Chuyên đề Kỹ năng ứng xử, phòng chống tội phạm trên không gian mạng

Nội dung text: Chuyên đề Kỹ năng ứng xử, phòng chống tội phạm trên không gian mạng

1. 1 Tài liệu chuyên đề KỸ NĂNG ỨNG XỬ, PHÒNG CHỐNG TỘI PHẠM TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG I. NHẬN THỨC CHUNG Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng và sự phát triển mạnh mẽ của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ Tư, đặc biệt là công nghệ thông tin, internet đã trở thành không gian xã hội mới - “không gian mạng”. Không gian mạng có đặc điểm cơ bản là: tốc độ truyền tải, tìm kiếm thông tin nhanh, lưu trữ thông tin khổng lồ; tính liên kết cộng đồng, không biên giới, tính đa phương tiện, tương tác rất cao; là một bộ phận cấu thành của xã hội, bao trùm mọi mặt đời sống xã hội, mang lại những cơ hội, vận hội mới để các quốc gia, dân tộc hợp tác và phát triển. Bên cạnh những mặt tích cực không thể phủ nhận, không gian mạng cũng là môi trường tiềm ẩn nhiều nguy cơ phức tạp, khó kiểm soát như: Thông tin thật giả lẫn lộn, thiếu tính chính xác, khó kiểm chứng và kiểm soát, tác động tiêu cực đối với văn hóa cộng đồng; làm gia tăng nguy cơ lộ lọt bí mật nhà nước; suy giảm quyền lực nhà nước và sức mạnh quốc gia. Đồng thời, đây cũng là công cụ hàng đầu để các thế lực thù địch lợi dụng phá hoại; môi trường “màu mỡ” cho các tổ chức khủng bố, tội phạm hoạt động, v.v. Bảo vệ chủ quyền, lợi ích, an ninh quốc gia trên không gian mạng và ứng phó với những nguy cơ mới từ không gian mạng đã trở thành vấn đề toàn cầu, được xác định là nội dung cốt lõi, sống còn trong bảo vệ và phát triển đất nước ở nhiều quốc gia trên thế giới. Từ năm 2013, Mỹ đã xác định các mối đe dọa từ không gian mạng là “đe dọa chiến lược số một” và chính thức công nhận không gian mạng là một “lãnh thổ mới”, có tầm quan trọng ngang hàng với các lãnh thổ khác trong chiến tranh như trên đất liền, trên biển, trên không và trong không gian. Trung Quốc coi không gian mạng là chiến trường thứ năm và là mặt trận tình báo mới, xác định sẽ áp dụng tất cả các biện pháp cần thiết, kể cả quân sự để bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng. Tổng thống Nga Vladimir Putin cho rằng, trong điều kiện hiện nay, sức sát thương của các cuộc tấn công thông tin có thể cao hơn bất kỳ loại vũ khí thông thường nào. Làm chủ không gian mạng đã trở thành một trong những nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu của các quốc gia, nổi lên là cuộc cạnh tranh công nghệ gay gắt giữa Mỹ - Trung Quốc đã tác động mạnh mẽ đến toàn thế giới Nhận rõ tầm quan trọng và sự bức thiết bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng, ngày 12/6/2018 Luật An ninh mạng chính thức được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIV, kỳ họp thứ 5 thông qua; ngày 25/7/2018 Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng và Nghị quyết số 30-NQ/TW về Chiến lược An ninh mạng quốc gia. Nội dung các Nghị quyết đã xác định “Để nâng cao hiệu quả công tác bảo đảm an ninh thông tin, an ninh mạng, cần làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân về bảo vệ chủ quyền quốc gia, các lợi ích và sự nguy hại đến từ không gian mạng; Tuyên truyền, triển khai các quy định của pháp luật về quản lý không gian mạng; Bồi dưỡng kỹ năng nhận diện các âm mưu, thủ đoạn tấn công mạng và các
