viên tại Nhà xuất bản Hội Nhà văn và trở thành hội viên Hội Nhà văn Việt Nam từ năm 1993. 2. Tác phẩm - GV hướng dẫn cách đọc a) Đọc và tìm hiểu chú thích - GV đọc mẫu 1 đoạn - Yêu cầu HS đọc tiếp (GV nhận xét) G.V: hỏi từ, học sinh giải thích nghĩa (?) Em hãy nêu xuất xứ của văn bản? b) Tìm hiểu chung về tác phẩm - Tác phẩm : “Bức tranh của em gái tôi” in trong - Xuất xứ: in trong tập truyện “Con tập “Con dế ma” là truyện ngắn đoạt giải nhì dế ma” trong cuộc thi viết “Tương lai vẫy gọi” của báo Thiếu niên Tiền phong. (?) Văn bản thuộc thể loại gì ? - Thể loại: truyện ngắn (?) Tác giả đã dùng phương thức biểu đạt chính - Phương thức biểu đạt: tự sự + miêu nào trong văn bản? tả - Tự sự kết hợp với miêu tả (?) Nhân vật chính trong truyện là ai? Theo em - Nhân vật chính : Kiều Phương và người anh (Nhân vật trung tâm là Người soạn:Th.s Hoàng Hà Page 3
4. Giáo án Ngữ Văn 9 Trường THCS Xuân Trúc ai là nhân vật trung tâm? Vì sao? người anh) - Nhân vật chính là hai anh em. Nhân vật trung tâm là anh trai. Vì truyện không nhằm khẳng định năng khiếu hay ca ngợi những phẩm chất tốt đẹp của cô em gái mà chủ yếu muốn người đọc hướng tới sự thức tỉnh (lòng đố kị, ganh ghét) của nhân vật người anh. (?) Truyện sử dụng ngôi kể thứ mấy? Ai là - Ngôi kể : ngôi thứ nhất người kể chuyện? - Ngôi kể thứ nhất, lời kể của người anh (?) Việc sử dụng ngôi kể đó có tác dụng gì? - Cho phép nhân vật bộc lộ những suy nghĩ, tâm trạng cảm xúc của mình một cách rõ nét nhất từ đó toát lên chủ đề tư tưởng của tác phẩm (?) Tuyện xoay quanh những nhân vật nào? Qua - Bố cục: theo cốt truyện đó cho thấy trong truyện lớn có mấy cốt truyện + Truyện về người anh nhỏ? + Truyện về người em gái - Truyện xoay quanh hai anh em - Hai truyện nhỏ II. PHÂN TÍCH + Truyện về cô em gái Kiều Phương + Truyện về người anh (?) Em hãy tóm tắt truyện theo nội dung 2 cốt truyện xoay quanh hai nhân vật chính? - HS tóm tắt 1. Nhân vật người anh - PP, KT: PP nêu vấn đề, đặt câu hỏi, PP hoạt động nhóm, kĩ thuật khăn trải bàn - HT: Cá nhân, nhóm - NL: Cảm thụ thẩm mĩ tác phẩm VH, hợp tác, giao tiếp - PC: Nhân ái - TG: (28 phút) (?) Tâm trạng và thái độ của người anh được thể hiện rõ nhất qua những thời điểm nào? a) Trước khi tài năng của Kiều - HS : Phương được phát hiện + Khi tài năng của em gái chưa được phát hiện . Người soạn:Th.s Hoàng Hà Page 4
5. Giáo án Ngữ Văn 9 Trường THCS Xuân Trúc + Khi tài năng của em gái được phát hiện. - Gọi em là “Mèo” + Khi đứng trước bức tranh được giải nhất của em. - Nói: “Này, em không để chúng nó G.V : Cô nhất trí với ý kiến của em, ở tiết học yên được à?” này cô và các em sẽ đi tìm hiểu tâm trạng của người anh qua hai thời điểm, đó là khi tài năng - Hành động: bí mật theo dõi em. của Kiều Phương chưa được phát hiện và khi tài năng của Kiều Phương được phát hiện. Bây giờ chúng ta đi vào phần a (?) Trước khi tài năng của Kiều Phương được phát hiện, người anh thường gọi em là gì? - Suy nghĩ: “Trời ạ, thì ra nó chế (?) Khi thấy em hay lục lọi các đồ vật, người thuốc vẽ. Thảo nào các đít xoong anh đã nói như thế nào? chảo bị nó cạo trắng cả”. (?) Khi bắt gặp em nhào thứ bột gì đó đen sì và Giọng kể nhẹ nhàng, tự nhiên bôi bẩn ra tay người anh đã quyết định hành động gì ? Quý mến, vui vẻ, thân thiết với (?) Bí mật theo dõi em, người anh đã phát hiện em, kể cả bề trên, xem thường, coi ra việc gì? việc em chế màu và vẽ là trò trẻ con. - Phát hiện em chế màu vẽ (?) Khi phát hiện ra em chế màu