Bài giảng Ngữ Văn Lớp 9 - Tiết 122+123: Văn bản Sang thu

Nội dung text: Bài giảng Ngữ Văn Lớp 9 - Tiết 122+123: Văn bản Sang thu

1. Mùa Hạ Mùa Thu Mùa Đông Mùa Xuân
2. Tiết 122, 123: Văn bản:
3. I. Tác giả - tác phẩm 1.Tác giả: - Hữu Thỉnh tên đầy đủ là Nguyễn Hữu Thỉnh, sinh năm 1942, quê ở huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc. - Là nhà thơ trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Mĩ. Phong cách thơ Hữu Thỉnh: Thiết tha, sâu lắng, giàu suy tưởng. §Ò tµi Trong chiến tranh Sau chiến tranh HiÖn thùc Con ngư­êi, cuéc ViÕt vÒ s«i ®éng cña sèng ë n«ng th«n Mïa thu ngưêi lÝnh chiÕn tranh
4. . Một số tác phẩm nổi tiếng Trường ca biển
5. Bài tập điền khuyết - Tác phẩm ra đời cuối năm , in trong tập - Thể thơ: - Phương thức biểu đạt:
6. 2 Tác phẩm Hoàn cảnh Xuất xứ: In Thể thơ: sáng tác: trong “Từ 5 chữ Cuối năm chiến hào 1977 đất tới thành nước vừa phố” được hòa bình, thiên nhiên sang thu
7. Hoàn cảnh sáng tác: «Năm 1977, tôi tham gia trại viết văn quân đội ở một làng ngoại ô Hà Nội (nay là Khương Hạ, Thanh Xuân, Hà Nội). Đất nước ta lúc này vừa trải qua chiến tranh, cuộc sống thanh bình đã trở lại. Trong cái mơ hồ phảng phất gió thu và lá thu đang ngả màu, nhà thơ đã trèo lên cây ổi chín vàng trong cả một vườn ổi bạt ngàn ở nơi này. Không có gì đặc hơn, sánh hơn cái màu, cái mùi ổi chín vàng nhuốm trong cái nắng vàng của mùa thu. Không gian cao vút, sâu thẳm, yên tĩnh » (Lời tự bạch của Hữu Thỉnh)
8. - PTBĐ: Biểu cảm Bố cục P1 Khổ 1 Tín hiệu sang thu P2 Khổ 2 Bức tranh thiên nhiên lúc sang thu P3 Khổ 3 Suy ngẫm của tác giả
9. II. Đọc – hiểu văn bản 1. Đọc và tìm hiểu chú thích
10. Bỗng nhận ra hương ổi Phả vào trong gió se Sương chùng chình qua ngõ Hình như thu đã về Sông được lúc dềnh dàng Chim bắt đầu vội vã Có đám mây mùa hạ Vắt nửa mình sang thu Vẫn còn bao nhiêu nắng Đã vơi dần cơn mưa Sấm cũng bớt bất ngờ Trên hàng cây đứng tuổi.
11. Ý nghĩa nhan đề bài thơ: Nhan đề sử dụng phép đảo ngữ. Tác giả đảo động từ «sang» lên trước danh từ «thu» để nhằm nhấn mạnh sự vận động, chuyển biến của đất trời cũng như sự vận động cảm xúc của con người trong giây phút giao mùa từ hạ sang thu.
12. MẠCH CẢM XÚC Thiên nhiên sang thu Ngoại cảnh Suy ngẫm về đời người Tâm cảnh sang thu -> Lắng dần vào suy tư
13. II. Đọc – hiểu văn bản 2.Phân tích a. Tín hiệu sang thu *Tín hiệu chuyển mùa: - Hương ổi: Khổ thơ 1: hương thơm dân dã, mộc mạc; thứ quà Bỗng nhận ra h­ương ổih­ương ổi quê bình dị thân quen trong cuộc sống Phả vào trong gió segió se nhưng mới mẻ trong thi ca mùa thu. S­ương chùng chình qua ngõ + Phả: từ ngữ gợi tả, hương thơm như Hình như­ thu đã về sánh lại đậm đặc lan tỏa trong không gian - Cảm nhận bằng khứu giác.
14. *Tín hiệu chuyển mùa: ­ Gió se: Khổ thơ 1: làn gió heo may, khô, thoáng chút se Bỗng nhận ra h­ương ổih­ương ổi lạnh. Làn “gió se” làm dịu đi cái nắng Phả vào trong gió segió se oi ả của mùa hạ. S­ương chùng chình qua ngõ Hình như­ thu đã về - Cảm nhận bằng xúc giác.