2. 2 hình thái phát sinh trên không gian mạng; Nâng cao ý thức phòng tránh, tự vệ và sử dụng biện pháp kỹ thuật để khắc phục hậu quả trong trường hợp bị tấn công trên không gian mạng; Phát huy vai trò, trách nhiệm của các cơ quan chuyên trách an ninh mạng, lãnh đạo, quản lý các địa phương, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, nhà trường trong giáo dục nâng cao ý thức làm chủ và bảo vệ không gian mạng”. Một trong những nhiệm vụ, giải pháp quan trọng là “Xây dựng cơ chế thông tin, tuyên truyền, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao nhận thức và kỹ năng bảo vệ an ninh mạng, phòng, chống tội phạm mạng cho các tầng lớp nhân dân, nhất là thế hệ trẻ. Từng cơ quan, doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân có trách nhiệm xây dựng, duy trì và bảo vệ hệ thống thông tin trên nền tảng ứng dụng các thành tựu khoa học – công nghệ mới, tạo dựng không gian mạng an toàn, lành mạnh”. Ngày 03/2/2020 Chính phủ ban hành Nghị quyết số 15/2020/NQ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực Bưu chính, viễn thông, tần số vô tuyến điện, công nghệ thông tin và giao dịch điện tử; ngày 17/6/2021, Bộ Thông tin và truyền thông có Quyết định 874/QĐ-BTTTT ban hành Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội. II. MỘT SỐ KHÁI NIỆM 1. Mạng Là môi trường trong đó thông tin được cung cấp, truyền đưa, thu thập, xử lý, lưu trữ và trao đổi thông qua mạng viễn thông và mạng máy tính. 2. Không gian mạng Theo khoản 3, điều 2 Luật An ninh mạng 2018: “Không gian mạng là mạng lưới kết nối của cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, bao gồm mạng viễn thông, mạng Internet, mạng máy tính, hệ thống thông tin, hệ thống xử lý và điều khiển thông tin, cơ sở dữ liệu; là nơi con người thực hiện các hành vi xã hội không bị giới hạn bởi không gian và thời gian”. 3. An ninh mạng Theo khoản 1, điều 2 Luật An ninh mạng 2018: “An ninh mạng là sự bảo đảm hoạt động trên không gian mạng không gây phương hại đến an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân” 4. An toàn thông tin An toàn thông tin là các hoạt động bảo vệ tài sản thông tin và là một lĩnh vực rộng lớn. Nó bao gồm cả những sản phẩm và những quy trình nhằm ngăn chặn truy cập trái phép, hiệu chỉnh, xóa thông tin An toàn thông tin liên quan đến hai khía cạnh: an toàn về mặt vật lý và an toàn về mặt kỹ thuật. Mục tiêu cơ bản của an toàn thông tin: Đảm bảo tính bảo mật, đảm bảo tính toàn vẹn, đảm bảo tính xác thực và đảm bảo tính sẵn sàng.
3. 3 5. An toàn thông tin mạng Theo Luật An toàn thông tin mạng được ban hành năm 2015: “An toàn thông tin mạng là sự bảo vệ thông tin, hệ thống thông tin trên mạng tránh bị truy nhập, sử dụng, tiết lộ, gián đoạn, sửa đổi hoặc phá hoại trái phép nhằm bảo đảm tính nguyên vẹn, tính bảo mật và tính khả dụng của thông tin”. 6. Tội phạm sử dụng công nghệ cao (tội phạm mạng) 6.1. Khái niệm Khoản 7 Điều 2 Luật An ninh mạng quy định “Tội phạm mạng là hành vi sử dụng không gian mạng, công nghệ thông tin hoặc phương tiện điện tử để thực hiện tội phạm được quy định tại Bộ luật Hình sự” Theo Giáo trình “Những vấn đề cơ bản về phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao” của Học viện Cảnh sát nhân dân (2015): “Tội phạm được thực hiện bằng việc cố ý sử dụng tri thức, kỹ năng, công cụ, phương tiện công nghệ thông tin ở trình độ cao tác động trái pháp luật đến thông tin số được lưu trữ, xử lý, truyền tải trong hệ thống máy tính, xâm phạm đến trật tự an toàn thông tin, gây tổn hại lợi ích của Nhà nước, quyền và các lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân”. 