Bài giảng Ngữ văn 9 - Tiết 129: Ôn tập Tiếng Việt

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 9 - Tiết 129: Ôn tập Tiếng Việt

1. Tieát 129+- 137
2. I. ¤n tËp vÒ chuyÓn ®æi c©u chñ ®éng thµnh c©u bÞ ®éng 1. C©u chñ ®éng: - Lµ c©u cã chñ ng÷ chØ chñ thÓ cña hµnh * VÝ dô: ®éng ( chØ ngêi hay vËt thùc hiÖn hµnh ®éng Hïng V¬ng quyÕt ®Þnh truyÒn ng«i cho Lang Liªu. híng vµo ngêi hay vËt kh¸c) 2. C©u bÞ ®éng: * VÝ dô: Lµ c©u cã chñ ng÷ chØ ®èi tîng ( kh¸ch thÓ) Lang Liªu ®îc Hïng V¬ng truyÒn ng«i. cña hµnh ®éng 3. C¸ch chuyÓn ®æi c©u chñ ®éng thµnh c©u bÞ ®éng * VÝ dô: Ngêi ta dùng mét l¸ cê ®¹i ë gi÷a s©n. - Cã 2 c¸ch: + ChuyÓn tõ(hoÆc côm tõ) chØ ®èi tîng cña hµnh -> Mét l¸ cê ®¹i ®îc ngêi ta dùng ë gi÷a s©n. ®éng lªn ®Çu c©u vµ thªm c¸c tõ bÞ hay ®îc vµo -> Mét l¸ cê ®¹i dùng ë gi÷a s©n. sau tõ(côm tõ) Êy. + ChuyÓn tõ( côm tõ) chØ ®èi tîng cña hµnh * Môc ®Ých chuyÓn ®èi c©u chñ ®éng lªn ®Çu c©u ®ång thêi lîc bá hoÆc biÕn ®éng thµnh c©u bÞ ®éng: Tr¸nh tõ(côm tõ) chØ chñ thÓ cña hµnh ®éng thµnh lÆp 1 kiÓu c©u, ®Ó ®¶m b¶o m¹ch mét bé phËn kh«ng b¾t buéc trong c©u. v¨n nhÊt qu¸n.
3. I. ¤n tËp vÒ chuyÓn ®æi c©u chñ ®éng Bµi tËp: C©u v¨n “ V¨n ch¬ng sÏ lµ h×nh dung thµnh c©u bÞ ®éng cña sù sèng mu«n h×nh v¹n tr¹ng.” thuéc kiÓu 1. C©u chñ ®éng: c©u nµo? 2. C©u bÞ ®éng: A.C©u rót gän. 3. C¸ch chuyÓn ®æi c©u chñ ®éng thµnh B.C©u ®Æc biÖt c©u bÞ ®éng C. C©u chñ ®éng DÊu chÊm löng D. C©u bÞ ®éng II.¤n tËp vÒ dÊu c©u: DÊu chÊm phÈy DÊu g¹ch ngang *VÝ dô: 1. DÊu chÊm löng: - BiÓu thÞ bé phËn cha liÖt kª hÕt. - TÊt c¶ c«ng nh©n, n«ng d©n, bé ®éi ®Òu h¨ng -BiÓu thÞ lêi nãi ngËp ngõng, ®øt qu·ng. h¸i thi ®ua. -Lµm gi·n nhÞp ®iÖu c©u v¨n hµi híc, dÝ dám. - BÈm - quan lín ®ª vì mÊt råi. 2. DÊu chÊm phÈy: - §¸nh dÊu danh giíi c¸c vÕ c©u ghÐp cã cÊu * VÝ dô: Cèm kh«ng ph¶i thøc quµ cña ngêi ¨n t¹o phøc t¹p. véi; ¨n cèm ph¶i ¨n tõng chót Ýt, thong th¶ vµ - §¸nh dÊu danh giíi gi÷a c¸c bé phËn trong ngÉm nghÜ. mét phÐp liÖt kª phøc t¹p.
