Bài giảng Ngữ Văn Lớp 9 - Bài: Mùa xuân nho nhỏ - Trường THCS Yên Trung

Nội dung text: Bài giảng Ngữ Văn Lớp 9 - Bài: Mùa xuân nho nhỏ - Trường THCS Yên Trung

1. -Thanh H¶i (1930 – 1980) tªn khai sinh lµ Ph¹m B¸ Ngo·n, quª ë huyÖn Phong §iÒn,Tác phẩm tØnh tiêuThõa biểu: Thiªn – HuÕ. - Những đồng chí trung -kiên¤ng (1962);ho¹t ®éng v¨n nghÖ tõ cuèi- Huế mùanh÷ng xuân n¨m (2 tập,kh¸ng chiÕn1970-1975), chèng Pháp vµ lµ mét trong- Dấu nh÷ng võng Trườngc©y bót cãSơn c«ng x©y(1977); dùng nÒn v¨n häc c¸ch m¹ng - Mưaë miÒn xuân Nam đất tõ này nh÷ng ngµy(1982); ®Çu. - Thơ tuyển (1982). - Thơ Thanh Hải mang Thanh Hải phong cách đôn hậu và bình (1930 – 1980) dị.
2. - Bài thơ được viết tháng 11/1980, khi đất nước thống nhất được năm năm, vẫn còn vô vàn khó khăn. Trong khi đó nhà thơ đang nằm trên giường bệnh và không bao lâu sau ông qua đời.
3. Mùa xuân nho nhỏ Mọc giữa dòng sông xanh (Thanh Hải) Một bông hoa tím biếc Ơi con chim chiền chiện Phần Ta làm con chim hót Ta làm một cành hoa Hót chi mà vang trời 1 Từng giọt long lanh rơi Ta nhập vào hòa ca Tôi đưa tay tôi hứng. Một nốt trầm xao xuyến. Phần Mùa xuân người cầm súng 3 Một mùa xuân nho nhỏ Lộc giắt đầy trên lưng Lặng lẽ dâng cho đời Mùa xuân người ra đồng Dù là tuổi hai mươi Lộc trải dài nương mạ Dù là khi tóc bạc. Tất cả như hối hả Tất cả như xôn xao Phần 2 Mùa xuân ta xin hát Câu Nam ai, Nam bình Đất nước bốn ngàn năm Nước non ngàn dặm tình P. 4 Vất vả và gian lao Nước non ngàn dặm mình Đất nước như vì sao Nhịp phách tiền đất Huế. Cứ đi lên phía trước.
4. Mọc giữa dòng sông xanh Một bông hoa tím biếc Ơi con chim chiền chiện Hót chi mà vang trời Từng giọt long lanh rơi Tôi đưa tay tôi hứng *Vẻ đẹp của bức tranh xuân: -Động từ “mọc” được đảo lên đầu câu thơ đã tạo ấn tượng đột ngột, bất ngờ cho người đọc và khắc sâu ấn tượng về sức sống trỗi dậy và vươn lên mạnh mẽ của mùa xuân. -Không gian mùa xuân hiện lên với các hình ảnh: Dòng sông xanh, bông hoa tím đó là những hình ảnh chọn lọc, bình dị. Sắc xanh của dòng sông hài hoà với màu tím biếc của bông hoa tạo nên một nét chấm phá nhẹ nhàng mà sống động, đem lại một vẻ đẹp tự nhiên, hài hòa, tươi tắn, một màu sắc đặc trưng của xứ Huế. -Bức tranh xuân ấy còn rộn rã âm thanh tiếng chim chiền chiện hót lảnh lót vang trời. Chỉ bằng vài nét phác họa, Thanh Hải đã vẽ ra một bức tranh thiên nhiên xứ Huế với không gian cao, rộng, màu sắc hài hòa, tươi tắn, âm thanh vang vọng, tươi vui.
