Bài giảng Ngữ văn 8 - Tiết 93, 94: Hịch Tướng sĩ (Trần Quốc Tuấn)

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 8 - Tiết 93, 94: Hịch Tướng sĩ (Trần Quốc Tuấn)

1. TrÇn Quèc TuÊn
2. I. T×m hiÓu chung 1. T¸c gi¶: - TrÇn Quèc TuÊn (1231 – 1300), tíc Hng §¹o V¬ng lµ mét danh tíng kiÖt xuÊt thêi TrÇn. - Lµ ngêi cã phÈm chÊt cao ®Ñp, v¨n vâ song toµn vµ cã c«ng lao lín trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n M«ng - Nguyªn. - Lµ c«ng thÇn sè mét cña nhµ TrÇn, suèt ®êi v× d©n v× níc, ®îc d©n gian suy t«n lµ “§øc Th¸nh TrÇn” vµ lËp ®Òn thê ë nhiÒu n¬i. Hng §¹o V¬ng TrÇn Quèc TuÊn
3. Tîng ®µi TrÇn Hng §¹o t¹i nói Yªn Phô (Kinh M«n, H¶i D¬ng)
4. §Òn thê §øc Th¸nh TrÇn ngµy lÔ héi th¸ng T¸m ©m lÞch hµng n¨m t¹i x· Hng §¹o (ChÝ Linh, H¶i D¬ng)
5. Tîng ®µi TrÇn Hng §¹o t¹i Tîng ®µi TrÇn Hng §¹o t¹i Nam §Þnh TP Vòng Tµu
6. Hµo khÝ §«ng A
7. §©y lµ cuèn binh th mµ TrÇn Quèc TuÊn ®· dµy c«ng biªn so¹n ®Ó cho t- íng sÜ häc tËp nh»m chèng l¹i 50 v¹n qu©n Nguyªn.
8. 2. T¸c phÈm a). Hoµn c¶nh ra ®êi. - HÞch tíng sÜ cã tªn ch÷ H¸n lµ “Dô ch t× tíng hÞch v¨n” ®îc c«ng bè th¸ng 9/1284, t¹i cuéc duyÖt binh ë bÕn §«ng Bé §Çu (Th¨ng Long) tríc cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n M«ng - Nguyªn lÇn thø 2. b). Giíi thiÖu vÒ thÓ HÞch • HÞch lµ thÓ v¨n nghÞ luËn thêi xa, ®îc vua chóa, tíng lÜnh mét phong trµo dïng ®Ó cæ ®éng, thuyÕt phôc, hoÆc kªu gäi ®Êu tranh chèng thï trong giÆc ngoµi. • KÕt cÊu chÆt chÏ, lý lÏ s¾c bÐn, dÉn chøng thuyÕt phôc. • Thêng ®îc viÕt theo thÓ v¨n biÒn ngÉu.
9. So s¸nh thÓ ChiÕu vµ HÞch Gièng - Thuéc thÓ v¨n nghÞ luËn trung ®¹i, kÕt cÊu chÆt chÏ, lËp luËn s¾c bÐn, cã thÓ viÕt b»ng v¨n xu«i, v¨n vÇn. - §ÒuHÞch dïng vµ®Ó banchiÕu bè c«ngcã khai do vua, tíng g× gièng vµ kh¸c Kh¸c: lÜnh biªn so¹n nhau? ChiÕu HÞch ChiÕu dïng ®Ó ban bè mÖnh - HÞch dïng ®Ó cæ vò, thuyÕt lÖnh. phôc, kªu gäi, ®éng viªn khÝch lÖ tinh thÇn qu©n sÜ chèng kÎ thï còng cã khi khuyªn nhñ, r¨n dËy thÇn d©n vµ ngêi díi quyÒn.