6.2. Phân loại tội phạm sử dụng công nghệ cao (tội phạm mạng): Một là, tội phạm với mục tiêu tấn công là website, cơ sở dữ liệu của máy tính hoặc mạng máy tính, gồm: - Phát tán virus, trojan, malware, spyware, keylogger với chức năng lây lan, phá hoại, tìm kiếm, lấy cắp thông tin. - Truy cập bất hợp pháp vào website, cơ sở dữ liệu máy tính để thực hiện một số hành vi sau: 1) Tấn công deface: đưa vào, sửa đổi, xóa dữ liệu trên giao diện của website; 2) Lấy cắp quyền quản trị cao (như admin, mode) để truy cập sâu vào cơ sở dữ liệu, lấy cắp, sửa đổi, phá hoại cơ sở dữ liệu. - Chiếm đoạt, sử dụng, mua bán hoặc công khai hóa thông tin trái phép cơ sở dữ liệu máy tính. - Tấn công hệ thống hạ tầng thông tin quốc gia bằng DDOS-Botnet, cản trở, làm rối loạn hoạt động của máy tính, mạng máy tính. - Tấn công chiếm đoạt tên miền. - Gửi thư rác (spam email) Hai là, tội phạm “truyền thống” sử dụng công nghệ cao gồm: các loại tội phạm sử dụng phương tiện kỹ thuật số, mạng máy tính làm công cụ để thực hiện hành vi phạm tội. Cụ thể: - Đưa thông tin trái pháp luật lên mạng với mục đích tuyên truyền chống Nhà nước CHXHCN Việt Nam, cụ thể: Xuyên tạc tình hình phức tạp trên Biển Đông và đối sách của Đảng, Nhà nước ta; phủ nhận vai trò của Việt Nam trên cương vị Chủ tịch ASEAN, Ủy viên không thường trực Hội đồng bảo an Liên
4. 4 Hiệp quốc; phá hoại việc ký kết các hiệp định với Châu Âu; móc nối với các tổ chức nhân quyền quốc tế (HRW, AI, RSF ) phản đối việc bắt, xử lý một số đối tượng chống đối, xuyên tạc tình hình nhân quyền Việt Nam. - Sử dụng mạng máy tính để thực hiện các hoạt động phá hoại, khủng bố, kích động biểu tình, gây rối an ninh trật tự, tống tiền. Năm 2020, đã phát hiện 108 tài khoản Facebook, kênh Youtube đăng tải 109 tin, bài kêu gọi, kích động biểu tình. - Gian lận thẻ ngân hàng với thủ đoạn phishing, spamming, cài keylogger, trojan để lừa đảo lấy email, thông tin tài khoản ngân hàng; đưa thông tin thẻ tín dụng và các giấy tờ có giá trị đã trộm cắp được lên mạng Internet để mua bán, trao đổi, cho, tặng; trộm cắp tiền từ thẻ tín dụng bằng cách: làm thẻ tín dụng giả để rút tiền từ máy ATM, trả tiền cho các hàng hóa, dịch vụ, mua hàng trực tuyến, chuyển khoản vào tài khoản ảo. - Lừa đảo trong thương mại điện tử, gửi thư lừa đảo, rửa tiền. - Nhắn tin điện thoại, email, qua ứng dụng để lừa đảo hoặc chiếm đoạt, giả danh tài khoản mạng xã hội của người khác để nhắn tin lừa đảo. - Đánh bạc, tổ chức đánh bạc qua mạng. - Hoạt động mại dâm, truyền bá văn hóa phẩm đồi trụy qua mạng Internet. III. MỘT SỐ PHƯƠNG THỨC THỦ ĐOẠN CỤ THỂ CỦA TỘI PHẠM SỬ DỤNG CÔNG NGHỆ CAO 1. Hoạt động tấn công mạng, gián điệp mạng tại Việt Nam Mục tiêu chủ yếu nhằm vào hệ thống mạng thông tin của các cơ quan nhà nước, các tập đoàn kinh tế lớn, mũi nhọn, trọng yếu nhằm thu thập, đánh cắp thông tin nội bộ, bí mật nhà nước. Đáng chú ý, đã phát hiện hoạt động gián điệp mạng của nước ngoài nhằm vào các cơ quan trọng yếu của Việt Nam nhằm thu thập thông tin tình báo. Các đối tượng tin tặc tiếp tục sử dụng phương thức thủ đoạn tinh vi, không ngừng nâng cấp, cải tiến các dòng mã độc, đồng thời triệt để lợi dụng tình hình chính trị, xã hội tại Việt Nam để điều chỉnh linh hoạt các chiến dịch tấn công mạng; điển hình là, lợi dụng dịch bệnh Covid-19, các nhóm tin tặc khai thác lỗ hổng bảo mật của các ứng dụng họp trực tuyến (Zoom Cloud Meeting), đính kèm mã độc trong thư điện tử có nội dung liên quan đến công tác phòng, chống dịch. 2. Tuyên truyền phá hoại tư tưởng, tập hợp lực lượng chống Đảng, Nhà