vẽ, người anh có suy nghĩ như thế nào? (?) Em có nhận xét gì về giọng kể ở đoạn này ? (?) Qua đó, cho thấy người anh có thái độ như thế nào đối với em gái? GV: Như vậy có thể thấy, trước khi tài năng của Kiều Phương được phát hiện, người anh rất quý mến, vui vẻ và thân thiết với em. Thường gọi em bằng cái tên rất đáng yêu đó là “Mèo”, khi thấy em lục lọi đồ đạc trong nhà thì nhắc nhở em với một thái độ kẻ cả bề trên của một người anh trai. Trong mắt của người anh, việc em chế màu vẽ chỉ là một trò trẻ con mà thôi. b) Khi tài năng của Kiều Phương Song câu chuyện không chỉ dừng lại ở đó mà được phát hiện: nhà văn Tạ Duy Anh đã đưa nhân vật người anh vào môt tình huống khác, tình huống để cậu ta Người soạn:Th.s Hoàng Hà Page 5
6. Giáo án Ngữ Văn 9 Trường THCS Xuân Trúc bộc lộ rõ diễn biến tâm trạng của mình. (?) Đó là tình huống nào? - Tình huống khi tài năng của Kiều Phương được phát hiện Vậy nhưng khi tài năng của em gái được phát hiện thì thái độ của người anh đối với em ntn, ta sáng phần b . ? Nhờ đâu mà tài năng của Kiều Phương được phát hiện? - Nhờ chú Tiến Lê G.V : Vâng! Đúng ! Chú Tiến Lê là người đã thẩm định tài năng của Kiều Phương dưới góc nhìn của một nhà chuyên về hội họa (?) Khi phát hiện ra tài năng hội họa của Kiều Phương, thái độ của mọi người như thế nào? - Chú Tiến Lê: Mặt rạng rỡ, nói: “Anh chị có phúc lớn rồi. Anh có biết Con gái anh chị là một thiên tài hội họa không?” - Bố: Ngây người ra như không tin vào mắt mình ôm thốc Mèo lên: “Ôi, con đã cho bố một bất ngờ quá lớn” - Mẹ: Không kìm được xúc động. (?) Qua những chi tiết đó, em thấy tâm trạng - Trước thái độ và hành động của của mọi người ra sao? mọi người, người anh cảm thấy: - Vui mừng, ngạc nhiên và hạnh phúc + Mình bất tài nên bị đẩy ra ngoài G.V: Trước sự vui mừng, ngạc nhiên và hạnh + Không tìm thấy ở mình một năng phúc ấy của mọi người , người anh có tâm trạng khiếu gì ra sao? Chúng ta sẽ đi thảo luận để tiếp tục tìm + Muốn khóc hiểu. + Không thể thân với Mèo như trước kia được nữa * Dùng kĩ thuật khăn trải bàn : + Chỉ cần một lỗi nhỏ ở em là gắt - GV chia lớp làm 5 nhóm um lên - Thời gian : 7phút - Hành động: + 3 phút đầu các em làm việc cá nhân, viết câu + Xem trộm tranh của em trả lời ra phiếu học tập nhỏ của cá nhân sau đó + Lén trút ra một tiếng thở dài đính vào ô phiếu HT chung của cả nhóm ở mỗi Buồn, mặc cảm, tự ti, xa lánh, Người soạn:Th.s Hoàng Hà Page 6
7. Giáo án Ngữ Văn 9 Trường THCS Xuân Trúc góc nhỏ tương ứng với phần của mình. ghét bỏ và ghen tị với em. + 4 phút còn lại, dưới sự điều khiển của nhóm trưởng các em sẽ viết kết quả thảo luận của nhóm vào phần giữa phiếu học tập. + Hết thời giancác nhóm báo cáo kết quả.GV gọi đại diện một nhóm mang kết quả thảo luận lên bảng treo và trình bày. các nhóm khác theo dõi vào kết quả của nhóm mình nhận xét, bổ sung. - Câu hỏi chung của các nhóm : 1. Tìm những chi tiết thể hiện suy nghĩ ,thái độ và hành động của người anh khi tài năng của Kiều Phương được phát hiện? 2. Qua những chi tiết đó, cho em thấy người anh có tâm trạng như thế nào? G.V bình : Việc xem trộm những bức tranh của em gái quả thật người anh không muốn (thậm chí còn coi khinh vì đó là 1 hành vi lén lút), nhưng cậu ta không thể không làm. Vì sao vậy ? Phải chăng là vì lòng ghen tị mà muốn tự mình khẳng định lại năng khiếu của em, điều mà cậu ta chẳng thể tìm thấy ở bản thân mình với hi vọng mơ hồ rằng tài năng của bé Phương chỉ là điều ngộ nhận ? Nhưng không, con