Giáo án Ngữ Văn Lớp 7 - Làm thơ lục bát

Nội dung text: Giáo án Ngữ Văn Lớp 7 - Làm thơ lục bát

1. Trường THCS Hữu Hòa Giáo án thi GVG cấp Huyện môn Ngữ Văn Tiết 60: LÀM THƠ LỤC BÁT A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: Giúp HS 1. Kiến thức: - Hiểu được các quy định của luật thơ lục bát: số tiếng, số câu, luật bằng trắc, vần, nhịp. - Nhận thức được vẻ đẹp thơ truyền thống Việt Nam qua một số thành tựu thơ ca tiêu biểu viết bằng thể thơ lục bát, từ đó có hứng thú và bước đầu biết vận dụng kiến thức vào làm thơ lục bát. 2. Kĩ năng: - Phân tích, nhận diện luật thơ lục bát. - Bước đầu tập làm thơ lục bát đúng luật và có cảm xúc. - Rèn kĩ năng: cảm thụ, giao tiếp, làm việc theo nhóm. 3. Thái độ: - Giáo dục học sinh tình yêu quê hương, đất nước, tinh thần tôn sư trọng đạo. - Biết trân trọng và có ý thức giữ gìn giá trị văn hóa dân tộc - đúc kết qua thể thơ lục bát. 4. Tích hợp: - Văn bản: Một số bài ca dao, Truyện Kiều, thơ Tố Hữu, thơ Nguyễn Duy - Tiếng Việt: Vần, nhịp, thanh điệu. B. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH: 1. Giáo viên: - Đọc tài liệu, soạn giáo án, clip, sưu tầm thơ lục bát - Máy chiếu Projecter, bảng phụ, bút dạ, nam châm 2. Học sinh: - Đọc, chuẩn bị bài theo hướng dẫn của GV. - Tập làm thơ với chủ đề: Nhớ ơn thầy cô, biển đảo quê hương, mùa thu Hà Nội. - Sưu tầm một số bài thơ, vần thơ viết bằng thể thơ lục bát. C. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC: 1. Ổn định tổ chức lớp: 2. Kiểm tra bài cũ: - Kết hợp trong khi học bài mới. 3. Hoạt động 1: Giới thiệu bài mới Các em thân mến, khi nhắc đến một loài cây tiêu biểu của Việt Nam, chúng ta thường nghĩ đến cây tre: “ Tre xanh xanh tự bao giờ Chuyện ngày xưa đã có bờ tre xanh” Nhắc đến một loài hoa Việt Nam tiêu biểu, chúng ta thường nghĩ đến hoa sen. “ Trong đầm gì đẹp bằng sen Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng” Và nếu chọn trong nền thơ ca phong phú của ta một thể thơ tiêu biểu, đó hẳn phải là thơ lục bát. Lục bát không thể bán buôn Giáo viên: Nguyễn Thị Lệ Hằng 1
2. Trường THCS Hữu Hòa Giáo án thi GVG cấp Huyện môn Ngữ Văn Nếu ai nhớ đến cội nguồn thì thương Hôm nay, chúng ta sẽ đến với tiết học “Làm thơ lục bát” để tìm hiểu, thêm yêu và trân trọng một thể thơ dân tộc. HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN HĐ CỦA HS NỘI DUNG CẦN ĐẠT * Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh I. LUẬT THƠ LỤC BÁT tìm hiểu về luật thơ lục bát. 1. Ngữ liệu: (SGK) - GV chiếu lên máy bài ca dao - HS quan sát Bài ca dao: - GV gọi HS đọc bài ca dao - HS đọc Anh đi anh nhớ quê nhà Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương. Nhớ ai dãi nắng dầm sương Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao. (?) Quan sát bài ca dao trên, em hãy 2. Nhận xét: cho biết mỗi câu có bao nhiêu tiếng? - HS trả lời a. Số tiếng, số câu: - Số tiếng: - GVchốt ý về số tiếng + Một câu sáu tiếng câu lục Tên của thể thơ chính là đặc + Một câu tám tiếng câu bát trưng về số tiếng trong một cặp