10. c Bè côc bµi “HÞch tíng sÜ”: 4 phÇn PhÇn 1: Nªu vÊn ®Ò PhÇn 1: Nªu g¬ng c¸c trung thÇn nghÜa sÜ: Tõ ®Çu “cßn l- u tiÕng tèt” PhÇn 2: Nªu truyÒn PhÇn 2: Téi ¸c cña kÎ thï vµ thèng vÎ vang trong lÞch nçi lßng cña chñ tíng: Tõ sö “Huèng chi” “còng vui lßng”. PhÇn 3: NhËn ®Þnh t×nh PhÇn 3: Ph©n tÝch ph¶i tr¸i, lµm h×nh, ph©n tÝch ph¶i tr¸i râ ®óng sai: Tõ “C¸c ng¬i” “pháng cã ®îc kh«ng?”. PhÇn 4: Chñ tr¬ng cô PhÇn 4: NhiÖm vô cÊp b¸ch, thÓ, kªu gäi ®Êu tranh khÝch lÖ tinh thÇn chiÕn ®Êu: PhÇn cßn l¹i
11. II. T×m hiÓu chi tiÕt 1. Nªu g¬ng s¸ng trong sö s¸ch. - T§íng:äc phÇn KØ TÝn, më Do ®Çu Vu, vµ C¶o cho Khanh,biÕt nh ÷KÝnhng nh©n §øc vËt ®îc nªuV¬ng g¬ng C«ng cã Kiªn,®Þa vÞ Cètx· héi §·i nh NgétthÕ Lang. nµo? C¸c nh©n vËt nµy cã chung nh÷ng phÈm chÊt nµo ? -Quan nhá: Th©n Kho¸i.  - Gia thÇn: Dù Nhîng. Tinh thần quên mình vì chủ,ChØ vìra vua, vµ nªu vì t¸cnước, dông hoàn cña biÖnthành xuất sắc nhiệm vụ ph¸p nghÖ thuËt trong phÇn 1 ?  Liệt kê, dẫn chứng tiêu biểu, toàn diện Nh mét luËn cø lµm c¬ së cho lËp luËn * Mục đích: Khích lệ ý chí lập công danh
12. 2. Téi ¸c cña giÆc vµ t©m sù cña t¸c gi¶ * Téi ¸c cña giÆc “ Huèng chi ta cïng c¸c ng¬i sinh ph¶i thêi lo¹n l¹c, lín gÆp Téi ¸c và sù ngang ngîc buæi gian nan. Ngã thÊy sø giÆc ®i l¹i nghªnh ngang ngoµi ®- cña kÎ thï ®îc lét t¶ qua êng, uèn lìinh có÷ ngdiÒu h×mµnh sضnh, m¾ng chi triÒu tiÕt ®×nh, ®em th©n dª chã mµ b¾t n¹t nàotÒ phô ? , th¸c mÖnh Hèt TÊt LiÖt mµ ®ßi ngäc lôa, ®Ó tho¶ lßng tham kh«ng cïng, gi¶ hiÖu V©n Nam V¬ng mµ thu b¹c vµng, ®Ó vÐt cña kho cã h¹n. ThËt kh¸c nµo nh ®em thÞt mµ nu«i hæ ®ãi, sao cho khái tai v¹ vÒ sau!” T¸c gi¶ ®· dïng biÖn ph¸p  NghÖ thuËt Èn dô, vËt hãa v¹ch trÇn b¶n chÊt tham lam,nghÖ tµn thuËtb¹o, hèng nµo h¸ch ®Ó lµm cña giÆcrâ Nguyªn; khÝch lÖ lßngb¶n c ¨chÊtm thï cña giÆc kÎ vµ thï?kh¬i gîi nçi nhôc mÊt níc.
13. * T©m sù cña t¸c gi¶, vÞ TiÕt chÕ thèng lÜnh -Tæng chØ huy Tríc téi ¸c “ Ta thêng tíi b÷a quªn ¨n, nöa ®ªm vç gèi;tµy ruét trêi ®au cña nh c¾t, níc m¾t ®Çm ®×a; chØ c¨m tøc cha x¶ thÞtkÎ thï,lét da, t©m tr¹ng cña nuèt gan uèng m¸u qu©n thï. DÉu cho tr¨m th©nTrÇn nµy Quèc ph¬i ngoµi néi cá, ngh×n x¸c nµy gãi trong daTuÊn ngùa, nh tathÕ còng vui lßng.” nµo?
14. T©m sù cña TrÇn Quèc TuÊn. “ Ta thêng tíi b÷a quªn ¨n, nöa ®ªm vç gèi; ruét ®au nh c¾t, níc m¾t ®Çm ®×a; chØ c¨m tøc cha x¶ thÞt lét da, nuèt gan uèng m¸u qu©n thï. DÉu cho tr¨m th©n nµy ph¬i ngoµi néi cá, ngh×n x¸c nµy gãi trong da ngùa, ta còng vui lßng.” * Tr¹ng th¸i t©m lÝ con ngêi ®îc ®Èy lªn møc tèi ®a, ®Õn tét cïng. + Tét cïng lo l¾ng: mÊt ¨n, mÊt ngñ. + Tét cïng ®au xãt: nh c¾t ruét, níc m¾t ®Çm ®×a. + Tét cïng c¨m uÊt: x¶ thÞt lét da, nuèt gan uèng m¸u qu©n thï. + Tét cïng hy sinh: tr¨m th©n vui lßng.