mắt tinh tường của cậu đã phản bội lại mong muốn hẹp hòi vị kỉ của chính mình. Điều đó được thể hiện ở những gì người anh nhìn thấy khi xem trộm tranh của em. người anh rất ngạc nhiên về tài năng và nhân cách của em gái mình. Về tài năng : Dường như mọi thứ trong ngôi nhà của chúng tôi đều được nó đưa vào trong tranh, từ con mèo to như con hổ trông rất đáng yêu cho đến cái bát múc cám lợn bị sứt một miếng cũng trở nên ngộ nghĩnh Còn về nhân cách thì : có vẻ như Kiều Phương biết mọi việc anh làm nhưng lơ đi vì không chấp trẻ em. Như vậy ở đây có một sự đảo ngược về nhận Người soạn:Th.s Hoàng Hà Page 7
8. Giáo án Ngữ Văn 9 Trường THCS Xuân Trúc thức. Lúc đầu người anh có thái độ kẻ cả bề trên, còn giờ thì chính cậu ta lại tự nhận mình là trẻ em Dù thế nào thì việc thừa nhận đó cũng là một ánh sáng le lói về nhân cách tốt còn ẩn lấp đằng sau lòng vị kỉ của người anh, và đây cũng chính là hi vọng về sự đổi thay về mặt nhân cách của người anh ở phần cuối của truyện Nhà văn Tạ Duy Anh đã rất khéo léo khi đưa chi tiết này vào trong truyện. Bởi chi tiết này vừa khẳng định được tài năng của KP qua sự đánh giá của một người đang ghanh ghét cô bé mà Tiểu kết: người đó không ai khác chính là người anh trai, * Nghệ thuật: đồng thời vừa lột tả được lòng đố kị của người - Tạo dựng những tình huống để bộc anh qua tiếng thở dài mà cậu ta lén trút ra sau lộ tâm lí nhân vật. khi gấp những bức tranh lại - Miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế. (?) Việc ghen ghét, đố kị, tự ti trước thành công * Nội dung: Người anh trong truyện của người khác theo em là đức tính tốt hay xấu? ban đầu mặc dù có chút kẻ cả, ra vẻ - Tính xấu đàn anh nhưng rất quý mến , thân (?) Qua toàn bộ phần chúng ta vừa đi tìm hiểu, thiết với em . Nhưng sau đó khi tài em hãy khái quát những biện pháp nghệ thuật mà năng của em được phát hiện thì tâm tác giả đã sử dụng? trạng có sự thay đổi. Cậu trở nên ghen ghét đố kị, mặc cảm tự ti trước (?) Em hãy nêu cảm nhận của mình về nhân vật tài năng của cô em gái. Tò mò người anh qua phần chúng ta vừa tìm hiểu? nhưng cũng thầm cảm phục tài năng của em. - Mục tiêu: Vận dụng kiến thức lý thuyết vừa học vào việc làm một số bài tập cụ thể nhằm củng cố kiến thức tiết học. - PP, KT: Phát vấn - HT: cá nhân - NL: giải quyết vấn đề - PC: chăm chỉ, tự học Bài tập 1: Nhân vật chính trong truyện “Bức tranh của em gái tôi” là ai? A. Kiều Phương B. Người anh trai Người soạn:Th.s Hoàng Hà Page 8
9. Giáo án Ngữ Văn 9 Trường THCS Xuân Trúc C. Kiều Phương và người anh trai D. Kiều Phương và chú Tiến Lê Đáp án đúng: C. Kiều Phương và người anh trai Bài tập 2: Truyện “Bức tranh của em gái tôi” được kể ở ngôi thứ mấy và lời của ai? A. Ngôi thứ nhất, lời người anh B. Ngôi thứ nhất, lời người em C. Ngôi thứ ba, lời tác giả D. Ngôi thứ ba, lời người anh Đáp án đúng: A. Ngôi thứ nhất, lời người anh HĐ 4: Vận dụng - PP, KT: Giải quyết vấn đề - HT: nhóm - NL: Vận dụng - PC: Trách nhiệm - GV cho HS đóng hoạt cảnh dựng lại nội dung câu chuyện ở phần vừa được học. HĐ 5: Tìm tòi, mở rộng ( 1 phút) - PP, KT: phát vấn - HT: cá nhân - NL: Tìm hiểu tự nhiên và xã hội, công nghệ thông tin, tự học - PC: chăm chỉ, trách nhiệm - Tìm đọc thêm về nhà văn Tạ Duy Anh - Đọc và soạn bài “Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới” - Viết một đoạn văn cảm nhận về nhân vật người anh. - Học thuộc và nắm chắc nội dung phân tích. - Chuẩn bị: nội dung còn lại. Người soạn:Th.s Hoàng Hà Page 9