5. Mọc giữa dòng sông xanh Một bông hoa tím biếc Ơi con chim chiền chiện Hót chi mà vang trời Từng giọt long lanh rơi Tôi đưa tay tôi hứng *Vẻ đẹp của bức tranh xuân: *Cảm xúc của nhà thơ: - Các từ “ Ơi, chi mà” là những tiếng gọi thiết tha, trìu mến, bộc lộ cảm xúc tha thiết, bồi hồi của nhà thơ trước vẻ đẹp của mùa xuân. - Cảm xúc của nhà thơ được diễn tả tập trung qua chi tiết giàu chất tạo hình: “ Từng giọt hứng” biện pháp nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác tinh tế ( từ thích giác sang thị giác và xúc giác) đã biểu hiện niềm say sưa, ngây ngất, hân hoan, hòa mình vào vẻ đẹp của nhà thơ. Nhà thơ đã đón nhận vẻ đẹp mùa xuân bằng niềm hứng khởi dạt dào, bằng tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống tha thiết.
6. Mùa xuân người cầm súng Lộc giắt đầy trên lưng Mùa xuân người ra đồng Lộc trải dài nương mạ Tất cả như hối hả * Vẻ đẹp mùa xuân đất nước: Tất cả như xôn xao - Mùa xuân đất nước được gắn với hai hình ảnh hoán dụ: “người cầm súng” và “người ra đồng”: - Họ là những con người làm nên lịch sử với hai nhiệm vụ cơ bản của đất nước ta trong suốt quá trình phát triển lâu dài: chiến đấu và sản xuất, bảo vệ và xây dựng Tổ quốc. - “ Người cầm súng” và “ người ra đồng” được gắn với một hình ảnh vô cùng độc đáo - “ lộc”. + Tả thực: “Lộc” là nhành non, chồi biếc của cây cỏ mùa xuân. + Biểu tượng: là sức sống, là sự sinh sôi, nảy nở, thắng lợi họ là những người mang mùa xuân về cho đất nước. - Điệp ngữ “ Tất cả” và các từ láy “ hối hả”, “ xôn xao” làm nhịp thơ trở lên nhanh, gấp hơn, gợi nhịp sống sôi động, khẩn trương trong nhiệm vụ bảo vệ và xây dựng đất nước. Với giọng thơ nhẹ nhàng, tha thiết, nhịp thơ nhanh, hình ảnh chọn lọc, nhà thơ đã vẽ ra bức tranh mùa xuân của đất nước thật đẹp đẽ và căng tràn sức sống.
7. Đất nước bốn nghìn năm Vất vả và gian lao Đất nước như vì sao Cứ đi lên phía trước. • Suy ngẫm của nhà thơ về đất nước: - Nhân hóa: Đất nước “vất vả, gian lao”. Biện pháp nhân hóa gợi hình ảnh đất nước gần gũi, bình dị mà thân thương, mang vóc dáng những người bà, người mẹ, người phụ nữ Việt Nam vất vả, tần tảo. - Hình ảnh so sánh: “Đất nước như vì sao” là một hình ảnh so sánh ấn tượng: Sao là nguồn sáng bất diệt của thiên hà, là vẻ đẹp lung linh của bầu trời đêm, là hiện thân của sự vĩnh hằng trong vũ trụ. Vì sao ấy lại ở trong tư thế “ Cứ đi lên phía trước. So sánh như thế là tác giả đã ngợi ca đất nước trường tồn, tráng lệ, một khí thế vươn lên mạnh mẽ. Đất nước đang hướng về một tương lai tươi sáng. - Điệp ngữ “ Đất nước” được lặp lại hai lần tạo nhịp điệu tha thiết, vừa nhấn mạnh cảm xúc tin tưởng, tự hào: trải qua những gian truân, vất vả, đất nước vẫn toả sáng đi lên không gì có thể ngăn cản được. Đoạn thơ với nhiều biện pháp tu từ đã nói lên suy ngẫm của nhà thơ về đất nước trong chiều dài lịch sử. Đoạn thơ toát lên niềm tin tưởng, tự hào của tác giả vào tương lai rạng ngời của dân tộc Việt Nam.
