Bài giảng Ngữ Văn Lớp 9 - Bài: Bài thơ về tiểu đội xe không kính

Nội dung text: Bài giảng Ngữ Văn Lớp 9 - Bài: Bài thơ về tiểu đội xe không kính

1. Chào mừng các em cùng đến với tiết học hôm nay!
2. Các hình ảnh dưới đây gợi cho em suy nghĩ gì về những người lính trong kháng chiến chống Mĩ?
3. Tiết : BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH (Phạm Tiến Duật)
4. I. Tìm hiểu chung NỘI DUNG BÀI HỌC II. Đọc hiểu văn bản III. Tổng kết
5. I TÌM HIỂU CHUNG 1 Tác giả Dựa vào phần chuẩn bị bài ở nhà, hãy giới thiệu những nét khái - Phạm Tiến Duật (1941-2007) quát về tác giả Phạm Tiến Duật và - Quê:Quê: PhúPhú ThọThọ văn bản Bài thơ về tiểu đội xe - Cuộc đời: Năm 1964, nhà thơ gia nhập quân đội, hoạt động trên tuyến đường Trường Sơn. Ông là nhà thơ tiêu biểu khôngcho kính thế hệ nhà thơ trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước - Đề tài chủ yếu: viết về hình tượng người lính và cô thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn - Tác phẩm chính : Vầng trăng quầng lửa ( 1970), Thơ một trặng đường ( 1971). Ở hai đầu núi (1981), Nhóm lửa (1996) - Năm 1970. Ông đạt giải Nhất trong cuộc thi Thơ của báo Văn nghệ; năm 2001 được tặng giải thưởng Nhà Nước về văn học nghệ thuật;; 2012, được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh vể văn học nghệ thuật
6. MỘT SỐ TÁC PHẨM CHÍNH 1981 1983 1970 2007 1971
7. 2 Tác phẩm a. Hoàn cảnh sáng tác: - Năm 1969 – cuộc kháng chiến đang diễn ra ác liệt trên tuyến đường Trường Sơn - Bài thơ được đưa vào tập thơ “Vầng trăng quầng lửa” – năm 1970 - Bài thơ về tiểu đội xe không kính ở trong chùm thơ của Phạm Tiến Duật được tặng giải Nhất cuộc thi thơ báo Văn nghệ năm 1969. Bài thơ có sự lôi cuốn hấp dẫn riêng.
8. (Phạm Tiến Duật) Không có kính không phải vì xe không có kính Bom giật bom rung kính vỡ đi rồi Ung dung buồng lái ta ngồi, Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng. Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim Thấy sao trời và đột ngột cánh chim Như sa như ùa vào buồng lái. Không có kính, ừ thì có bụi, Bụi phun tóc trắng như người già Chưa cần rửa, phì phèo châm điếu thuốc Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha.
9. Không có kính, ừ thì ướt áo Mưa tuôn mưa xối như ngoài trời Chưa cần thay, lái trăm cây số nữa Mưa ngừng, gió lùa khô mau thôi. Những chiếc xe từ trong bom rơi Đã về đây họp thành tiểu đội Gặp bè bạn suốt dọc đường đi tới Bắt tay qua cửa kính vỡ rồi. Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy Võng mắc chông chênh đường xe chạy Lại đi, lại đi trời xanh thêm. Không có kính, rồi xe không có đèn, Không có mui xe, thùng xe có xước, Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước: Chỉ cần trong xe có một trái tim.
10. b. Chú thích Tiểu đội : Gồm 12 người
11. b. Chú thích Anh nuôi Hoàng Cầm Bếp Hoàng Cầm Là loại bếp dã chiến, mang tên đồng chí Hoàng Cầm (1916 - 1996), quê ở Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc, nguyên là Tiểu đội trưởng nuôi quân thuộc Đội điều trị 8 Sư đoàn 308, sáng tạo ra từ chiến dịch Hoà Bình năm 1951.