4. I. ¤n tËp vÒ chuyÓn ®æi c©u chñ ®éng 3. DÊu g¹ch ngang: thµnh c©u bÞ ®éng - §¸nh dÊu bé phËn gi¶i thÝch, chó thÝch trong c©u. 1. C©u chñ ®éng: - §¸nh dÊu lêi nãi trùc tiÕp cña nh©n vËt. 2. C©u bÞ ®éng: - BiÓu thÞ sù liÖt kª. 3. C¸ch chuyÓn ®æi c©u chñ ®éng thµnh - Nèi c¸c tõ trong mét liªn danh c©u bÞ ®éng DÊu chÊm löng * VÝ dô: II.¤n tËp vÒ dÊu c©u: DÊu chÊm phÈy - Sµi Gßn - hßn ngäc ViÔn §«ng - ®ang ®æi míi. DÊu g¹ch ngang - Tµu Hµ néi - H¶i Phßng ®· khëi hµnh. 1. DÊu chÊm löng: * Bµi tËp: Nªu t¸c dông cña dÊu chÊm ph¶y Trong - BiÓu thÞ bé phËn cha liÖt kª hÕt. c©u sau: “ Cã kÎ nãi tõ khi c¸c thi sÜ ca tông c¶nh -BiÓu thÞ lêi nãi ngËp ngõng, ®øt qu·ng. nói non, hoa cá, nói non , hoa cá tr«ng míi ®Ñp; tõ -Lµm gi·n nhÞp ®iÖu c©u v¨n hµi híc, dÝ dám. khi cã ngêi lÊy tiÕng chim kªu, tiÕng suèi ch¶y lµm 2. DÊu chÊm phÈy: ®Ò ng©m vÞnh, tiÕng suèi nghe míi hay.” - §¸nh dÊu danh giíi c¸c vÕ c©u ghÐp cã cÊu A. §¸nh dÊu danh giíi gi÷a c¸c vÕ cña mét t¹o phøc t¹p. c©u cã cÊu t¹o phøc t¹p. - §¸nh dÊu danh giíi gi÷a c¸c bé phËn trong mét phÐp liÖt kª phøc t¹p. B. §¸nh dÊu danh giíi gi÷a c¸c bé phËn trong mét phÐp liÖt kª phøc t¹p. C. C¶ A vµ B
5. I. ¤n tËp vÒ chuyÓn ®æi c©u chñ ®éng §iÖp ng÷ III. C¸c phÐp tu tõ có ph¸p: thµnh c©u bÞ ®éng LiÖt kª 1. C©u chñ ®éng: 1. §iÖp ng÷: Lµ biÖn ph¸p lÆp tõ ng÷, bé phËn 2. C©u bÞ ®éng: c©u hay c©u khi nãi, viÕt nh»m lµm næi bËt ý vµ 3. C¸ch chuyÓn ®æi c©u chñ ®éng thµnh g©y c¶m xóc m¹nh. c©u bÞ ®éng DÊu chÊm löng * VÝ dô: II.¤n tËp vÒ dÊu c©u: DÊu chÊm phÈy §oµn kÕt, ®oµn kÕt, ®¹i ®oµn kÕt. Thµnh c«ng, thµnh c«ng, ®¹i thµnh c«ng. 1. DÊu chÊm löng: DÊu g¹ch ngang * C¸c d¹ng ®iÖp ng÷: - BiÓu thÞ bé phËn cha liÖt kª hÕt. - §iÖp ng÷ c¸ch qu·ng. -BiÓu thÞ lêi nãi ngËp ngõng, ®øt qu·ng. - §iÖp ng÷ nèi tiÕp. -Lµm gi·n nhÞp ®iÖu c©u v¨n hµi híc, dÝ dám. 2. DÊu chÊm phÈy: - §iÖp ng÷ chuyÓn tiÕp. - §¸nh dÊu danh giíi c¸c vÕ c©u ghÐp cã cÊu *VÝ dô: Tre xung phong vµo xe t¨ng ®¹i b¸c. Tre t¹o phøc t¹p. gi÷ lµng, gi÷ níc, gi÷ m¸i nhµ tranh, gi÷ ®ång lóa - §¸nh dÊu danh giíi gi÷a c¸c bé phËn trong chÝn . mét phÐp liÖt kª phøc t¹p. 2. LiÖt kª: Lµ s¾p xÕp nèi tiÕp hµng lo¹t c¸c tõ 3. DÊu g¹ch ngang: cïng lo¹i ®Ó diÔn ®¹t ®Çy ®ñ s©u s¾c h¬n nh÷ng - §¸nh dÊu bé phËn chó thÝch trong c©u. khÝa c¹nh cña thùc tÕ. - §¸nh dÊu lêi nãi trùc tiÕp cña nh©n vËt. *VÝ * C¸c dô: kiÓuChóng liÖt kª:ta cã quyÒn tù hµo vÒ nh÷ng trang - BiÓu thÞ sù liÖt kª. sö - LiÖt vÎ vang kª theo thêi cÆp, ®¹i kh«ngBµ Trng, theo Bµ cÆp. TriÖu, TrÇn H ng - Nèi c¸c tõ trong mét liªn danh §- LiÖt¹o, Lª kª lîi, t¨ng Quang tiÕn vµ Trung. kh«ng t¨ng tiÕn.
