Giáo án Ngữ Văn Lớp 7 - Tiết 54: Văn bản Một thứ quà của lúa non: Cốm - Năm học 2021-2022 - Vũ Thị Huê

Nội dung text: Giáo án Ngữ Văn Lớp 7 - Tiết 54: Văn bản Một thứ quà của lúa non: Cốm - Năm học 2021-2022 - Vũ Thị Huê

1. Người soạn: Giáo viên: Vũ Thị Huê Đơn vị công tác: Trường THCS Văn Môn Ngày soạn: 06/12/2021 Ngày dạy: 08/12/2021 Tiết 54: Văn bản: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM (Thạch Lam) I. MỤC TIÊU BÀI HOC: Giúp HS 1. Kiến thức: - Sơ giản về tác giả Thạch Lam. - Phong vị đặc sắc, nét đẹp văn hóa truyền thống của Hà Nội trong món quà độc đáo, giản dị: cốm. - Cảm nhận tinh tế, cảm xúc nhẹ nhàng, lời văn duyên dáng, thanh nhã, giàu sức biểu cảm của nhà văn Thạch Lam trong văn bản. 2. Kĩ năng: - Đọc – hiểu văn bản tùy bút có sử dụng các yếu tố miêu tả và biểu cảm. - Sử dụng các yếu tố biểu cảm giới thiệu một sản vật của quê hương. 3. Thái độ: Hs hiểu được nét đẹp văn hóa truyền thống của Hà Nội. Từ đó biết trân trọng, giữ gìn nét đẹp văn hóa đó *Trọng tâm: tìm hiểu chi tiết văn bản II. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên: - Nghiên cứu nội dung bài. Soạn giáo án. 2. Học sinh: - Chuẩn bị nội dung bài mới. Học bài cũ. III. PHƯƠNG PHÁP -Kĩ thuật động não, thảo luận: - Kĩ thuật trình bày một phút: - PP trực quan, vấn đáp, thuyết trình, giảng bình, đọc diễn cảm, nêu vấn đề IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Ổn định tổ chức 2. Kiểm tra bài cũ 3. Bài mới * Lời vào bài: Các em hãy lắng nghe bài hát “Nhớ mùa thu Hà Nội” của Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn và cho biết bài hát đã nhắc đến món ăn nào? (Cốm) GV lòng ghép KTBC phép điệp từ “cốm” Lời bài hát đã nhấn mạnh đến hình ảnh của một thức quà bình dị của mùa thu Hà Nội: Cốm. Hà Nội đẹp nhất vào thu, góp phần cho vẻ đẹp đó là sắc vàng của nắng, sắc trắng của hoa và sắc xanh của cốm, Hôm nay, cô và các em sẽ về thăm HN tìm hiểu một món quà thanh đạm, dân giã nhưng có giá trị văn hóa rất lớn, đó chính là ”Cốm” qua ngòi bút của nhà văn Thạch Lam. GV ghi bảng: Tiết 54: Văn bản: Một thứ quà của lúa non: Cốm 1
2. Hoạt động của thầy - trò Nội dung kiến thức * Hoạt động 1: I. Đọc- tìm hiểu chung HDHS đọc, tìm hiểu chung văn bản 1. Tác giả: Thạch Lam (1910 – 1942), sinh tại - GV hỏi: Qua phần chuẩn bị ở nhà và dựa vào Hà Nội. phần chú thích, em hãy nêu một vài nét về tác - Sở trường truyện ngắn và tùy bút giả? với tâm hồn nhạy cảm, tinh tế. - HS đọc thầm chú thích, tìm ý TL: - GV nhận xét, bổ sung, giới thiệu tác giả và các tp chính trên máy chiếu. 