Giáo án Ngữ Văn Lớp 6 - Tiết 53: Văn bản Cây tre Việt Nam - Năm học 2021-2022 - Nguyễn Thị Hồng

Nội dung text: Giáo án Ngữ Văn Lớp 6 - Tiết 53: Văn bản Cây tre Việt Nam - Năm học 2021-2022 - Nguyễn Thị Hồng

1. Trường THCS Yên Phụ Năm học 2021-2022 Ngày soạn: 05/12/2021 Ngày dạy: 08/12/2021 TIẾT 53: Văn bản: CÂY TRE VIỆT NAM (Thép mới) I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Hiểu và cảm nhận được giá trị nhiều mặt của cây tre và sự gắn bó giữa cây tre với đời sống con người của dân tộc Việt Nam. 2. Năng lực - Năng lực chung + Hướng học sinh trở thành người đọc độc lập với các năng lực giải quyết vấn đề, tự quản bản thân, năng lực giao tiếp, trình bày, thuyết trình, tương tác, hợp tác, v.v - Năng lực riêng biệt: + Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận về thành tựu nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa của văn bản. + Năng lực phân tích, so sánh đặc điểm nghệ thuật của văn bản với các văn bản có cùng chủ đề. +Nhận biết được tình cảm, cảm xúc của người viết thể hiện qua ngôn ngữ văn bản như lời văn, cách sử dụng các biện pháp tu từ. 3. Phẩm chất - Giúp học sinh rèn luyện bản thân phát triển các phẩm chất: tình yêu, niềm tự hào đối với quê hương đất nước, với biểu tượng cây tre của dân tộc Việt Nam. II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên: Kế hoạch dạy học, SGK, SGV. Thiết kế bài giảng Powerpoint, bảng tương tác. 2. Học sinh: Soạn bài theo hệ thống câu hỏi trong SGK. Nguyễn Thị Hồng 1 Giáo án Ngữ Văn 6
2. Trường THCS Yên Phụ Năm học 2021-2022 III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 1. Ổn định tổ chức lớp 2. Kiểm tra bài cũ: Em hãy nêu những vẻ đẹp của cây tre? 3. Bài mới: Hoạt động của GV và HS Dự kiến sản phẩm Hoạt động 1: KHỞI ĐỘNG ?Em hãy cho biết tác giả của văn bản “CTVN”là ai? Văn bản thuộc thể loại gì? - Tác giả: Thép Mới, thể loại: kí ?Nêu xuất xứ của văn bản “Cây tre Việt nam” ? - Văn bản được viết năm 1955, là lời bình cho bộ phim cùng tên của các nhà làm phim Ba Lan. - GV dẫn dắt: Ở tiết trước các con đã được tìm hiểu về tác giả, tác phẩm cùng nội dung phần một. Đó là những vẻ đẹp về hình dáng và phẩm chất của tre. Và các con cũng đã biết được những vẻ đẹp ấy chính là biểu tượng cho phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam. Vậy giữa tre và con người có mỗi quan hệ gắn bó như thế nào? Vị trí và vai trò của tre trong xu thế hiện đại có bị mất đi hay không? Cô và các con sẽ cùng nhau tìm hiểu và khám phá trong tiết học này. II. Khám phá văn bản. Hoạt động 2: KHÁM PHÁ VĂN BẢN 1. Giới thiệu về cây tre Sau khi giới thiệu chung về cây tre, thì tác giả đã 2. Tre gắn bó với con người nói về sự gắn bó của cây tre với con người và dân Việt Nam tộc Việt Nam. Sự gắn bó ấy không chỉ được thể Nguyễn Thị Hồng 2 Giáo án Ngữ Văn 6
3. Trường THCS Yên Phụ Năm học 2021-2022 hiện trong một lĩnh vực mà được thể hiện trong rất nhiều lĩnh vực khác nhau. ? Theo các em đó là những lĩnh vực nào? Đó là sự gắn bó từ quá trình lao động sản xuất và đời sống cho đến trong chiến đấu. Vậy thì sự gắn bó này, được thể hiện như thế nào trong văn bản, chúng ta sẽ cùng nhau đi tìm hiểu. a. Trong lao động sản xuất Các em đọc cho cô đoạn văn: “Nhà thơ đã có lần - Tre là người bạn cảm thông ca ngợi cối xay tre nặng nề quay, từ nghìn đời sẻ chia đỡ đần với con người nay, xay nắm thóc”. Việt Nam. Hs đọc ? Trong lao động sản xuất thì hình ảnh cây tre đã gắn bó với con người Việt Nam qua những từ ngữ, chi tiết nào? Đó là những từ ngữ nói lên sự gắn bó của tre với Nghệ thuật: Nhân