câu. một cặp (?) Bài ca dao này có mấy câu? Em hãy đọc một bài ca dao đã học có 2 - HS trả lời câu. - HS đọc GV mở rộng - HS nghe (?) Vậy em có nhận xét gì về số lượng câu thơ trong bài thơ lục bát? - HS nhận xét - GVchốt ý về số câu. - HS nghe, ghi - Số câu: không hạn định. bài - GV dẫn chuyển ý: b. Luật bằng, trắc: (?) Trong tiếng Việt, có những thanh điệu nào? Được chia làm mấy - HS trả lời nhóm? Mỗi nhóm gồm những thanh nào? GV bấm máy chiếu sơ đồ. - HS quan sát - Thảo luận nhóm: thời gian 2 phút - HS thảo luận Giáo viên: Nguyễn Thị Lệ Hằng 2
3. Trường THCS Hữu Hòa Giáo án thi GVG cấp Huyện môn Ngữ Văn và điền thanh bằng (B), trắc (T) vào nhóm dưới mỗi tiếng trong bài ca dao. - GV gọi HS 1 nhóm nhanh nhất treo bảng phụ, các nhóm còn lại đối chiếu - Đại diện đáp án, chữa bài. nhóm treo bảng phụ - GV chiếu đáp án trên máy, gọi học - HS đối chiếu sinh nhận xét chéo bài làm của nhóm - HS nhận xét bạn. (?) Quan sát bảng chuẩn kiến thức trên máy, em hãy cho biết: Thanh - HS quan sát, điệu của những tiếng nào không đổi trả lời qua tất cả các câu? ( Tiếng 2,6,8 tiếng chẵn thuộc thanh Bằng). Tiếng 4 – tiếng chẵn thuộc thanh - HS nghe Trắc. Còn các tiếng 1 - 3 - 5 - 7 không theo luật. (?) Em hãy nhận xét thanh điệu của tiếng thứ sáu và tiếng thứ tám trong - HS nhận xét câu bát? - GV chốt ý về luật bằng trắc trong - HS nghe, ghi - Tiếng lẻ: không theo luật. thơ lục bát kết hợp ghi bảng bài - Tiếng chẵn: Theo luật GV dẫn, chuyển ý - HS nghe c. Vần : (?) Em hãy quan sát bài ca dao và cho biết: - Các tiếng nào bắt vần với nhau? - HS suy nghĩ, - Các tiếng vần với nhau chủ yếu là trả lời vần nào? - GV chốt ý, ghi bảng - HS nghe, ghi - Tiếng thứ 6 (câu lục) - tiếng thứ 6 bài (câu bát). - Tiếng thứ 8 (câu bát) - tiếng thứ sáu (câu lục) tiếp theo. - Chủ yếu là vần bằng Giáo viên: Nguyễn Thị Lệ Hằng 3
4. Trường THCS Hữu Hòa Giáo án thi GVG cấp Huyện môn Ngữ Văn - GV dẫn, chuyển ý - HS nghe d. Nhịp : - GV gọi HS đọc bài ca dao theo - HS đọc đúng nhịp (?) Em hãy dùng dấu sổ chéo (/) để - HS lên bảng xác định nhịp của bài ca dao trên điền vào bảng bảng phụ? phụ. - GV chiếu máy đáp án - HS quan sát, - GV yêu cầu học sinh nhận xét bài nhận xét làm của bạn (?) Câu thơ lục bát trong bài ca dao - HS trả lời trên chủ yếu ngắt nhịp theo nhịp nào? (GV chiếu máy - hiệu ứng nhịp 2/2/2 ) GV chốt kết hợp ghi bảng - HS ghi bài. - Chủ yếu là nhịp chẵn, nhịp đôi (?) Em hãy quan sát và lắng nghe hai câu thơ sau: Hỏi tên, rằng: “Mã Giám Sinh” Hỏi quê, rằng: “Huyện Lâm Thanh cũng gần” - HS quan sát, (Truyện Kiều, Nguyễn Du) nghe (?) Em hãy cho biết hai câu thơ có ngắt nhịp giống như thông thường - HS suy nghĩ, không? trả lời - GV nhận xét, giảng - GV chốt ý - HS nghe - Giáo viên chiếu văn bản: - HS quan sát Gọi HS đọc: - HS đọc Trên đường xe chạy bon bon Nhìn bông lúa chín hạt tròn hạt vuông (?) Theo em, đây có phải thơ lục bát không? Vì sao? - HS trả lời GV nhận xét, chốt Giáo viên: Nguyễn Thị Lệ Hằng 4