2. Tác phẩm: - GV hỏi: Trình bày xuất xứ của văn bản “Một ” a. Xuất xứ: Văn bản được trích từ - HSTL: tập tùy bút Hà Nội băm sáu phố ? Hãy giới thiệu đôi nét về tập tùy bút “Hà Nội phường (1943) băm sáu phố phường”? - GV nhận xét, ghi bảng, giới thiệu tập truyện - GV HD đọc: Đọc với giọng tình cảm thiết tha, b. Đọc - chú thích trầm lắng, chậm. -> GV đọc mẫu, gọi hs đọc tiếp đến hết bài. + Giải thích từ khó lồng ghép trong phần phân tích - GV hỏi: Xác định thể loại của văn bản này? c. Thể loại: Tùy bút. –> Hs đọc sgk (161) để trả lời. ? Vậy em hiểu gì về thể loại này? Tùy bút là một thể văn gần với bút kí, kí sự nhưng thiên về biểu cảm, thể hiện cảm xúc, suy nghĩ, tình cảm của tác giả trước các hiện tượng, các vấn đề của cuộc sống, ngôn ngữ thường giàu hình ảnh và chất trữ tình. GV nhấn mạnh: ? Bài tuỳ bút nói về đối tượng nào? (Cốm). ? Để nói về đối tượng ấy, tác giả đã sử dụng những phương thức biểu đạt nào, phương thức nào là chủ yếu ? (Miêu tả, thuyết minh, biểu cảm, bình luận - nổi bật nhất vẫn là biểu cảm) 2
3. - GV hỏi: Văn bản có thể chia làm mấy phần? d. Bố cục: 3 đoạn nêu nội dung của từng phần? - Từ đầu -> thuyền rồng: Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm. - Tiếp -> nhũn nhặn: Cảm nghĩ về giá trị của cốm. - Còn lại: Cảm nghĩ về sự thưởng * Hoạt động 2: HD đọc- hiểu vb thức cốm Hs: đọc thầm đoạn 1 II. Đọc - tìm hiểu văn bản Gv chiếu hình ảnh đoạn 1 lên bảng. 1. Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm - GV hỏi: Em hãy cho biết cảm xúc của tác giả được khơi nguồn từ đâu? Cơn gió mùa hạ, hương thơm của sen, mùi thơm mát cúa lúa nếp non “Sáng mát trong như sáng tháng năm Gió thổi mùa thu hướng cốm mới” -> Gợi nhắc đến hương vị của cốm. - GV hỏi: Em có nhận xét gì về cách dẫn nhập vào bài như vậy? - HS -> Tự nhiên và gợi cảm. - GV hỏi: Tác giả đã hình dung cốm có cội nguồn từ đâu? - HS trả lời - Cốm được làm từ hạt lúa nếp non. - GV hỏi: Hạt lúa nếp non ấy được hình dung như thế nào? - HS trả lời theo văn bản: GV bình: Giọt sữa là kết tinh từ mẹ đất + nắng trời + hương thơm đồng cỏ. => Chất quý trong sạch của trời! ? Theo tác giả thì cốm ở đâu là ngon nhất? (cốm làng Vòng) ? Các em cho cô biết, làng Vòng ở đâu? Cốm Vòng, gạo Tám Mễ Trì Tương Bần, húng Láng còn gì ngon hơn? ? Tác giả đã kể về cách làm ra cốm như thế nào? -> Cốm gắn liền với vẻ đẹp của người làm ra cốm. 3
4. Cốm gắn liền với hình ảnh của ai? (cô hàng cốm) - Cốm còn gắn với bàn tay khéo léo ? GV chiếu hình ảnh trong sgk lên máy, HS của con người. nhận xét gì khi xem bức tranh trên? (Cốm là nhu cầu thưởng thức của người Hà Nội) - Sử dụng từ ngữ chọn lọc tinh tế, ?Đoạn văn có sử dụng các yếu tổ nghệ thuật kiểu câu phù hợp, cảm nhận bằng nào? nhiều giác quan, bptt, - GV hỏi: Vậy theo sự hình dung của tác giả, hạt cốm được được kết tinh ntn? => Cốm là tinh hoa của trời đất và sự khéo léo của con người - GV hỏi: Qua đoạn văn trên, đã cho ta thấy được những cảm xúc gì của tác giả? => Yêu quí, trân trọng cội nguồn trong sạch, đẹp đẽ, giàu sắc thái văn hoá dân tộc của cốm. * Phần 2 - Hs đọc thầm đoạn 2. 