6. C©u Thu hÑp Më réng BiÕn DÊu PhÐp tu tõ ®æi có ph¸p Rót §Æc Chñ BÞ §iÖp LiÖt gän biÖt ®éng ®éng ng÷ kª Thªm Dïng côm ChÊm ChÊm G¹ch tr¹ng chñ vÞ löng PhÈy ngang ng÷
7. I. ¤n tËp vÒ chuyÓn ®æi c©u chñ ®éng III. C¸c phÐp tu tõ có ph¸p: thµnh c©u bÞ ®éng 1. §iÖp ng÷: Lµ biÖn ph¸p lÆp tõ ng÷, bé phËn 1. C©u chñ ®éng: c©u hay c©u khi nãi, viÕt nh»m lµm næi bËt ý vµ 2. C©u bÞ ®éng: g©y c¶m xóc m¹nh. 3. C¸ch chuyÓn ®æi c©u chñ ®éng thµnh 2. LiÖt kª: Lµ s¾p xÕp nèi tiÕp hµng lo¹t c¸c tõ c©u bÞ ®éng cïng lo¹i ®Ó diÔn ®¹t ®Çy ®ñ s©u s¾c h¬n nh÷ng II.¤n tËp vÒ dÊu c©u: khÝa c¹nh cña thùc tÕ. 1. DÊu chÊm löng: IV. LuyÖn tËp: - BiÓu thÞ bé phËn cha liÖt kª hÕt. Bµi tËp 1: Trong c©u v¨n sau t¸c gi¶ ®· dïng biÖn -BiÓu thÞ lêi nãi ngËp ngõng, ®øt qu·ng. ph¸p tu tõ nµo? -Lµm gi·n nhÞp ®iÖu c©u v¨n hµi híc, dÝ dám. 2. DÊu chÊm phÈy: “ Suy cho cïng, ch©n lÝ, nh÷ng ch©n lÝ lín cña - §¸nh dÊu danh giíi c¸c vÕ c©u ghÐp cã cÊu nh©n d©n ta còng nh cña thêi ®¹i lµ gi¶n dÞ: “ t¹o phøc t¹p. Kh«ng cã g× quÝ h¬n ®éc lËp, tù do”, “ Níc ViÖt - §¸nh dÊu danh giíi gi÷a c¸c bé phËn trong Nam lµ mét, d©n téc ViÖt Nam lµ mét, s«ng cã thÓ mét phÐp liÖt kª phøc t¹p. c¹n , nói cã thÓ mßn, song ch©n lÝ Êy kh«ng bao 3. DÊu g¹ch ngang: giê thay ®æi ” - §¸nh dÊu bé phËn chó thÝch trong c©u. A. So s¸nh. C. Nh©n ho¸. - §¸nh dÊu lêi nãi trùc tiÕp cña nh©n vËt. B. LiÖt kª. D. §iÖp ng÷ - BiÓu thÞ sù liÖt kª. - Nèi c¸c tõ trong mét liªn danh