5. Trường THCS Hữu Hòa Giáo án thi GVG cấp Huyện môn Ngữ Văn * Lưu ý HS: phân biệt thơ lục bát với văn vần/vè 6/8. - HS nghe - GV liên hệ, mở rộng và chốt. - HS nghe (?) Em hãy cho biết thể thơ lục bát của dân tộc ta ra đời từ khi nào? - HS trả lời GV nhận xét, bình. - HS ghi bài * Lục bát là thể thơ độc đáo của GV ghi bảng. văn học Việt Nam. 3. Ghi nhớ :(SGK) - GV nhắc HS học ghi nhớ * Hoạt động 3: Hướng dẫn học sinh II. LUYỆN TẬP luyện tập Bài 1: Thi: “Ai giỏi hơn?” - HS quan sát Bài 1: Thi “Ai giỏi hơn?” - Chiếu yêu cầu bài tập 1. - Gọi HS đọc yêu cầu bài tập 1. - HS đọc -GV yêu cầu HS thảo luận 4 nhóm - Thảo luận Thời gian: (90 giây) nhóm 1. Vườn em cây quý đủ loài Có cam, có quýt, có xoài, có na. - GV gọi lần lượt đại diện các nhóm - Treo bảng 2. Đồng xa mưa xối tứ bề trình bày kết quả thảo luận. phụ. Mẹ gom lục bát tái tê về làng - Gọi HS các nhóm nhận xét chéo. 3. Mặc người lờ lãi bon chen GV chữa bài, cho điểm - HS nhóm Buôn câu lục bát đánh ghen với đời khác nhận xét 4. Ta đi khắp chốn chợ trời Mua câu lục bát về phơi sân nhà. GV chiếu đáp án tham khảo - HS quan sát GV chiếu yêu cầu bài 2: Bài 2 : “Ai nhanh hơn” Thi “Ai nhanh hơn” - Em ơi đi học trường xa - GV gọi học sinh đọc yêu cầu đề bài. - HS đọc Cố học cho giỏi quê nhà mẹ mong. - GV nhắc HS lưu ý cách gieo vần - Anh ơi phấn đấu cho bền trong thơ lục bát. - HS điền từ Mỗi năm mỗi lớp chớ quên ghi - GV gọi HS lần lượt điền từ, HS thích hợp lòng. khác nhận xét. - HS khác - Ngoài vườn ríu rít tiếng chim - GV nhận xét, cho điểm. nhận xét Con bay, con lượn, con tìm mồi Giáo viên: Nguyễn Thị Lệ Hằng 5
6. Trường THCS Hữu Hòa Giáo án thi GVG cấp Huyện môn Ngữ Văn - GV chiếu đáp án tham khảo sâu. Bài 3: Thi xướng thơ: Bài 3: Thi GV mời HS - cán sự môn Văn lên - Cán sự văn công bố luật chơi: xướng thơ điều hành. + Cán sự văn chia lớp thành 2 đội: Đội 1- 4: Đội Đội 2-3: Đội + Cán sự văn xướng câu lục đầu tiên + Các đội thi xướng câu bát + Đội nào xướng đúng và nhanh nhất sẽ được 10 điểm và giành quyền xướng câu lục tiếp theo. + Nếu 1 đội xướng sai, đội khác có quyền trả lời tiếp. + Thi xướng thơ trong vòng 8 câu. - Mời 1HS làm thư kí - HS xướng thơ - GV nhận xét, tổng kết, trao quà cho đội chiến thắng. Bài 4: Tập làm thơ: Bài 4: Tập làm thơ: GV yêu cầu: + Nhóm 1, 3: Dựa vào bức tranh “ Mùa thu Hà Nội” - HS quan sát tranh + Nhóm 2, 4: Dựa vào bức tranh “Biển - đảo Việt Nam” để tập làm thơ Trong thời gian 1 bài hát (4 phút), các nhóm làm một bài thơ khoảng - HS tập làm thơ vào 10 câu. bảng phụ. - GV phát bảng phụ cho các nhóm - Đại diện các nhóm trình bày kết quả - HS đọc, nhận xét. thảo luận. - GV nhận xét, cho điểm - GV củng cố bài bằng đoạn clip về sự phát triển của thể thơ lục bát - HS nghe trong nền văn học dân tộc. GV liên hệ, mở rộng Giáo viên: Nguyễn Thị Lệ Hằng 6
7. Trường THCS Hữu Hòa Giáo án thi GVG cấp Huyện môn Ngữ Văn D. Hướng dẫn học bài ở nhà: - Tập làm thơ về chủ đề tự chọn. - Nắm được đặc điểm luật thơ lục bát. - Hoàn thiện bài tập SGK ( trang 157). - Chuẩn bị bài: Chuẩn mực sử dụng từ. Giáo viên: Nguyễn Thị Lệ Hằng 7