12. Em hiểu thế nào về nhan đề bài thơ? c. Nhan đề bài thơ - Mới lạ, độc đáo, tưởng như có chữ thừa: - Nhan đề khá dài, hình ảnh thơ độc đáo, tưởng như thừa từ “bài thơ” Tác dụng: v Gây được sự chú ý với người đọc v Làm nổi bật được hình ảnh xuyên suốt bài thơ: những chiếc xe không kính. Hình ảnh này là sự phát hiện thú vị của tác giả, thể hiện sự gắn bó, am hiể hiện thực đời sống chiến tranh trên tuyến đường Trường Sơn v Hai chữ “bài thơ” tác giả thêm vào để người đọc thấy rõ hơn về cái nhìn, cách khai thác hiện thực của tác giả: không chỉ viết về chiếc xe không kính hay hiện thực ác liệt của cuộc chiến tranh mà chủ yếu nhà thơ muốn khai thác chất thơ từ hiện thực ấy, chất thơ của tuổi trẻ hiên ngang, dũng cảm, vượt lên thiếu thốn, gian khổ, nguy hiểm của cuộc chiến tranh.
13. Tôi phải thêm “ Bài thơ về ”, để báo trước cho mọi người biết rằng là tôi viết thơ, chứ không phải một khúc văn xuôi. Bài thơ về tiểu đội xe không kính là cách đưa chất liệu văn xuôi vào thơ, những câu thơ “đặc” văn xuôi được kết hợp lại trong một cảm hứng chung. (Phạm Tiến Duật)
14. d. Bố cục Phần 1: Hình ảnh những chiếc xe không kính và tư 1 thế hiên ngang của người lính (khổ 1,2) Phần 2: Tinh thần lạc quan, bất chấp gian khổ, coi 2 thường hiểm nguy của người lính (khổ 3,4) Phần 3: Tình đồng chí, đồng đội cao đẹp của người 2 lính lái xe (khổ 5,6) Phần 4: Hình ảnh những chiếc xe không kính và lí tưởng 2 cách mạng của người lính (khổ 7)
15. II ĐỌC HIỂU VĂN BẢN 1 Hình ảnh những chiếc xe không kính THẢO LUẬN CẶP ĐÔI - Tìm những hình ảnh, chi tiết miêu tả chiếc xe? - Tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật gì qua câu thơ? - Em có nhận xét gì về hình ảnh những chiếc xe trong bom đạn
16. II ĐỌC HIỂU VĂN BẢN 1 Hình ảnh những chiếc xe không kính Không kính Không đèn Xe Không mui Không có kính không phải vì xe không có kính Bom giật, bom rung kính vỡ đi rồi. Thùng có xước Không có kính, rồi xe không có đèn, Không có mui xe, thùng xe có xước, Nhận xét: • Động từ mạnh: Bom giật, bom rung nguyên nhân xe bị tàn phá • Tả thực, điệp ngữ, liệt kê, từ phủ định, giọng thản nhiên. => Đoàn xe trần trụi, biến dạng, gợi sự tàn phá khốc liệt của hiện thực chiến tranh.
17. II ĐỌC HIỂU VĂN BẢN 1 Hình ảnh những chiếc xe không kính Xưa nay, những hình ảnh xe cộ, tàu thuyền đưa vào thơ thì đều được “mĩ lệ hóa”, “lãng mạn hóa” và thường mang ý nghĩa tượng trưng hơn là tả thực. Ở bài thơ này, tác giả đã miêu tả với những chi tiết cụ thể, rất thực: những chiếc xe không kính Những chiếc xe ngày càng biến dạng do hiện thực của chiến tranh khốc liệt: không có kính, không có đèn, không có mui xe, thùng xe có xước
18. II ĐỌC HIỂU VĂN BẢN Những chiến sĩ lái xe thực hiện nhiệm vụ trong 2 Hình ảnh những chiến sĩ lái xe hoàn cảnh nào? * Hoàn cảnh + Bom giật bom rung . + gió vào xoa mắt đắng + Bụi phun tóc trắng như người già + Mưa tuôn mưa xối như ngoài trời - Hoàn cảnh chiến trường : bom, - Hoàn cảnh thiên nhiên : gió, bụi, mưa Nghệ thuật : Kết hợp các động từ mạnh: giật, rung, phun, tuôn, xối, .
19. 2 Hình ảnh những chiến sĩ lái xe a. Tư thế ung dung, dũng cảm, coi thường hiểm nguy • Tư thế ngồi: ung dung, nghệ thuật đảo ngữ với từ láy “ung dung” được đảo lên đầu câu nhấn mạnh tư thế ung dung, bình tĩnh, tự tin của người lính lái xe. • Tư thế nhìn: nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng cái nhìn bao quát, rộng mở, vừa trực diện, tập trung cao độ. Các anh nhìn vào khó khăn, gian khổ, hi sinh mà không hề run sợ, né tránh – một bản lĩnh vững vàng.