2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm: - GV hỏi: Câu văn nào thể hiện rõ nhất giá trị của cốm? - Cốm là thức quà là thức - HS dâng mang hương vị mộc mạc, giản dị, thanh khiết. - GV hỏi: Cốm được dung phổ biến trong việc -> Giá trị vật chất, gì? - HS GV cho HS thảo luận nhóm cặp - Phong tục sêu Tết. Bước 1: GV đánh số bàn theo hàng dọc từ 1 đến -> Giá trị văn hóa, tinh thần. hết, giao câu hỏi Nhóm lẻ: 1. Tác giả đã nhận xét như thế nào về tục lệ dùng hồng, cốm làm đồ sêu Tết của nhân dân ta? Nhóm chẵn: 2. Sự hòa hợp, tương xứng của tục lệ dùng hồng, cốm làm đồ sêu tết đã được tác giả phân tích trên những phương diện nào? Bước 2: HS làm việc theo cặp trong 1 phút Bước 3: HS trình bày câu trả lời của nhóm mình Bước 4: GV cho các cặp nhận xét và đánh giá. - GV bình giảng về sự hòa hợp của hồng cốm. - GV hỏi: Đoạn văn tác giả sử dụng các yếu tố nghệ thuật nào? - Nghệ thuật: so sánh, điệp ngữ, liệt - HS kê, từ ngữ chọn lọc, tinh tế. 4
5. - GV hỏi: Đoạn văn tác giả đặt trong dấu ngoặc đơn có ý nghĩa gì? (phê phán những người kh biết trân trọng cốm) - GV hỏi: Qua đó tác giả muốn truyền tới người đọc tình cảm và thái độ gì trong ứng xử với thức quà là cốm? =>Trân trọng và giữ gìn cốm như (Trân trọng và giữ gìn cốm như một vẻ đẹp văn một vẻ đẹp văn hoá dân tộc hoá dân tộc). * Liên hệ: * Phần 3: 3. Cảm nghĩ về sự thưởng thức + Hs đọc đoạn 3. cốm - GV hỏi: Đoạn văn bàn về việc thưởng thức - Ăn từng chút ít, thong thả, ngẫm cốm trên những phương diện nào? nghĩ. - HS (ăn và mua cốm). - GV hỏi: Tác giả hướng dẫn cách ăn cốm, mua - Mua cốm phải nâng đỡ, nhẹ nhàng. cốm như thế nào? ? Tác giả đã thể hiện cách thưởng thức cốm bằng những giác quan nào? -> Cảm thụ bằng khứu giác, xúc giác, thị giác. ? Tác giả đã thuyết phục người mua cốm bằng những lí lẽ nào ? - Cốm là lộc của trời, là cái khéo léo của người, là sự cố sức tiềm tàng và sự nhẫn nại của thần lúa. (Thưởng thức với cả lòng biết ơn, trân trọng ) - GV hỏi: Những lí lẽ đó cho thấy tác giả có => Xem cốm như một giá trị tinh thái độ như thế nào đối với thứ quà của lúa non? thần thiêng liêng đáng được chúng * Liên hệ: ta trân trọng giữ gìn. Hoạt động 3: Tổng kết III. Tổng kết - GV hỏi: Trình bày đặc sắc về ND và NT của 1. Nghệ thuật: văn bản? 2. Ý nghĩa văn bản: *Ghi nhớ (Sgk- 163) ? Qua bài văn, em hiểu thêm gì về tác giả Thạch Lam? (-> Thạch Lam: là người sành cốm, có tình cảm tinh tế và sâu sắc về cốm. Biết trân trọng và lưu giữ bản sắc văn hóa dân tộc) 5
6. * Liên hệ với đặc sản vùng miền Giới thiệu bánh phu thê Đình Bảng. Bánh tẻ làng Chờ, nem Bùi Thuận Thành, (giáo dục HS biết trân trọng, yêu quý, gìn giữ bản sắc văn hóa của dân tộc.) 4. Củng cố, luyện tập: * Củng cố: Theo sơ đồ tư duy * Luyện tập. - GV hỏi: Sưu tầm 1 số câu thơ, ca dao nói về cốm? - Tổ chức đọc thi theo các dãy bàn. Dãy nào là đội cuối cùng đọc được câu thơ, ca dao về cốm là đội thắng cuộc. - Đội thắng cuộc sẽ được tặng và thưởng thức món cốm thơm ngon. - HS các đội luân phiên đọc cho đến hết. Đêm giăng chày đập vang thôn bản Phấn cốm bay bay phủ lá ngàn. (Thôi Hữu) Giã gạo thì ốm, giã cốm thì khoẻ. (Tục ngữ) 5. Dặn dò - Viết đoạn văn (khoảng 10 câu) bày tỏ cảm xúc của em về một đặc sản của quê hương. - Soạn bài “Chơi chữ” 6