nước Các tổ chức phản động lưu vong, số đối tượng chống đối trong nước triệt để sử dụng không gian mạng, chủ yếu là mạng xã hội Facebook, Youtube để phá hoại tư tưởng, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, từng bước triển khai thực hiện mục tiêu thay đổi thể chế chính trị nước ta. Chúng tập trung khai thác vấn đề dân chủ, nhân quyền, những vụ việc gây bức xúc hoặc nhạy cảm trong xã hội, thông tin thất thiệt về tình hình nội bộ, nhất là thông tin nhân sự Đại hội XIII, quá trình xây dựng và thi hành pháp luật; sử
5. 5 dụng các trang thông tin điện tử, mạng xã hội để đăng bài viết, video clip xuyên tạc, bịa đặt, lồng ghép các thông tin thật giả, “chính trị hóa” các vấn đề nhạy cảm để tạo thành “phong trào phản đối” chính quyền, nội dung tập trung vào các vấn đề như: Thông tin nhân sự, chuẩn bị cho Đại hội Đảng các cấp tiến tới Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII (chiếm 80% lượng thông tin xấu độc trong năm 2020); Quá trình bắt, xử lý một số đối tượng chống đối trọng điểm (Phạm Chí Dũng, Phạm Đoan Trang, Nguyễn Tường Thụy ); Các vụ việc, sự kiện nhạy cảm, thu hút quan tâm dư luận xã hội (vụ án Đồng Tâm; vụ án Hồ Duy Hải; vụ việc quân nhân Trần Đức Đô ); Công tác phòng, chống thiên tai, dịch bệnh (dịch Covid-19, lũ lụt tại các tỉnh miền Trung ) Để lan tỏa thông tin nhanh, thu hút sự chú ý của dư luận, chúng sử dụng nhiều thủ đoạn tinh vi chủ yếu như: - Lợi dụng “khoảng trống thông tin” khi báo chí chính thống chưa có thông tin chính thức về các vụ việc. Với mục đích thu hút sự quan tâm của dư luận và khai thác tính nặc danh, lan tỏa thông tin nhanh, tương tác mạnh mẽ của mạng xã hội để đưa thông tin thật-giả lẫn lộn, xuyên tạc, thổi phồng vụ việc hay lồng ghép, xâu chuỗi các vụ việc với nhau để tạo sự hiếu kỳ của công chúng; cắt ghép hình ảnh, video về các đồng chí lãnh đạo cấp cao để “giật tít”, đưa chủ đề công kích, xuyên tạc; trích dẫn các bài phỏng vấn, ý kiến của các nhân vật nổi tiếng, có tư tưởng bất mãn, cơ hội chính trị để dẫn dụ, thu hút dư luận khiến người đọc khó phân biệt, tin theo nội dung tuyên truyền. - Tổ chức thành “chiến dịch” tuyên truyền sử dụng tổng hợp các kênh truyền thông trên không gian mạng, các ứng dụng OTT như Zalo, Facebook, Messenger, Viber để tán phát thông tin xấu, độc; - Sử dụng tính năng phát trực tiếp (livestream) trên mạng xã hội tán phát rộng rãi, số lượng tiếp cận thông tin cùng lúc rất lớn; - Tạo lập trang mạng giả mạo các cơ quan, tổ chức, cá nhân để đăng tải thông tin nhằm xuyên tạc, gây rối nội bộ; - Sử dụng trang mạng có máy chủ ở nước ngoài để đăng tải thông tin xuyên tạc; tạo lập trang mạng mới ngay sau khi bị tấn công, vô hiệu hóa. - Để che giấu tung tích, các đối tượng thường sử dụng các thủ đoạn: Sử dụng thông tin giả đăng ký, tạo lập các trang mạng xã hội để đăng tải bài viết, hình ảnh, video xấu, độc và tiến hành hoạt động này tại các địa điểm truy cập Internet công cộng; Sử dụng các trang mạng, blog có máy chủ đặt tại nước ngoài; Sau khi tạo lập các trang mạng thì chuyển quyền quản trị cho đối tượng nước ngoài hoặc thông qua trang mạng trung gian để đăng tải bài viết chống phá; Sử dụng các biện pháp kỹ thuật để che giấu địa chỉ IP. - Các tổ chức phản động lưu vong, nổi lên là “Việt Tân” , “VOICE”, “Ủy ban cứu trợ người vượt biển – BPSOS”, “Chính phủ quốc gia Việt Nam lâm thời”, “Triều đại Việt” đã sử dụng không gian mạng để lôi kéo, tuyển lựa cơ sở nội địa với số lượng lớn tại hầu hết địa phương trên cả nước.