15. * Thaùi ñoä tình caûm cuûa taùc giaû : Trong tíi ®o¹n b÷a quªn v¨n t¸c¨n gi¶ dïng→ NhÞp dån dËp, ng¾n ph ¬ng nöa thøc ®ªm biÓu vç gèi ®¹t vµ biÖngän, ng«n tõ íc lÖ giµu Ta thêng ph¸p ruét ®aunghÖ nh thuËtc¾t nµo? h×nh ¶nh, cã gi¸ trÞ biÓu níc m¾t ®Çm ®×a c¶m. - x¶ thÞt lét da, nuèt gan uèng m¸u → Sö dông thµnh ng÷ ViÖc béc b¹ch nçi lßng cña TrÇn Quèc TuÊn víi c¸c tíng - tr¨m th©n ph¬i ngoµi néi cá → Sö dông nghÖ thuËt lÜnh nh»m môc ®Ých g×? ngh×n x¸c gãi trong da ngùa phãng ®¹i, ®iÓn cè, c©u v¨n biÒn ngÉu.  Béc lé t©m sù yªu níc, lßng c¨m thï giÆc, tinh thÇn s½nNh sµng÷ng hi biÖn sinh ph¸pv× nghÜa nghÖ lín. thuËt ÊyKhÝch thÓ hiÖnlÖ ý chÝ t©m lËp tr c«ng¹ng danh BiÓu c¶m trùc tiÕpnào nçi ®aucña xãt,vÞ chñ tKhÝchíng? lÖ lßng c¨m thï giÆc, c¨m uÊt tét cïng, s½n sµng hi lßng yªu níc. sinh ®Ó röa nhôc cho níc.
16. II. T×m hiÓu chi tiÕt 3. Ph©n tÝch ph¶i tr¸i, lµm râ ®óng sai. a. Mèi ©n t×nh gi÷a chñ vµ tíng, phª ph¸n nh÷ng biÓu hiÖn sai tr¸i cña c¸c tíng sÜ. * Mèi ©n t×nh gi÷a chñ vµ tíng. “C¸c ng¬i ë cïng ta coi gi÷ binh quyÒn ®· l©u ngµy, kh«ng cã mÆc th× ta cho ¸o, kh«ng cã ¨n th× ta cho c¬m; quan nhá th× ta th¨ng chøc, l¬ng Ýt th× ta cÊp bæng; ®i thuû th× ta cho thuyÒn, ®i bé th× ta cho ngùa; lóc trËn m¹c x«ng pha th× cïng nhau sèng chÕt, lóc ë nhµ nhµn h¹ th× cïng nhau vui cêi. C¸ch ®èi ®·i so víi V¬ng C«ng Kiªn, Cèt §·i Ngét Lang ngµy tríc còng ch¼ng kÐm g×.” NghÖ thuËt: + C©u v¨n dµi, nhiÒu ý, mçi ý lµ hai vÕ song hµnh, ®iÖp cÊu tróc c©u, c©u v¨n  biÒn ngÉu + NhÞp v¨n nhÞp nhµng hµi hoµ. -> C¸ch ®èi xö chu ®¸o hËu hÜnh cña chñ víi tíng. -> Mèi quan hÖ g¾n bã kh¨ng khÝt trªn mäi ph¬ng diÖn. Nh¾cKiÓu nhë, c©uNhËn khÝch v¨ lÖxÐtn ý®ã thøcvÒ cã cÊu tr¸ch t¸c t ¹nhiÖmdôngo cña vµnh nghÜathÕ vô nµo cña bÒ t«i ®èitrong víi vua, viÖc c¸cvíi chñdiÔn c©u , t ×vnht¶¨ ncètmèi trong nhôc quan nh ®ohuynh hÖ¹n? chñ ®Ö. – tíng ?
17. 3. Ph©n tÝch ph¶i tr¸i, lµm râ ®óng sai. a. Mèi ©n t×nh gi÷a chñ vµ tíng, phª ph¸n nh÷ng biÓu hiÖn sai tr¸i cña c¸c tíng sÜ. * Phª ph¸n nh÷ng biÓu hiÖn sai tr¸i. Sù bµng quan, thê ¬. + Chñ nhôc – kh«ng biÕt lo + Níc nhôc – kh«ng biÕt thÑn. + Ph¶i hÇu giÆcT¸c – kh«ng gi¶ ®·biÕt phª tøc. ph¸n nh÷ng + Sø giÆc nghe sainh¹c lÇm th¸i nµo thêng cña (bÞ c¸c sØ nhôc) tíng- kh«ngsÜ? biÕt c¨m. Sù ¨n ch¬i nhµn rçi: chäi gµ, ®¸nh b¹c, s¨n b¾n, uèng rîu, nghe h¸t. Sù vun vÐn c¸ nh©n: vui thó ruéng vên, quyÕn luyÕn vî con, lo lµm giÇu. -> Quªn hÕt danh dù, bæn phËn, mÊt c¶nh gi¸c, lèi sèng cÇu an hëng l¹c cÇn ph¶i phª ph¸n.