8. I. ¤n tËp vÒ chuyÓn ®æi c©u chñ ®éng III. C¸c phÐp tu tõ có ph¸p: thµnh c©u bÞ ®éng 1. §iÖp ng÷: Lµ biÖn ph¸p lÆp tõ ng÷, bé phËn 1. C©u chñ ®éng: c©u hay c©u khi nãi, viÕt nh»m lµm næi bËt ý vµ 2. C©u bÞ ®éng: g©y c¶m xóc m¹nh. 2. LiÖt kª: Lµ s¾p xÕp nèi tiÕp hµng lo¹t c¸c tõ 3. C¸ch chuyÓn ®æi c©u chñ ®éng thµnh cïng lo¹i ®Ó diÔn ®¹t ®Çy ®ñ s©u s¾c h¬n nh÷ng c©u bÞ ®éng khÝa c¹nh cña thùc tÕ. II.¤n tËp vÒ dÊu c©u: IV. LuyÖn tËp: 1. DÊu chÊm löng: Bµi 2: Nªu t¸c dông cña dÊu chÊm löng trong c©u - BiÓu thÞ bé phËn cha liÖt kª hÕt. sau: “ B¸c suèt ®êi lµm viÖc, suèt ngµy lµm viÖc, tõ -BiÓu thÞ lêi nãi ngËp ngõng, ®øt qu·ng. viÖc rÊt lín: ViÖc cøu níc, cøu d©n ®Õn viÖc rÊt nhá, -Lµm gi·n nhÞp ®iÖu c©u v¨n hµi híc,dÝ dám. tr«ng c©y trong vên, viÕt th cho mét ®ång chÝ, nãi 2. DÊu chÊm phÈy: chuyÖn víi c¸c ch¸u MiÒn Nam, ®I th¨m nhµ tËp - §¸nh dÊu danh giíi c¸c vÕ c©u ghÐp cã cÊu thÓ cña c«ng nh©n, tõ n¬I lµm viÖc ®Õn phßng ngñ, t¹o phøc t¹p. nhµ ¨n ”. - §¸nh dÊu danh giíi gi÷a c¸c bé phËn trong A. ThÓ hiÖn chç lêi nãi bá dë hay ngËp ngõng, mét phÐp liÖt kª phøc t¹p. 3. DÊu g¹ch ngang: ng¾t qu·ng. - §¸nh dÊu bé phËn chó thÝch trong c©u. B. Të ý cßn nhiÒu sù vËt, hiÖn t îng ch a liÖt kª hÕt. - §¸nh dÊu lêi nãi trùc tiÕp cña nh©n vËt. C. BiÓu thÞ néi dung bÊt ngê hay hµi híc, ch©m - BiÓu thÞ sù liÖt kª. biÕm. - Nèi c¸c tõ trong mét liªn danh D. TÊt c¶ ®Òu ®óng.
9. I/ lý thuyÕt. 1. C¸c kiÓu c©u ®¬n ®· häc: C¸c ST kiÓu Ph©n lo¹i Kh¸i niÖm VÝ dô T c©u ®¬n 1 C©u nghi vÊn Dïng ®Ó hái - CËu häc bµi cha ? Ph©n lo¹i C©u trÇn Dïng ®Ó nªu mét nhËn - Anh Êy lµ ngêi b¹n tèt. c©u thuËt ®Þnh cã thÓ ®¸nh gi¸ theo theo tiªu chuÈn ®óng hay sai. môc C©u cÇu Dïng ®Ó ®Ò nghÞ yªu cÇu - Cho t«i mîn c¸i bót ch× . ®Ých khiÕn ngêi nghe thùc hiÖn hµnh - B¹n ®õng nãi chuyÖn n÷a. nãi ®éng ®îc nãi ®Õn trong c©u. C©u c¶m Dïng ®Ó béc lé c¶m xóc - Trêi «i ! Nã ®au ®ín qu¸ ! th¸n mét c¸ch trùc tiÕp - A ! MÑ ®· vÒ. 2 Ph©n C©u b×nh C©u cÊu t¹o theo m« BiÓn yªn tÜnh . lo¹i thêng h×nh CN + VN ( Hµ §×nh CÈn) theo C©u kh«ng cÊu t¹o theo ë lµng nµy, khã l¾m. cÊu C©u ®Æc biÖt m« h×nh CN + VN ( Nam Cao) t¹o