15. *Tín hiệu chuyển mùa: Khổ thơ 1: - Sương chùng chình: nhân hóa, từ láy: Bỗng nhận ra h­ương ổih­ương ổi -> màn sương mờ ảo, giăng mắc nhẹ Phả vào trong gió se nhàng nơi đường thôn ngõ xóm S­ương chùng chình qua S­ương chùng ngõngõ - Ngõ: thực của làng quê, ngõ thời gian Hình như­ thu đã về chình nối giữa hai mùa. - Cảm nhận bằng thị giác.
16. a. Tín hiệu sang thu - Tín hiệu chuyển mùa: Khổ thơ 1: + Hương ổi Bỗng nhận ra h­ương ổi + Gió se Phả vào trong gió se + Sương chùng chình S­ương chùng chình qua ngõ Hình như­ thu đã về -> Tín hiệu đầu tiên của thời khắc giao mùa từ hạ sang thu được nhìn trong một không gian gần và hẹp, được cảm nhận bằng tất cả các giác quan.
17. a. Tín hiệu sang thu Khổ thơ 1: Bỗng nhận ra h­ương ổi *Cảm xúc: Phả vào trong gió se - Bỗng: gợi cảm giác ngỡ ngàng, ngạc S­ương chùng chình qua ngõ nhiên; thu đến bất ngờ không hẹn trước Hình như­ thu đã về - Hình như­: Cảm giác mơ hồ, chưa rõ rang. => Cảm nhận tinh tế và tâm trạng ngỡ ngàng, cảm xúc bâng khuâng của nhà thơ khi chợt nhận ra những tín hiệu báo thu sang: thu đến từ những gì vô hình mờ ảo.
18. Lời tự bạch của nhà thơ “Giữa trời đất mênh mang, giữa cái khoảnh khắc giao mùa kì lạ thì điều khiến cho tâm hồn tôi phải lay động, phải giật mình để nhận ra, đó chính là hương ổi. Với những người không làm thơ thì mùi hương đó gợi nhớ đến tuổi ấu thơ, gợi nhớ đến buổi chiều vàng với một dòng sông thanh bình, một con đò lững lờ trôi, những đàn trâu bò no cỏ giỡn đùa nhau và những đứa trẻ ẩn hiện trong triền ổi chín ven song. Nó giống như mùi bờ bãi, mùa con trẻ Hương ổi tự nó xốc thẳng vào những miền thơ ấu thân thiết trong tâm hồn chúng ta. Mùi hương đơn sơ ấy lại trở thành quý giá vì nó đã trở thành chiếc chìa khóa vàng mở thẳng vào tâm hồn mỗi người, có khi là cả một thế hệ ”.
19. b. Bức tranh thiên nhiên lúc sang thu Sông được lúc dềnh dàng Chim bắt đầu vội vã Có đám mây mùa hạ Vắt nửa mình sang thu
20. PHIẾU HỌC TẬP Bức tranh thiên nhiên lúc sang thu - Cảnh vật: + Sông: + Chim: + Đám mây: - BPNT: Nhận xét
21. SANG THU *Không gian sang thu: SôngSông được lúc dềnh dàng ChimChim bắt đầu vội vã Có đám mây mùa hạđám mây Vắt nửa mình sang thu Không gian sang thu mở ra cao hơn, rộng hơn
22. 2 Bức tranh thiên nhiên lúc sang thu Cảnh vật Mây vắt Sông dềnh Chim vội vã dàng nửa mình Không gian rộng mở, có tầng bậc vừa cao vời vừa thoáng đãng.
23. Bức tranh thiên nhiên lúc sang thu Êm đềm, sâu lắng, không còn vội vã, hối hả Cảnh Tận hưởng vẻ đẹp yên bình vật của mùa thu Sông dềnh dàng BPNT: Nhân hóa + Từ láy
24. Bức tranh thiên nhiên lúc sang thu Hành động nhanh vội, gấp gáp để bay về nơi tránh rét Cảnh Tâm trạng xao xuyến vật Chim vội vã BPNT: Nhân hóa + từ láy
25. -Thủ pháp đối lập tương phản , nghệ thuật nhân hóa, từ láy gợi tả > < Sông dềnh Chim vội vã dàng
26. Đám mây mềm mại, mỏng manh Cảnh Là cầu nối, gợi vẻ đẹp của vật thời khắc giao mùa Mây vắt nửa mình BPNT: Nhân hóa, động từ “vắt” => Đám mây của mùa hạ còn sót lại trên bầu trời thu trong xanh, nhẹ trôi như còn vương vấn, lưu luyến không nỡ rời xa ngôi nhà mùa hạ để bước vào ngưỡng cửa của mùa thu.