20. 2 Hình ảnh những chiến sĩ lái xe a. Tư thế ung dung, dũng cảm, coi thường hiểm nguy Ung dung buồng lái ta ngồi, Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng. Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim Thấy sao trời và đột ngột cánh chim Như sa như ùa vào buồng lái. Kim Ngọc Quang - chiến sĩ lái xe xuất sắc trên tuyến đường Trường Sơn. Nghệ thuật: Đảo ngữ, điệp từ, so sánh
21. b. Tâm hồn lạc quan, yêu đời THẢO LUẬN CẶP ĐÔI - Những câu thơ nào đề cập đến những khó khăn, nguy hiểm nào của người lính? Qua đó em thấy người lính lái xe Trường Sơn tiêu biểu cho những phẩm chất cao đẹp nào? - Nhận xét giọng thơ ?
22. b. Tâm hồn lạc quan, yêu đời Khổ thơ 3,4: nói đến những khó khăn, nguy hiểm mà người lính gặp phải khi ngồi trong những chiếc xe không kính • Cấu trúc: “không có ”;”ừ thì ”, “chưa cần” được lặp đi lặp lại như lời nói nôm na mà cứng cỏi, lạc quan của người lính, đã biến những khó khăn thành những điều thú vị • Xe không kính nên “bụi phun tóc trắng như người già”, xe không có kính nên “ướt áo”, “mưa tuôn, mưa xối như ngoài trời” là lẽ tất nhiên Trước mọi khó khăn, nguy hiểm, họ chẳng cần bận tâm, lo lắng, vẫn “lái trăm cây số nữa” sẵn sàng chấp nhận thử thách, gian lao như thể đó là điều tất yếu.
23. b. Tâm hồn lạc quan, yêu đời • Giọng thơ ngang tàng, bất chất đi kèm các chi tiết thơ nhẹ nhõm, trôi chảy, các chiến sĩ đã bình thường hóa, lạc quan những khó khăn với tinh thần trách nhiệm cao cuộc sống của những người lính trong bom đạn ác liệt tuy gian khổ nhưng tràn đầy tinh thần lạc quan, niêm vui sôi nổi, yêu đời.
24. c. Tâm hồn sôi nổi của tuổi trẻ, tình đồng chí đồng đội sâu sắc Những chiếc xe từ trong bom rơi Đã về đây họp thành tiểu đội Gặp bè bạn suốt dọc đường đi tới Bắt tay qua cửa kính vỡ rồi. Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy.
25. c. Tâm hồn sôi nổi của tuổi trẻ, tình đồng chí đồng đội sâu sắc • Họ vẫn hồn nhiên, hóm hỉnh với những hình ảnh tinh nghịch: “phì phèo châm điếu thuốc”, “cười ha ha” những khúc ca vui của tâm hồn tươi trẻ, xua tan đi những gian lao, nguy hiểm. • Hồn nhiên, tếu táo nhưng cũng thật cảm động trong không khí đoàn kết của tình đồng đội. Họ là những người lính lái xe cùng “về đây tụ hội”, gặp trong chiến tranh ác liệt, cùng chung một nhiệm vụ giải phóng miền Nam • Họ cùng gắn bó, chia sẻ những khó khăn của cuộc sống tạm bợ, có thể “bắt tay qua cửa kính vỡ rồi”, chỉ một cái bắt tay cũng ấm lòng, đủ động viên và cảm thông với nhau. Cái bắt tay truyền cho nhau cả tâm hồn, tình cảm, giúp họ xích lại gần nhau hơn. • Tình cảm ấy thắm thiết như ruột thịt, như anh em trong gia đình: “Chung bát đũa nghĩa là gia đình đất”. Một định nghĩa về gia đình thật giản đơn nhưng sâu nặng, thiêng liêng,mọi người cùng nhau xích lại để vượt qua vô vàn khó khăn, hiểm nguy phía trước
26. c. Tâm hồn sôi nổi của tuổi trẻ, tình đồng chí đồng đội sâu sắc • Họ cùng tiếp cho nhau sức mạnh để chiếc xe không kính luôn lăn bánh hướng về miền Nam thân yêu: “Lại đi, lại đi, trời xanh thêm” • Điệp ngữ “lại đi” khẳng định đoàn xe không ngừng tiến tới • Hình ảnh “trời xanh thêm” là một ẩn dụ, gợi lên tâm hồn lạc quan, chứa chan hi vọng của người lính Tình đồng chí, đồng đội đã biến thành động lực giúp các anh vượt qua khó khăn, nguy hiểm, chiến đấu bảo vệ Tổ quốc thân yêu. Sức mạnh của người lính thời đại Hồ Chí Minh là vẻ đẹp kết hợp truyền thống và hiện đại. Họ là hiện thân của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, là hình tượng đẹp nhất của thế kỷ: “Như Thạch Sanh của thế kỷ hai mươi” (Tố Hữu).