10. I/ lý thuyÕt. 1. C¸c kiÓu c©u ®¬n ®· häc: 2. C¸c dÊu c©u ®· häc: TT C¸c dÊu c©u C«ng dông VÝ dô 1 §îc ®Æt ë cuèi c©u trÇn thuËt lµm dÊu hiÖu kÕt thóc Hoa lµ mét häc sinh ngoan. DÊu chÊm c©u. Trong mét ®o¹n v¨n khi viÕt hÕt mét c©u trÇn B¹n Êy lu«n ®oµn kÕt víi b¹n bÌ. thuËt ta ph¶i ®Æt dÊu chÊm. 2 DÊu ®îc dïng trong c©u ®¸nh dÊu ranh giíi mét sè bé DÊu phÈy phËn c©u ®Ó diÔn ®¹t ®óng néi dung, môc ®Ých cña ngêi T©y B¾c, mét hßn ngäc ngµy nãi: mai cña Tæ Quèc, ®ang chê - Gi÷a thµnh phÇn phô cña c©u víi nßng cèt c©u; ®îi chóng ta, thóc giôc chóng - Gi÷a c¸c tõ ng÷ cã cïng chøc vô trong c©u; ta. - Gi÷a mét tõ ng÷ víi bé phËn chó thÝch cña nã; - Gi÷a c¸c vÕ cña mét c©u ghÐp. 3 - §¸nh dÊu ranh giíi gi÷a c¸c vÕ cña mét c©u ghÐp cã cÊu t¹o phøc Cèm kh«ng ph¶i thøc quµ cña DÊu chÊm t¹p phÈy - §¸nh dÊu ranh giíi gi÷a c¸c bé phËn trong mét phÐp liÖt kª phøc ngêi véi; ¨n cèm ph¶i ¨n tõng t¹p. chót Ýt, thong th¶ vµ ngÉm nghÜ. 4 Tá ý cßn nhiÒu sù vËt, hiÖn tîng t¬ng tù cha liÖt kª hÕt; DÊu chÊm - ThÓ hiÖn chç lêi nãi bá dë hay ngËp ngõng, ng¾t qu·ng; - BÈm quan lín ®ª vì mÊt löng - Lµm gi·n nhÞp ®iÖu c©u v¨n, chuÈn bÞ cho sù xuÊt hiÖn cña mét tõ råi. ng÷ biÓu thÞ néi dung bÊt ngê hay hµi híc, ch©m biÕm. 5 - §Æt gi÷a c©u ®Ó ®¸nh dÊu bé phËn chó thÝch, gi¶i thÝch trong c©u; DÊu g¹ch - §Æt ë ®Çu dßng ®Ó ®¸nh dÊu lêi nãi trùc tiÕp cña nh©n vËt hoÆc ®Ó §Ñp qu¸ ®i, mïa xu©n ¬i - ngang liÖt kª; mïa xu©n cña Hµ Néi th©n - Nèi c¸c tõ n»m trong mét liªn danh. yªu.