27. «Mây mùa hạ thường chứa nhiều màu sắc, thậm chí là giông bão tựa hồ những ước mơ khao khát của tuổi trẻ Tuy nhiên giữa ước mơ và thực tại là hai thế giới luôn đối lập nhau và chẳng phải ước mơ nào cũng thành hiện thực. Sự dang dở, sự mất mát là một hiện thực buộc chúng ta phải chấp nhận trong cuộc sống của mình. Ngay cả người lính cũng vậy. Rất nhiều đồng đội của tôi đã nằm lại ở tuổi còn rất trẻ, ở ngưỡng cửa của mùa đẹp nhất trong cuộc đời. Vì thế nên đám mây trong thơ ấy chỉ là «Vắt nửa mình sang thu» thôi, mùa còn lại đã trở thành kí ức » (Lời tự bạch)
28. b. Bức tranh thiên nhiên lúc sang thu Bằng sự cảm nhận qua nhiều giác quan, sự liên tưởng thú vị bất ngờ, với tâm hồn nhạy cảm tinh tế của tác giả, tất cả không gian cảnh vật như đang chuyển mình từ từ điềm tĩnh bước sang thu.
29. c. Suy ngẫm của tác giả Vẫn còn bao nhiêu nắng Đã vơi dần cơn mưa Sấm cũng bớt bất ngờ Trên hàng cây đứng tuổi.
30. c. Suy ngẫm của tác giả *Thời tiết lúc sang thu:
31. Vẫn còn bao nhiêu nắng Sấm cũng bớt bất ngờ Đã vơi dần cơn mưa Trên hàng cây đứng tuổi
32. Nắng mưa sấm hàng cây Vẫn còn đã vơi cũng bớt đứng tuổi Nghệ thuật đảo ngữ, ẩn dụ Tả thực: Mùa hạ nhạt dần - thu đậm nét hơn, quang cảnh đất trời sang thu thật đẹp và gợi cảm.
33. HOẠT ĐỘNG NHÓM Có ý kiến cho rằng: “Hai câu thơ cuối của khổ thơ thứ ba vừa có tính tả thực, vừa chứa đựng nhiều hàm ý sâu xa.” Em có đồng ý không? Vì sao?
34. SÊmSÊm còng bít bÊt ngê Trªn hµnghµng c©yc©y ®øng®øng tuæituæi - Nghĩa tả thực: sấm và hàng cây lúc sang thu. Sấm: vang động bất thường của - Ý nghĩa ẩn dụ: ngoại cảnh, cuộc đời. Hàng cây đứng tuổi: Con người từng trải sẽ có bản lĩnh vững vàng hơn trước những tác động bất thường của ngoại cảnh, của cuộc đời.
35. Sang thu là sự chuyển mình của thiên nhiên, là sang thu của con người và cả một lớp người nữa, là sự chuyển mình của đất nước sang một trang mới.
36. Lời tự bạch của nhà thơ “Với hình ảnh có giá trị tả thực về hiện tượng thiên nhiên này, tôi muốn gửi gắm suy ngẫm của mình, khi con người đã từng trải thì cũng vững vàng hơn trước những tác dộng bất thường của ngoại cảnh, của cuộc đời.”