hóa, con người Việt Nam trong lao động, sản xuất. điệp ngữ, so sánh, câu văn Trong chương trình Ngữ Văn 6 phần Tiếng Việt giàu nhạc tính, các trạng ngữ. các con đã được học về một số biện pháp nghệ thuật. Con thấy trong đoạn văn này tác giả Thép Mới đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào? Việc sử dụng các biện pháp nghệ thuật ấy đem lại hiểu quả như thế nào trong diễn đạt? Bình: Trong những năm tháng đau thương của cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm, tre là nhân chứng của quá trình lao động cần cù, miệt mài, sáng tạo của bao thế hệ người Việt: dựng nhà, dựng cửa, vỡ ruộng, khai hoang. Tre đồng Nguyễn Thị Hồng 3 Giáo án Ngữ Văn 6
4. Trường THCS Yên Phụ Năm học 2021-2022 cam cộng khổ, sẻ chia nỗi nhọc nhằn của người lao động trong hành trình làm ra hạt gạo. “Cối xay tre nặng nề quay, từ nghìn đời nay, xay nắm thóc”. Nhịp điệu câu văn chậm, vầy “ay” ngân dài, giúp ta cảm nhận được từng vòng quay nặng nề của Mối quan hệ ân nghĩa, ân chiếc cối xay lúa, cũng như nỗi vất vả của người tình giữa tre và người. nông dân. Có lẽ chính vì thế, tre được ví như cánh tay của người nông dân, là người bạn đồng hành cùng con người vượt qua bao gian khổ, khó khăn, cùng con người xây dựng đất nước và giữ gìn nền văn hóa dân tộc. Như vậy, chúng ta thấy mối quan hệ giữa con người với tre là mối quan hệ ân nghĩa, ân tình. Chuyển: Và trong đoạn văn tiếp theo, tác giả đã đề cập đến sự gắn bó của tre trong đời sống của người nông dân Việt Nam. b. Trong đời sống Các em theo dõi đoạn văn: “Trong mỗi gia đình nông dân Việt Nam sống có nhau, chết có nhau, - Tre gắn bó với con người chung thủy”. trong mọi lứa tuổi, là thành ? Hãy tìm những từ ngữ, chi tiết nói về sự gắn viên trong gia đình, thủy bó của tre với con người trong đời sống? chung, son sắt. Nghệ thuật: biện pháp tu từ liệt kê, so sánh, nhân hóa. ? Trong đoạn văn này các con tiếp tục phát hiện cho cô những biện pháp nghệ thuật đã được tác giả sử dụng để nói lên sự gắn bó của tre trong Tre với người sống chết Nguyễn Thị Hồng 4 Giáo án Ngữ Văn 6
5. Trường THCS Yên Phụ Năm học 2021-2022 đời sống của con người. Biện pháp nghệ thuật có nhau thủy chung, nghĩa đó đã có tác dụng như thế nào trong việc biểu tình. hiện? Như vậy, trong đời sống của người nông dân Việt Nam, tre đồng hành cùng với con người từ thuở lọt lòng cho đến khi nhắm mắt, xuôi tay. Một đời chung thủy, son sắc. Tre không chỉ là người bạn thân thiết hơn thế tre còn là người nhà, là thành viên của gia đình nông dân Việt Nam. Mở rộng: Trong đời sống và lao động hằng ngày có rất nhiều vật dụng được làm bằng tre vừa sử dụng trong gia đình vừa như một tác phẩm thủ công mĩ nghệ được người trong và ngoài nước ưa c. Trong chiến đấu. chuộng . ?Em hãy kể và giới thiệu một vài vật dụng được làm bằng tre? Rổ, thúng, mủng, bàn , ghế, đũa . - Tre là vũ khí. Chiếu hình ảnh. - Tre là đồng chí chiến đấu của ta Trong văn bản này, hình ảnh cây tre không chỉ gắn bó với người nông dân Việt Nam trong đời sống và lao động, sản xuất, mà còn có vai trò rất quan trọng trong chiến đấu bảo vệ tổ Nghệ thuật: Biện pháp tu quốc. Chúng ta sẽ quan sát cho cô đoạn văn tiếp từ so sánh, nhân hóa, điệp theo: “Như tre mọc thẳng anh hùng chiến đấu”. ngữ, động từ mạnh. ? Trong chiến đấu, sự gắn bó của tre với con Tre dũng cảm kiên cường, người và dân tộc Việt Nam được thể hiện qua cùng con người chiến đấu những từ ngữ, chi tiết nào? bảo vệ quê hương. Nguyễn Thị Hồng 5 Giáo án Ngữ Văn 6