6. 6 - Thời gian gần đây, các tổ chức phản động lưu vong và các đối tượng chống đối trong nước đẩy mạnh thành lập các “diễn đàn”, hội, nhóm trên mạng xã hội Facebook với số lượng lớn thành viên tham gia, hoạt động có đường hướng mục đích cụ thể, từng bước tạo ra lực lượng đông đảo đối kháng với chính quyền. Qua rà soát, phát hiện 82 hội, nhóm chống phá mạnh với số lượng lên đến hàng trăm nghìn thành viên tham gia do các tổ chức phản động lưu vong, đối tượng chống đối bên ngoài tạo lập. 3. Đăng tải thông tin xấu độc, sai sự thật, tin giả - Lợi dụng mạng xã hội đăng tải, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan tổ, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân; - Lợi dụng mạng xã hội cung cấp, chia sẻ thông tin cổ súy các hủ tục, mê tín, dị đoan, dâm ô, đồi trụy, không phù hợp với thuần phong, mỹ tục của dân tộc; - Lợi dụng mạng xã hội đăng tải, chia sẻ thông tin bịa đặt, gây hoang mang trong Nhân dân, kích động bạo lực, tội ác, tệ nạn xã hội, đánh bạc hoặc phục vụ đánh bạc; 4. Lừa đảo, chiếm đoạt tài sản - Lợi dụng mạng xã hội: Zalo, Facebook rao bán số lô, số đề lừa đảo chiếm đoạt tài sản. - Chiếm quyền điều khiển tài khoản mạng xã hội của người dùng, sau đó nhắn tin lừa đảo đến danh sách bạn bè, người thân của nạn nhân; - Mạo danh cơ quan thực thi pháp luật đề nghị cung cấp thông tin hỗ trợ điều tra, đe dọa khiến nạn nhân phải chuyển tiền cho chúng; - Dụ dỗ nạn nhân tham gia kinh doanh đa cấp hoặc các sàn giao dịch ảo (sàn vàng, ngoại tệ, bất động sản) để chiếm đoạt tài sản; - Lợi dụng hoạt động thương mại, điện tử để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản; - Tấn công hộp thư điên tử email, chiếm quyền điều khiển, sau đó giả mạo các hợp đồng, thỏa thuận kinh tế, chiếm đoạt tài sản; - Thông qua mạng xã hội kết bạn, gửi quà có giá trị và yêu cầu nạn nhân nộp tiền làm thủ tục nhận quà; - Giả làm nhân viên ngân hàng gọi điện hỗ trợ hoặc giả tin nhắn của ngân hàng để định hướng, khai thác thông tin của khách hàng, lấy cắp thông tin đăng nhập tài khoản Internet Banking, mã OTP của khách hàng và chiếm đoạt tài sản; - Lập các trang mạng trúng thưởng gửi tin nhắn qua các phần mềm nhắn tin OTT như: Facebook, Zalo, Viber thông báo cho chủ tài khoản đã trúng thưởng tài sản có giá trị lớn, yêu cầu chủ tài khoản nộp tiền để làm thủ tục nhận giải; - Sử dụng Chứng minh nhân dân giả để mở tài khoản ngân hàng online, lập tài khoản Zalo, Facebook giống hệt tài khoản người thân, quen, khách hàng của
7. 7 nạn nhân. Sau đó nhắn tin hỏi vay tiền, yêu cầu thanh tiền hàng để lừa đảo chiếm đoạt tiền của nạn nhân. 5. Đánh bạc và tổ chức đánh bạc Có khoản 30 “nhà cái” quốc tế lớn tổ chức cá cược, đánh bạc trên mạng Internet hoạt động tại Việt Nam, như: M88, bong88, 3in1bet, Sbobet, W88, Fun88 Mỗi nhà cái lớn thiết lập hàng trăm website, máy chủ đặt tài nhiều nước trên thế giới tổ chức cho người chơi tham gia đánh bạc trên mạng Internet. Có nhiều đối tượng người Việt Nam và người nước ngoài câu kết với nhau hình thành các đường dây, tổ chức chặt chẽ, quy mô lớn, phát triển khắp các tỉnh, thành phố trong cả nước với phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi, bí mật. Các đối tượng tổ chức đánh bạc trên không gian mạng lợi dụng dịch vụ quảng cáo của Facebook, Google, Youtube để phát tán các sản phẩm cờ bạc, tự xây dựng các video clip có nhiều phần thưởng hấp dẫn giá trị cao để chạy trên các nhóm Facebook, kênh Youtube thu hút người tham gia. Thời gian gần đây, hoạt động cá cược thông qua dự đoán kế quả theo hình thức chọn nhị phân có chiều hướng gia tăng, liên tục xuất hiện các sàn giao dịch không rõ nguồn gốc: wefinex, Boraiden, Binomo, 24Option Xuất hiện nhiều trang web, ứng dụng mới, các đối tượng tổ chức lợi dụng mạng xã hội quảng cáo, lôi kéo người tham gia đầu tư với những hứa hẹn “không cần làm gì vẫn có lãi hàng ngày”. Thực