8. Ta làm con chim hót Ta làm một cành hoa Ta nhập vào hòa ca Một nốt trầm xao xuyến - Chuyển đại từ nhân xưng từ “ tôi” sang “ta” là nhà thơ đã khẳng định giữa cá nhân và cộng đồng, giữa cái riêng và cái chung luôn có sự gắn bó với nhau. - Điệp từ “ ta, ta làm” diễn tả ước nguyện chân thành, tha thiết. - Nhà thơ muốn “làm một con chim”, một “ cành hoa, làm “ nốt trầm”. Đó là những sự vật nhỏ bé, giản dị, khiêm thường mà cao đẹp. Và đặc biệt, sự hòa nhập, cống hiến cho đời như một lẽ tự nhiên: như con chim mang tiếng hót, bông hoa dâng sắc hương, nốt trầm ngân lên những giai điệu
9. Một mùa xuân nho nhỏ Lặng lẽ dâng cho đời Dù là tuổi hai mươi Dù là khi tóc bạc. - ƯỚc nguyện cống hiến của nhà thơ được kết tinh ở hình ảnh đặc sắc: “ Một mùa xuân nho nhỏ”. Đây là hình ảnh ẩn dụ, là sự sáng tạo độc đáo mang vẻ đẹp bình dị, khiêm nhường thể hiện điều tâm niệm chân thành, tha thiết: Nhà thơ muốn cống hiến những gì đẹp nhất, tinh túy nhất, muốn làm một mùa xuân nhỏ góp vào mùa xuân lớn của dân tộc. - Từ láy “ Lặng lẽ” được đảo lên đầu câu kết hợp với điệp ngữ “ dù là”, hình ảnh hoán dụ “ tuổi 20”, “ tóc bạc” đã thể hiện thái độ cống hiến của nhà thơ là không ồn ào, cao giọng mà lặng lẽ khiêm nhường, bất chấp thời gian, tuổi tác, bênh tật Đó là một nhân sinh quan cao đẹp.
10. Mùa xuân ta xin hát Khúc Nam ai, Nam bình Nước non ngàn dặm mình Nước non ngàn dặm tình Nhịp phách tiền đất Huế. - Đoạn thơ có sự phối thanh độc đáo: hát – bình – mình – tình – Huế. - Nhà thơ muốn cất lên giai điệu của câu Nam ai, Nam Bình – là những giai điệu ngọt ngào, êm dịu, man mác của làn điệu dân ca Huế để đón mừng mùa xuân. Qua những khúc ấy, nhà thơ đã bộc lộ tình yêu tha thiết của mình đối với quê hương, đất nước; thể hiện niềm tin yêu vào cuộc đời, vào đất nước với những giá trị truyền thống vững bền.
11. Ý nghĩa nhan đề "mùa xuân nho nhỏ" - “Mùa xuân nho nhỏ” là 1 nhan đề lạ, là một sáng tạo độc đáo của Thanh Hải. Trước Thanh Hải có nhiều người dùng định ngữ gắn với mùa xuân: Mùa xuân chín, mùa xuân xanh, xuân ý, xuân lòng . Nhưng “ Mùa xuân nho nhỏ” là một phát hiện mới mẻ và sáng tạo của nhà thơ. Đây là một hình ảnh ẩn dụ thể iện ước nguyện của nhà thơ muốn làm một mùa xuân,nghĩa là sống đẹp, sống với tất cả sức sống tươi trẻ của mình nhưng rất khiêm nhường là một mùa xuân nhỏ góp vào mùa xuân lớn của đất nước của cuộc đời.
12. Tổng kết: 1. Nghệ thuật: -Thể thơ năm chữ gần với làn điệu dân ca, âm hưởng nhẹ nhàng, tha thiết, cách gieo vần liền giữa các khổ tạo sự liền mạch của dòng cảm xúc. - Cấu tứ chặt chẽ, dựa trên sự phát triển của hình ảnh mùa xuân. - Giọng thơ có sự biến đổi phù hợp với nội dung của từng đoạn: vui, say sưa ở đoạn đầu, trầm lắng, trang nghiêm, thiết tha ở đoạn bộc lộ tâm niệm, sôi nổi ở đoạn kết. - Sử dụng hình ảnh tự nhiên giản dị, giàu ý nghìa biểu tượng, khái quát. - Hệ thống các biện pháp nghệ thuật ẩn dụ, so sánh, nhân hóa, hoán dụ được sử dụng hiệu quả. 2. Nội dung: - Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ là tiếng lòng tha thíêt yêu mến và gắn bó với đất nước, với cuộc đời;thể hiện ước nguyện chân thành của nhà thơ được cống hiến cho đất nước, góp một mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân lớn của dân tộc . -
13. DẶN DÒ: - Học thuộc lòng bài thơ. - Nắm nội dung và nghệ thuật của toàn bài. - Soạn bài mới: “Viếng lăng Bác”
14. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy gi¸o c« gi¸o! Chóc c¸c thÇy c« gi¸o m¹nh khoÎ Chóc c¸c em häc sinh häc giái!