37. SANG THU Thiên nhiên Con người Đất nước
38. III TỔNG KẾT 1 NỘI DUNG § Bài thơ là sự cảm nhận tinh tế của tác giả về vẻ đẹp thiên nhiên với những bước chuyển mình từ hạ sang thu. Đồng thời, qua tác phẩm còn nói lên niềm xúc động, những suy ngẫm và triết lý trong khoảnh khắc giao mùa của nhà thơ. 2 NGHỆ THUẬT § Từ ngữ biểu cảm § Nghệ thuật nhân hóa, ẩn dụ độc đáo § Hình ảnh đối lập, liên tưởng
39. C.LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG Bài 1: Đọc những câu thơ hoặc bài thơ viết về mùa thu mà em biết? Gợi ý tìm đọc những bài thơ hay viết về mùa thu: 1. Chùm thơ thu của Nguyễn Khuyến (Thu Vịnh, Thu ẩm và Thu điếu) 2. Đây mùa thu tới – Xuân Diệu 3. Chiều sông Thương – Hữu Thỉnh 4. Tiếng Thu – Lưu Trọng Lư 5. Đất nước – Nguyễn Đình Thi
40. Một số đoạn thơ viết về mùa thu Em không nghe rừng thu Lá thu rơi xào xạc Con nai vàng ngơ ngác Đạp trên lá vàng khô? (TiÕng thu - Lưu Trọng Lư­ ) Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang, Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng; Đây mùa thu tới – mùa thu tới Với áo mơ phai dệt lá vàng. (Đây mùa thu tới – Xuân Diệu)
41. Long lanh đáy nước in trời Thành xây khói biếc non phơi bóng vàng. (Nguyễn Du) Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội Những phố dài xao xác hơi may. (Nguyễn Đình Thi – Đất nước)
42. C.LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG Bài 2: Bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh có đoạn: Bỗng nhận ra h­ương ổi Phả vào trong gió se S­ương chùng chình qua ngõ Hình như­ thu đã về a. Xác định thành phần tình thái trong khổ thơ trên, nêu tác dụng? b. Em hãy chỉ ra và phân tích hiệu quả của biện pháp tu từ có trong khổ thơ đầu của bài Sang thu?
43. C.LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG Định hướng chung: Bài 2: Bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh có đoạn: Bỗng nhận ra h­ương ổi Phả vào trong gió se S­ương chùng chình qua ngõ Hình như­ thu đã về a. Xác định thành phần tình thái trong khổ thơ trên, nêu tác dụng? - Thành phần tình thái được thể hiện trong khổ thơ trên được bộc lộ qua câu thơ “Hình như thu đã về”. - Tác dụng: Cảm xúc “hình như” gợi cảm giác mơ hồ mong manh, chưa thật rõ nét. Gợi cảm xúc bâng khuâng, xao xuyến đến lạ của tác giả trước bước chuyển mùa còn có phần chầm chậm tiếc nuối.
44. C.LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG Định hướng chung: Bài 2: Bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh có đoạn: Bỗng nhận ra h­ương ổi Phả vào trong gió se S­ương chùng chình qua ngõ Hình như­ thu đã về b. Em hãy chỉ ra và phân tích hiệu quả của biện pháp tu từ có trong khổ thơ đầu của bài Sang thu? - Biện pháp nhân hóa: sương chùng chình. - Hiệu quả nghệ thuật: + Nghệ thuật nhân hóa tái hiện một cách sinh động sự vận động của sương thu nhẹ nhàng giăng mắc các ngõ xóm. Làn sương thu trở nên gần gũi như người thiếu nữ đôi mươi với dáng vẻ nhẹ nhàng, ẩn chứa tâm trạng con người. + Khái quát cảm nhận tinh tế của nhà thơ về những chuyển biến trong không gian lúc sang thu. Bài 3: Khái quát lại toàn bộ nội dung nghệ thuật bài thơ?
45. (Cảnh vật thiên nhiên lúc giao mùa) Khæ 1 Khæ 2 Khæ 3 Cảnh TÝn hiÖu thu vÒ §Êt trêi sang thu §æi thay s©u kÝn (Thiên nhiên) (thÊp, hÑp, gÇn) (cao, réng, xa) (ngoµi vµo trong) Tình Ngì ngµng Ng¾m nh×n TrÇm ng©m (Cảm xúc) (c¶m gi¸c) (tri gi¸c) (suy ngÉm) Nghệ thuật - Nhân hóa, ẩn dụ kết hợp đối lập tương phản - Từ ngữ giàu sức gợi cảm, hình ảnh giàu tính tượng trưngtranluongsd@gmail.com .
46. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ *Học bài cũ: - Học thuộc bài thơ. -Nắm vững những đặc sắc về nghệ thuật và nội dung của bài thơ - Bài tập: Viết một đoạn văn trình bày cảm nhận về tín hiệu sang thu qua khổ thơ đầu của bài Sang thu. (Từ gợi ý bài tập 2 phần b). - Tìm đọc những tác phẩm viết về mùa thu của Hữu Thỉnh và các nhà thơ khác. *Chuẩn bị bài sau: Soạn bài “ Nói với con” của Y Phương Yêu cầu: + Trả lời các câu hỏi đọc hiểu văn bản. + Cảm thụ về một hình ảnh, biện pháp nghệ thuật độc đáo trong bài thơ.