chất đây là một hình thức đánh bạc tương tự như tài xỉu trong loại hình cờ bạc truyền thống nhưng với phương thức thủ đoạn mới. IV. BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG 1. Nắm vững các quy định pháp luật - Điều 8 Luật An ninh mạng quy định “Các hành vi bị nghiêm cấm về an ninh mạng”: 1. Sử dụng không gian mạng để thực hiện hành vi sau đây: a) Hành vi vi phạm pháp luật về an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội theo quy định tại khoản 1 Điều 18 của Luật này; b) Tổ chức, hoạt động, câu kết, xúi giục, mua chuộc, lừa gạt, lôi kéo, đào tạo, huấn luyện người chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; c) Xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành tựu cách mạng, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc, xúc phạm tôn giáo, phân biệt đối xử về giới, phân biệt chủng tộc; d) Thông tin sai sự thật gây hoang mang trong Nhân dân, gây thiệt hại cho hoạt động kinh tế - xã hội, gây khó khăn cho hoạt động của cơ quan nhà nước hoặc người thi hành công vụ, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân khác; đ) Hoạt động mại dâm, tệ nạn xã hội, mua bán người; đăng tải thông tin dâm ô, đồi trụy, tội ác; phá hoại thuần phong, mỹ tục của dân tộc, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng;
8. 8 e) Xúi giục, lôi kéo, kích động người khác phạm tội. 2. Thực hiện tấn công mạng, khủng bố mạng, gián điệp mạng, tội phạm mạng; gây sự cố, tấn công, xâm nhập, chiếm quyền điều khiển, làm sai lệch, gián đoạn, ngưng trệ, tê liệt hoặc phá hoại hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia. 3. Sản xuất, đưa vào sử dụng công cụ, phương tiện, phần mềm hoặc có hành vi cản trở, gây rối loạn hoạt động của mạng viễn thông, mạng Internet, mạng máy tính, hệ thống thông tin, hệ thống xử lý và điều khiển thông tin, phương tiện điện tử; phát tán chương trình tin học gây hại cho hoạt động của mạng viễn thông, mạng Internet, mạng máy tính, hệ thống thông tin, hệ thống xử lý và điều khiển thông tin, phương tiện điện tử; xâm nhập trái phép vào mạng viễn thông, mạng máy tính, hệ thống thông tin, hệ thống xử lý và điều khiển thông tin, cơ sở dữ liệu, phương tiện điện tử của người khác. 4. Chống lại hoặc cản trở hoạt động của lực lượng bảo vệ an ninh mạng; tấn công, vô hiệu hóa trái pháp luật làm mất tác dụng biện pháp bảo vệ an ninh mạng. 5. Lợi dụng hoặc lạm dụng hoạt động bảo vệ an ninh mạng để xâm phạm chủ quyền, lợi ích, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân hoặc để trục lợi. 6. Hành vi khác vi phạm quy định của Luật này. - Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP ngày 03/02/2021 quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực Bưu chính, viễn thông, tần số vô tuyến điện, công nghệ thông tin và giao dịch điện tử. Điều 101. Vi phạm các quy định về trách nhiệm sử dụng dịch vụ mạng xã hội 1. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với hành vi lợi dụng mạng xã hội để thực hiện một trong các hành vi sau: a. Cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan tổ, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân; b. Cung cấp, chia sẻ thông tin cổ súy các hủ tục, mê tín, dị đoan, dâm ô, đồi trụy, không phù hợp với thuần phong, mỹ tục của dân tộc; c. Cung cấp, chia sẻ thông tin miêu tả tỉ mỉ hành động chém, giết, tai nạn, kinh dị, rùng rợn; d. Cung cấp, chia sẻ thông tin bịa đặt, gây hoang mang trong Nhân dân, kích động bạo lực, tội ác, tệ nạn xã hội, đánh bạc hoặc phục vụ đánh bạc; đ. Cung cấp, chia sẻ các tác phẩm báo chí, văn học, nghệ thuật, xuất bản phẩm mà không được sự đồng ý của chủ thể quyền sở hữu trí tuệ hoặc chưa được phép lưu hành hoặc đã có quyết định cấm lưu hành hoặc tịch thu; e. Quảng cáo, tuyên truyền, chia sẻ thông tin về hàng hóa, dịch vụ bị cấm; g. Cung cấp, chia sẻ hình ảnh bản đồ Việt Nam nhưng không thể hiện hoặc