18. *Phª ph¸n nh÷ng biÓu hiÖn sai tr¸i cña tíng sÜ. -HËu qu¶: + MÊt hÕt sinh lùc, t©m trÝ ®¸nh giÆc. kh«ng thÓ + . cùa gµ trèng > §èi tîng phª ph¸n: TÊt c¶ c¸c tíng sÜ. ->Møc ®é phª ph¸n lµ t¨ng cÊp (thÑn - tøc - c¨m)
19. b. Nh÷ng hµnh ®éng nªn lµm cña c¸c tíng sÜ. -  *Hµnh ®éng ®óng nªn lµm: + Lu«n lu«n c¶nh gi¸c Hành động nên làm của các + RÌn luyÖn cung tªn, tËp vâ tướngnghÖ (rÌn sĩ là luyÖn gì? viÖc qu©n). - *KÕt qu¶: th¸i Êp v÷ng bÒn, bæng léc ®îc hëng thô. gia quyÕn ªm Êm, vî con b¸ch niªn giai l·o. tæ tiªn ®îc tÕ lÔ, thê cóng.  tr¨m n¨m sau cßn lu tiÕng th¬m. -> C©u nghi vÊn (thªm tõ kh«ng), cïng víi c¸c tõ kh¼ng ®Þnh: m·i m·i, ®êi ®êi hëng thô, sö s¸ch lu tiÕng th¬m -> Kh¼ng ®Þnh nh mét kÕt luËn hiÓn nhiªn: luyÖn tËp viÖc qu©n.
20. 4. Lêi kªu gäi c¸c tíng sÜ MÖnh lÖnh: + Häc tËp Binh th yÕu lîc. + V¹ch ra hai con ®êng: sèng - chÕt, vinh - nhôc, ®Ó t- íng sÜ thÊy râ vµ chØ cã thÓ lùa chän mét con ®êng: ®Þch hoÆc ta. TrÇn Quèc TuÊn - LËp luËn ®·s¾c kªu bÐn râgäi rµng. tíng sÜ nh thÕ nµo? -Th¸i ®éTh¸i t¸c gi¶: ®é døtcña kho¸t, «ng cra¬ng sao quyÕt ? C©u kÕt: giäng t©m t×nh, t©m sù -> Bµy tá gan ruét cña mét chñ tíng yªu níc. KhÝch lÖ, ®éng viªn ®Õn møc cao nhÊt ý chÝ vµ quyÕt t©m chiÕn ®Êu cña tíng sÜ.
21. III. Tæng kÕt -NghÖEm c¶mthuËt: nhËn ®îc ®iÒu g× tõ néi dung bµi hÞch ? - Lµ mét ¸ng v¨n chÝnh luËn mÉu mùc. Bµi hÞch cã+ nhlËp÷ luËnng ®Æcs¾c bÐn.s¾c nµo vÒ h×nh thøc ? + lÝ lÏ, dÉn chøng x¸c thùc, thuyÕt phôc. + giäng v¨n hïng tr¸ng. + c©u v¨n biÒn ngÉu. - KÕt hîp hµi hoµ gi÷a yÕu tè chÝnh luËn vµ v¨n ch¬ng. -Néi dung (t tëng cèt lâi): Ph¶n ¸nh tinh thÇn yªu níc nång nµn, quyÕt t©m ®¸nh giÆc cøu níc cña TrÇn Quèc TuÊn vµ d©n téc ta.
22. Qua bµi HÞch em hiÓu ®iÒu g× vÒ Hng §¹o V¬ng TrÇn Quèc TuÊn?
23. S¬ ®å kh¸i qu¸t KhÝch lÖ ý chÝ lËp c«ng danh, x¶ th©n v× níc. KhÝch lÖ lßng c¨m thï giÆc, KhÝch lÖ lßng yªu níc nçi nhôc mÊt níc bÊt khuÊt, quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng kÎ thï KhÝch lÖ lßng tù träng, liªm sØ x©m lîc. ë mçi ngêi khi nhËn râ c¸i sai, thÇy râ c¸i ®óng. KhÝch lÖ lßng trung qu©n ¸i quèc vµ lßng ©n nghÜa thuû chung cña ngêi cïng c¶nh ngé.
24. Híng dÉn häc bµi 1.Nhí ®îc nh÷ng nÐt næi bËt vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña v¨n b¶n : “HÞch tíng sÜ” 2.Lµm bµi LuyÖn tËp SGK trang 61 3. So¹n bµi “Hµnh ®éng nãi”