6. Trường THCS Yên Phụ Năm học 2021-2022 ? Em thấy đoạn trích trên có những nét đẹp nào về nghệ thuật, cụ thể là biện pháp tu từ, cách dùng từ như thế nào? GV: Ngoài các biện pháp nghệ thuật đã được nói ở trên các em cần chú ý đến giọng văn lúc này đã có sự thay đổi, không còn trầm lắng, bùi ngùi như => Tre, anh hùng lao động! ở đoạn văn trước mà đã trở nên mạnh mẽ, hùng Tre, anh hùng chiến đấu! tráng. Qua đó, tác giả đã tái hiện trước mắt chúng ta những năm tháng oai hùng ác liệt đã qua. Và trong chiến đấu, tre cũng là một người chiến sĩ quả cảm, anh hùng cùng con người xông pha trận mạc. Chính vì những đóng góp đó của cây tre trong cả đời sống và lao động, sản xuất cũng như trong chiến đấu mà tre được tặng hai danh hiệu cao quý: Tre anh hùng lao động, tre anh hùng chiến đấu. Đặc biệt trong đoạn văn nhà văn đã khéo léo kết hợp chất nhạc, chất thơ, cụ thể trong đoạn văn: “buổi đầu không có cái chông tre”. Tác giả sử dụng những cây văn có vần giống nhau tạo nhạc tính cho câu văn. ? Ngoài gậy tre chông tre em còn biết vũ khí nào làm bằng tre không? 3. Ý nghĩa của tre trong Cung tên, bẫy chông nhọn, ngọn giáo hiện tại và tương lai ? Thuở xưa tre cũng từng là vũ khí chống giặc,em biết truyền thuyết nào gắn liền với hình ảnh cây Nguyễn Thị Hồng 6 Giáo án Ngữ Văn 6
7. Trường THCS Yên Phụ Năm học 2021-2022 tre? - Thánh Gióng. a. Trong hiện tại - Tre gắn bó với người cả đời sống tinh thần: là phương Chuyển: Xưa nay trong tâm thức của người tiện để con người bộc lộ Việt không chỉ có cây đa, bến nước, con đò mà những rung động, cảm xúc. còn có những con đường xanh mát màu tre không thể thiếu vắng trong làng quê VN. Thế nhưng trong công cuộc HĐH-CNH hiện nay vị trí của tre sẽ như thế nào các con đi tìm hiểu phần 3. Theo dõi đoạn văn: “Nhạc của trúc, nhạc của tre tiếng sáo diều tre cao vút mãi.” Trong đoạn văn này tác giả đã khái quát hình ảnh của cây tre trong hiện tại và tương lai. ? Trong hiện tại, em thấy ý nghĩa của tre được b. Trong tương lai: tác giả khái quát trong những từ ngữ, chi tiết - Tre chính là biểu tượng cho nào? sự tiếp nối các thế hệ con GV giảng: người Việt Nam. Đó là một nét đẹp văn hóa độc đáo của tre, cây tre không chỉ gắn bó với con người trong đời sống vật chất, trong lao động hằng ngày mà còn gắn bó với cả đời sống tinh thần. Tre là phương tiện để con người bộc lộ những rung động, cảm xúc. Bằng âm thanh, bằng điệu múa. Nguyễn Thị Hồng 7 Giáo án Ngữ Văn 6
8. Trường THCS Yên Phụ Năm học 2021-2022 ? Tìm những từ ngữ, chi tiết nói về hình ảnh cây tre trong tương lai? GV giảng: Và trên đường trường tới tương lai tác giả khái quát: Tre già măng mọc, măng mọc trên huy hiệu ở ngực thiếu nhi Việt Nam, lứa tuổi măng non của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Tre chính là - Tre vẫn mãi đồng hành biểu tượng cho sự tiếp nối các thế hệ con người cùng con người, mang những Việt Nam. giá trị vật chất và tinh thần lớn lao, không gì thay thế Tiếp đó từ hình ảnh măng non trên phù hiệu của được. đội thiếu niên, tác giả đã dẫn tới những suy nghĩ về cây tre trong tương lai của đất nước khi đi vào - Nghệ thuật: nhân hóa, CNH, ngày mai sắt, thép có thể nhiều hơn tre, điệp ngữ, liệt kê nứa. Tre có thể mất đi vai trò quan trọng của nó trong sản xuất, và cả đời sống hàng ngày của con người. Thực tiễn sự phát triển của xã hội trong những năm gần đây đã chứng tỏ điều đó. Vậy thì, cây tre có còn thân thuộc, có còn gắn bó với dân tộc Việt Nam, với con người Việt Nam nữa hay không? Để trả lời câu hỏi này, tác giả đã gợi mở một hướng suy nghĩ đúng đắn ? Để khái quát nên vị trí của tre trong tương lai tác giả đã vận dụng các biện pháp nghệ thuật nào? Các biện pháp nghệ thuật ấy có hiệu quả như thế nào trong diễn đạt? Trong đoạn văn này tác giả đã sử dụng nghệ thuật Nguyễn Thị Hồng 8 Giáo án Ngữ Văn 6