9. 9 thể hiện không đúng chủ quyền quốc gia; h. Cung cấp, chia sẻ đường dẫn đến thông tin trên mạng có nội dung bị cấm. 2. Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với hành vi tiết lộ thông tin thuộc danh mục bí mật nhà nước, bí mật đời tư của cá nhân và bí mật khác mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự. 3. Biện pháp khắc phục hậu quả: Buộc gỡ bỏ thông tin sai sự thật hoặc gây nhầm lẫn hoặc thông tin vi phạm pháp luật do thực hiện hành vi vi phạm quy định tại các khoản 1 và 2 Điều này. - Quyết định số 874/QĐ-BTTTT ngày 17/6/2021 của Bộ Thông tin và Truyền thông về việc ban hành Bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội. Quy tắc ứng xử chung 1. Quy tắc tôn trọng, tuân thủ pháp luật: Tuân thủ luật pháp Việt Nam, tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân; 2. Quy tắc lành mạnh: Hành vi, ứng xử trên mạng xã hội phù hợp với các giá trị đạo đức, văn hóa truyền thông tốt đẹp của dân tộc Việt Nam; 3. Quy tắc an toàn, bảo mật thông tin: Tuân thủ các quy định và hướng dẫn về bảo vệ an toàn và bảo mật thông tin; 4. Quy tắc trách nhiệm: Chịu trách nhiệm về các hành vi, ứng xử trên mạng xã hội, phối hợp với cơ quan chức năng để xử lý hành vi, nội dung thông tin vi phạm pháp luật. Quy tắc ứng xử cho tổ chức, cá nhân 1. Tìm hiểu và tuân thủ các điều khoản hướng dẫn sử dụng của nhà cung cấp dịch vụ mạng xã hội trước khi đăng ký, tham gia mạng xã hội. 2. Nên sử dụng họ, tên thật cá nhân, tên hiệu thật của tổ chức, cơ quan và đăng ký với nhà cung cấp dịch vụ để xác thực tên hiệu, địa chỉ trang mạng, đầu mối liên lạc khi tham gia, sử dụng mạng xã hội. 3. Thực hiện biện pháp tự quản lý, bảo mật tài khoản mạng xã hội và nhanh chóng thông báo tới các cơ quan chức năng, nhà cung cấp dịch vụ khi tài khoản tổ chức, cá nhân bị mất quyền kiểm soát, bị giả mạo, lợi dụng và sử dụng vào mục đích không lành mạnh, ảnh hưởng đến an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. 4. Chia sẻ những thông tin có nguồn chính thống, đáng tin cậy. 5. Có các hành vi, ứng xử phù hợp với những giá trị đạo đức, văn hóa, truyền thống của dân tộc Việt Nam; không sử dụng từ ngữ gây thù hận, kích động bạo lực, phân biệt vùng miền, giới tính, tôn giáo. 6. Không đăng tải những nội dung vi phạm pháp luật, các thông tin xúc phạm danh dự, nhân phẩm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân khác; sử dụng ngôn ngữ phản cảm, vi phạm thuần phong mỹ tục;
10. 10 tung tin giả, tin sai sự thật; quảng cáo, kinh doanh dịch vụ trái phép gây bức xúc trong dư luận xã hội, ảnh hưởng đến trật tự an toàn xã hội. 7. Khuyến khích sử dụng mạng xã hội để tuyên truyền, quảng bá về đất nước - con người, văn hóa tốt đẹp của Việt Nam, chia sẻ thông tin tích cực, những tấm gương người tốt, việc tốt. 8. Vận động người thân trong gia đình, bạn bè, những người xung quanh tham gia giáo dục, bảo vệ trẻ em, trẻ vị thành niên sử dụng mạng xã hội một cách an toàn, lành mạnh. Quy tắc ứng xử cho cán bộ, công chức, viên chức và người lao động trong cơ quan nhà nước 1. Cán bộ, công chức, viên chức và người lao động trong cơ quan nhà nước thực hiện nội dung quy định tại Quy tắc ứng xử cho tổ chức, cá nhân. 2. Thực hiện nội quy của cơ quan, tổ chức về việc cung cấp thông tin lên mạng xã hội. 3. Thông báo tới cơ quan chủ quản để kịp thời có hướng xử lý, trả lời, giải quyết khi có những ý kiến, thông tin trái chiều, thông tin vi phạm pháp luật có liên quan đến chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, lĩnh vực quản lý của cán bộ, công chức, viên chức và người lao động. Quy tắc ứng xử cho các cơ quan nhà nước: 1. Thực hiện nội dung quy định cho cơ quan, tổ chức nêu tại Điều 4 của Bộ Quy tắc này. 2. Có trách nhiệm quản lý, bảo mật tài khoản mạng xã hội và nhanh chóng thông báo tới nhà cung cấp dịch vụ khi tài khoản của cơ quan, tổ chức bị mất quyền kiểm soát hoặc bị