11. I/ lý thuyÕt. 1. C¸c kiÓu c©u ®¬n ®· häc: 2. C¸c dÊu c©u ®· häc: II/ Bµi tËp Bµi tËp 1: X¸c ®Þnh kiÓu c©u theo môc ®Ých nãi ®èi víi nh÷ng chç in ®Ëm trong hai phÇn trÝch sau ®©y vµ chØ ra dÊu hiÖu cña kiÓu c©u: a) Quan phñ vªnh c¸i mÆt nÆng trÞch vµ ®Ëp tay xuèng mÆt bµn: - Kh«ng ®ãng su! L¹i ®¸nh c¶ lÝnh! Nã ®Þnh lµm giÆc µ? B¾t cæ nã ra ®©y! C¶m Th¸n C¶m Th¸n C nghi vÊn CÇu khiÕn b) Cai lÖ vÉn giäng hÇm hÌ : - NÕu kh«ng cã tiÒn nép su cho «ng b©y giê, th× «ng sÏ dì c¶ nhµ mµy ®i, chöi m¾ng th«i µ! råi h¾n quay ra b¶o ngêi nhµ lÝ trëng: - Kh«ng h¬i ®©u mµ noÝ víi nã, trãi cæ th»ng chång nã l¹i, ®iÖu ra ®×nh kia. C khiÕn
12. I/ lý thuyÕt. 1. C¸c kiÓu c©u ®¬n ®· häc: 2. C¸c dÊu c©u ®· häc: II/ Bµi tËp Bµi tËp 2 : ? T¹i sao nãi c©u sau ®©y lµ c©u ®Æc biÖt: "Mét ®Ìo mét ®Ìo l¹i mét ®Ìo" (Kh«ng theo m« h×nh CN + VN mµ vÉn nªu trän vÑn mét sù viÖc.)(Hå Xu©n H¬ng). Bµi tËp 3: Phôc håi dÊu g¹ch ngang trong c¸c c©u sau ®©y vµ nªu râ t¸c dông: - T«i lu«n lu«n tr¸nh An nãi nh÷ng cuéc ch¬i ¶nh hëng ®Õn häc tËp. ( T«i lu«n lu«n tr¸nh - An nãi - nh÷ng cuéc ch¬i ¶nh hëng ®Õn häc tËp) - T×nh h÷u nghÞ ViÖt Lµo Kh¬-me anh em ®êi ®êi bÒn v÷ng. ( T×nh h÷u nghÞ ViÖt - Lµo - Kh¬-me anh em ®êi ®êi bÒn v÷ng) - Ban An líp trëng líp t«i tuy nhá ngêi nhng nhanh nhÑn. ( Ban An - líp trëng líp t«i- tuy nhá ngêi nhng nhanh nhÑn)
13. I/ lý thuyÕt. 1. C¸c kiÓu c©u ®¬n ®· häc: 2. C¸c dÊu c©u ®· häc: II/ Bµi tËp Bµi tËp 4 Trong nh÷ng trêng hîp sau ®©y, c©u ®Æc biÖt dïng ®Ó lµm g×? a) Nhµ «ng X. Buæi tèi. Mét chiÕc ®Ìn m¨ng s«ng. Mét bé bµn ghÕ. ¤ng X ®ang (N¬i chèn)(Thêi gian) (Tån t¹i cña sù vËt) ngåi cã vÎ chê ®îi. b) MÑ ¬i ! ChÞ ¬i! Em ®· vÒ. (Gäi ®¸p) c) §Ñp qu¸. Mét ®µn cß tr¾ng ®ang bay k×a (Béc lé c¶m xóc) Bµi tËp 5 H·y cho biÕt t¸c dông cña dÊu chÊm löng , dÊu g¹ch ngang trong c¸c c©u sau a) ThÇy DÇn lÌ lìi ra: - Eo! MÑ ¬i! - ThËt Kh«ng cã thÕ, cø cæ con mµ chÆt! ( Nam Cao) a) _ Anh nµy l¹i say khít råi.( ) - BÈm kh«ng ¹, thËt kh«ng say.con ®Õn xin cô cho con ®i ë tï, mµ nÕu kh«ng ®ù¬c th× th× tha cô.
14. I/ lý thuyÕt. II/ Bµi tËp Bµi tËp 5 a) DÊu g¹ch ngang dïng ®Ó ®¸nh dÊu trùc tiÕp lêi nãi cña nh©n vËt. -¤nDÊu chÊmtËp löngkÜ c¸csù ng¾t kh¸i qu·ng niªm trong lêi vÒ nãi. c©u ph©n lo¹i b) DÊu biÓu thÞ sù ng¾t qu·ng trong lêi nãi , t¹o t©m lÝ de theodo¹. môc ®Ých nãi vµ c©u ph©n lo¹i theo cÊu t¹o. ViÕt mét ®o¹n v¨n cã sö dông c¸c dÊu c©u ®· häc ( chñ ®Ò tù chän) ChuÈn bÞ bµi míi : +Dấu gạch ngang + V¨n b¶n b¸o c¸o.