27. d. Ý chí quyết tâm giải phóng miền Nam • Chiếc xe ngày càng biến dạng do chiến tranh khốc liệt: chiếc xe không chỉ mất kính mà lại không đèn, không mui, thùng xe có xước điệp ngữ “không có” được nhắc lại kết hợp với phép liệt kê khiến sự gian khổ nơi chiến trường ngày càng nâng lên gấp bội lần sự gian khổ nơi chiến trường ngày càng nâng lên gấp bội lần • Những đoàn xe nối đuôi nhau ngày đêm tiến về phía trước, nguyên nhân là bởi “Chỉ cần trong xe có một trái tim” • Hình ảnh hoán dụ “trái tim” khiến người đọc liên tưởng tới lòng yêu nước, Trái tim ấy dào dạt tình yêu Tổ quốc như máu thịt, như mẹcha, như vợ như chồng Trái tim ấy luôn luôn sục sôi căm thù giặc Mỹ bạo tàn. Sức mạnh tinh thần của con ngươi đã chiến thắng bom đạn của kẻ thù
28. BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH Hình ảnh những Hình ảnh những chiếc xe không kính người chiến sĩ lái xe Tinh thần Tình cảm Tư thế Ý chí dũng đồng đội ung quyết cảm gắn bó, dung tâm lạc quan yêu hiên vì miền bất chấp thương ngang Nam hiểm nguy
29. III. TỔNG KẾT Nội dung Từ việc khắc họa hình ảnh thơ độc đáo: những chiếc xe không kính trong bài thơ đã làm nổi bật hình ảnh những chiến sĩ lái xe ở Trường Sơn thời chống Mĩ với tư thế hiên ngang, tinh thần lạc quan, dũng cảm; bất chấp khó khăn nguy hiểm và ý chí chiến đấu mãnh liệt giải phóng Miền Nam. Nghệ thuật - Giọng điệu sôi nổi, trẻ trung pha sự tinh nghịch, ngang tàng. - Ngôn ngữ mang tính khẩu ngữ, lời thơ tự nhiên gần gũi với cuộc sống. - Sử dụng biện pháp nghệ thuật: liệt kê, điệp ngữ, hoán dụ
30. LUYỆN TẬP Giống nhau: - Cùng phải chịu những khó khăn gian khổ ở chiến trường. - Cùng có ý chí, nghị lực, niềm tin, lí tưởng và tinh thần yêu nước; có tình đồng chí, đồng đội gắn bó, keo sơn. Hãy so sánh hình ảnh người lính trong hai bàiBÀI thơ THƠ Đồng chíVỀ (Chính TIỂU Hữu) ĐỘI và XE ĐỒNGBài thơ về CHÍ tiểu đội xe không kính (PhạmKHÔNG Tiến Duật) KÍNH Những người nông dân mặc áo lính, thời kì đầu cuộc kháng chiến chống pháp với vẻ đẹp, Những chiến sĩ lái xe trong thời giản dị, tình cảm chân thành, kì chống Mĩ, trẻ trung hồn nhiên, chất phác, mà sâu sắc. hóm hỉnh, tươi tắn, ngang tàng, dũng cảm
31. VẬN DỤNG Viết đoạn văn ngắn nêu cảm nhận của em về hình tượng người lính lái xe Trường Sơn.
32. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ - Học bài cũ và hoàn thành các bài tập trong sách giáo khoa. - Xem trước bài mới.
33. HẸN GẶP LẠI CÁC CON TRONG TIẾT HỌC SAU!