9. Trường THCS Yên Phụ Năm học 2021-2022 nhân hóa, điệp ngữ, liệt kê. Để khẳng định cây tre đã trở thành biểu tượng cao quý của dân tộc Việt Nam. Trong thời đại CHN tre vẫn là người bạn chung thủy của con người, của dân tộc ta. Như vậy, chúng ta thấy trong cả hiện tại và con đường tới tương lai, tre vẫn mãi đồng hành cùng con người, mang những giá trị vật chất và tinh thần lớn lao, không gì thay thế được. Ở đoạn văn cuối của văn bản, tác giả đã khẳng => Cây tre đã trở thành biểu định ý nghĩa của cây tre: “Cây tre Việt Nam! Cây tượng cao quý của dân tộc tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thuỷ chung, can Việt Nam. Sức sống lâu bền đảm. Cây tre mang những đức tính của người của tre chính là sức sống của hiền là tượng trưng cao quý của dân tộc Việt dân tộc Việt Nam, đất nước Nam. Việt Nam. Các giá trị văn hóa và lịch sử của cây tre vẫn còn mãi trong đời sống của con người Việt Nam, tre vẫn là người bạn đồng hành thủy chung của dân tộc ta trên con đường phát triển. Chính vì vậy mà với tất cả những giá trị và phẩm chất của nó thì cây tre đã trở thành tượng trưng cao quý của dân tộc VN. Như vậy là cô trò chúng ta đã vừa cùng nhau khám phá xong văn bản. * Tổng kết Tiếp theo cô trò ta sẽ cùng nhau đi tổng kết lại những giá trị nghệ thuật và nội dung của văn bản. a. Nghệ thuật Thứ nhất là về giá trị nghệ thuật. - Lời văn giàu hình ảnh, nhạc ? Nêu những đặc sắc nghệ thuật của văn bản “Cây điệu thấm đẫm chất trữ tình. Nguyễn Thị Hồng 9 Giáo án Ngữ Văn 6
10. Trường THCS Yên Phụ Năm học 2021-2022 tre Việt Nam”? - Cách sử dụng các biện pháp ? Từ đó, em cảm nhận được vẻ đẹp, vai trò của tre tu từ như nhân hóa, so ánh, với dân tộc ta như nào? Nhà văn muốn gửi gắm điệp ngữ, ẩn dụ, hoán dụ, tình cảm gì? - GV: nghe, quan sát, gọi nhận xét b. Nội dung - GV nhận xét, đánh giá, chốt lại kiến thức, ghi - Ca ngợi vẻ đẹp, sự gắn bó lên bảng của cây tre đối với con người, đất nước Việt Nam từ xưa đến nay. - Tình yêu quê hương, đất nước và niềm tự hào của nhà văn vẻ đẹp của thiên nhiên, con người Việt Nam và truyền thống văn hóa dân tộc. III. Viết kết nối với đọc Hoạt động 3: VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC * Gợi ý: Dựa vào văn bản “Cây tre Việt Nam” của nhà văn • Cảm nhận về cây tre: Thép Mới em hãy viết đoạn văn (khoảng 8-10 - Tre là biểu tượng của làng câu) cảm nhận về giá trị của cây tre ở làng quê quê Việt Nam. Việt Nam? - Tre đẹp bởi dáng hình và có * Yêu cầu: phẩm chất như con người. - Hình thức: - Tre mãi là người bạn thân +Viết đúng hình thức của đoạn văn có mở thiết của người dân Việt Nam đoạn, thân đoạn, kết đoạn. từ hôm nay đến muôn đời + Đoạn văn có mở đầu viết vùi vào đầu dòng sau. một chữ và có kết thúc bằng dấu chấm xuống - Giữ gìn và bảo vệ loài cây dòng. quý của dân tộc Nguyễn Thị Hồng 10 Giáo án Ngữ Văn 6
11. Trường THCS Yên Phụ Năm học 2021-2022 + Dung lượng 8-10 câu. - Nội dung: Cảm nhận về giá trị của cây tre ở làng quê Việt Nam. 4. Củng cố, giao nhiệm vụ về nhà: *Củng cố: - Nêu cảm nhận của em về hình ảnh cây tre – biểu tượng cho dân tộc Việt Nam? - HS trả lời. - GV nhận xét, đánh giá kiến thức. *Giao nhiệm vụ về nhà - Hoàn thành các bài tập trong vở bài tập thực hành. - Chuẩn bị bài: Thực hành tiếng Việt: Biện pháp tu từ, Nghĩa của từ ngữ. + Nhận biết hoán dụ trong các ví dụ. + Nghĩa của từ Nguyễn Thị Hồng 11 Giáo án Ngữ Văn 6