giả mạo; 3. Cung cấp thông tin trên mạng xã hội đồng bộ, thống nhất với thông tin đã được cung cấp trên các phương tiện truyền thông chính thống khác; 4. Nên có phản hồi những ý kiến trên mạng xã hội về vấn đề liên quan đến chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của cơ quan, tổ chức mình. Đáng chú ý, Trong Bộ quy tắc ứng xử có nhiều nội dung liên quan đến nhóm đối tượng là công chức, viên chức, người lao động trong cơ quan Nhà nước. Cụ thể, Bộ quy tắc đề xuất công chức, viên chức, người lao động trong cơ quan Nhà nước phải công khai sự xuất hiện trên mạng xã hội bằng cách sử dụng họ tên và hình ảnh thật của cá nhân, công khai cơ quan đang công tác. Công chức, viên chức, người lao động trong cơ quan Nhà nước phải thực hiện ứng xử trên mạng xã hội về các vấn đề chính sách của Đảng, Nhà nước phù hợp với vai trò, nguyên tắc, quyền hạn của cá nhân và của cơ quan chủ quản. Trong đó, phải thông báo rõ ràng về việc các ứng xử trên mạng xã hội là việc làm mang tính cá nhân, không đại diện cho cơ quan chủ quản hay được ủy quyền bởi cơ quan chủ quản. Bộ Quy tắc cũng đề xuất, nhóm đối tượng này phải ứng xử trên
11. 11 mạng xã hội có văn hóa, không sử dụng từ ngữ gây thù hận, kích động bạo lực, phân biệt vùng miền, giới tính. Chia sẻ thông tin mang tính khách quan, trung thực, công bằng. Về những hành vi không được phép, Bộ Quy tắc đề xuất công chức, viên chức, người lao động không được lạm dụng chức vụ, quyền hạn khi ứng xử trên mạng xã hội, không được ứng xử thuận chiều với những thông tin xấu, độc, tin đồn gây ảnh hưởng tiêu cực trên mạng xã hội, không được ứng xử trên mạng xã hội trái với các chuẩn mực về đạo đức công vụ và đạo đức nghề nghiệp đồng thời không được cung cấp thông tin nội bộ liên quan đến cá nhân, tổ chức mà do vị trí công tác của mình có được khi chưa được ủy quyền bởi cơ quan có thẩm quyền. 2. Một số biện pháp phòng ngừa tội phạm trên không gian mạng - Hạn chế chia sẻ thông tin cá nhân, đặc biệt chứng minh thư, căn cước công dân, thẻ nhân viên, bảo hiểm, mã QRcode cá nhân lên mạng xã hội. - Áp dụng các biện pháp kỹ thuật để tăng cường bảo mật đối với các tài khoản ngân hàng, tài khoản thư điện tử, mạng xã hội như: Không sử dụng chung mật mã các tài khoản; định kỳ thay đổi mật mã tài khoản; bảo mật 2 lớp - Khi có số điện thoại lạ liên lạc, thông báo có liên quan đến tội phạm và yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân hoặc chuyển tiền, thì tuyệt đối không chuyển tiền, thông báo cho người thân trong gia đình và nhanh chóng trình báo với Cơ quan Công an gần nhất để kịp thời phối hợp xử - Khi trao đổi, mua bán trực tuyến, qua mạng xã hội Zalo, Facebook phải tìm hiểu rõ nguồn gốc, hạn chế giao dịch có giá trị lớn qua mạng xã hội hoặc các trang web bán hàng online. - Hạn chế kết bạn với những tài khoản không rõ thông tin định danh hoặc tài khoản ảo trên mạng xã hội; tuyệt đối không gửi, chuyển tiền vào tài khoản ngân hàng do đối tượng cung cấp với bất kỳ lý do gì. - Không vay tiền online từ các ứng dụng không rõ nguồn gốc, đây là hình thức lừa đảo hoặc cho vay lãi nặng qua các ứng dụng điện thoại di động. Nếu các cá nhân có nhu cầu vay tiền thì liên hệ và đến trực tiếp ngân hàng, các tổ chức tín dụng uy tín. - Khi thực hiện các giao dịch qua mạng hoặc qua các ứng dụng di động của các ngân hàng, tuyệt đối không được cung cấp mã xác thực OTP cho bất kỳ ai khác, vì bất cứ lý do gì. - Tuyệt đối không nên tham gia đầu tư vào các sàn giao dịch ngoại hối trái phép, các hình thức quảng cáo, kêu gọi tham gia chạy “bot” (rô bốt) tự động qua mạng xã hội Zalo, Facebook, có thể đó là thủ đoạn để lừa đảo chiếm đoạt tài sản hoặc đánh bạc online. - Nếu phát hiện, nghi ngờ có hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản với các hình thức như trên, kịp thời thông báo cho Cơ quan Công an gần nhất để được tiếp nhận, giải quyết.