Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 43+44: Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minh

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 43+44: Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minh

1. Khi mua một hộp bánh các em thấy trên bao bì thường ghi những gì?
2. Tiết 43+44: TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN THUYẾT MINH
3. KiÓm tra kiÕn thøc vÒ mét sè kiÓu v¨n b¶n ®· häc C¸c nh©n tè Môc ®Ých YÕu tè chÝnh PTB§ chÝnh KiÓu VB Tr×nh bµy diÔn biÕn sù Nh©n vËt, sù viÖc, lêi viÖc thÓ hiÖn mét ý kÓ Tù sù Tù sù nghÜa. T¸i hiÖn h×nh ¶nh, tr¹ng §èi tưîng miªu t¶ Miªu t¶ Miªu t¶ th¸i sù vËt, con ngưêi. BiÓu c¶m Béc lé, bµy tá c¶m xóc T×nh c¶m, c¶m xóc vÒ BiÓu c¶m cña ngưêi viÕt. ®èi tưîng biÓu c¶m. ThuyÕt phôc ngưêi ®äc LuËn ®iÓm, chøng cø, vÒ tư tưëng quan ®iÓm lÝ lÏ NghÞ luËn NghÞ luËn cña ngưêi viÕt. 4
4. I. Vai trß vµ ®Æc ®iÓm chung C©y dõa B×nh §Þnh cña v¨n b¶n thuyÕt minh C©y dõa g¾n bã víi ngêi d©n B×nh §Þnh chÆt chÏ nh c©y tre ®èi víi ngêi trong ®êi sèng con ngêi d©n miÒn B¾c. C©y dõa cèng hiÕn tÊt c¶ cña c¶i cña m×nh cho con ngưêi: 1.Vai trß cña v¨n b¶n thuyÕt th©n c©y lµm m¸ng, l¸ lµm nhµ tranh, cäng l¸ chÎ nhá lµm v¸ch, gèc dõa giµ minh trong ®êi sèng con lµm châ ®å x«i, níc dõa ®Ó uèng, ®Ó kho c¸, kho thÞt nÊu canh lµm nưíc m¾m Cïi dõa ¨n sèng víi b¸nh ®a, lµm møt lµm b¸nh kÑo, Ðp lÊy dÇu ngưêi dïng ®Ó th¾p, ®Ó ¨n, ®Ó ch¶i ®Çu, nÊu xµ phßng. Sä dõa lµm khuy ¸o, lµm VÝ dô a: C©y dõa B×nh §Þnh g¸o, lµm mu«i. Vá dõa bÖn d©y rÊt tèt ®èi víi ngêi ®¸nh c¸ v× nã mÒm, dÎo, dai, chÞu ma, chÞu n¾ng.C©y dõa g¾n bã víi ®êi sèng h»ng ngµy như thÕ - Cung cÊp th«ng tin vÒ c©y dõa ®Êy. D©n B×nh §Þnh cã c©u ca dao: Dõa xanh sõng s÷ng gi÷a trêi §em th©n m×nh hiÕn cho ®êi thuû chung. ë B×nh §Þnh dõa lµ chñ yÕu, dõa lµ tÊt c¶. Dõa ë ®©y nh rõng, dõa mäc ven s«ng, ven bê ruéng, leo sên ®åi, r¶i theo bê biÓn. Trªn nh÷ng chÆng ®êng dµi suèt 50, 60 km chóng ta chØ gÆp c©y dõa: dõa xiªm thÊp lÌ tÌ, qu¶ trßn, níc ngät, dõa nÕp l¬ löng gi÷a trêi, qu¶ v¶ng xanh m¬n mën, dõa löa l¸ ®á, vá hång . C«ng dông: th©n lµm m¸ng,( Theo Hoµngl¸ lµmV tranh,¨n HuyÒn cäng, Nh chÎ÷ng mÈunhá chuyÖnlµm v¸ch,®Þa lÝ) gèc lµm châ ®å x«i, N¬i1. Vph©n¨n b¶n bè: trë ×Bnh×nh bµy §Þnh, ®iÒu dõa g× vÒ mäc c©y ven dõa? s«ng, men bê ruéng, leo níc ®Ó uèng, kho thÞt, nÊu canh, lµm níc m¾m, cïi dõa ¨n sèng , lµms( ênT× mmøt, ®åi, chi r¶i lµmtiÕt, ra b¸nh tõbiÓn ng kÑo, ÷, c©u Ðp lÊyv¨n dÇu ®Ó minhdïng ho¹ ®Ó th¾p,) ®Ó ¨n, ®Ó ch¶i Ph©n lo¹i: dõa xiªm , dõa nÕp , dõa löa ®Çu,2. Tr nÊu×nh xµbµy phßng. nh÷ng Sä ®iÒu dõa Êy lµm ®Ó lµmkhuy g ¸o,×? lµm g¸o, lµm mu«i Vá bÖn d©y rÊt tèt v× nã mÒm, dÎo, dai, chÞu ma, chÞu n¾ng
5. Thân cây làm máng. Lá làm tranh. Chõ đồ xôi Gáo dừa Cọng lá làm vách Nước và cùi dừa: để uống, để làm thức ăn, bánh kẹo. Dừa mang nhiều lợi ích và gắn bó với cuộc sống đối với con người.
6. Văn bản “Tại sao lá cây có màu xanh lục?” giải thích điều gì?
7. I. Vai trß vµ ®Æc ®iÓm chung cña v¨n b¶n thuyÕt minh T¹i sao l¸ c©y cã mµu xanh lôc ? trong ®êi sèng con ngêi L¸ c©y cã mµu xanh lôc v× c¸c tÕ bµo cña l¸ cha nhiÒu lôc l¹p. 1.Vai trß cña v¨n b¶n thuyÕt Mét mi-li-met l¸ chøa 40 v¹n lôc t¹p. Trong c¸c lôc l¹p nµy cã minh trong ®êi sèng con chøa mét chÊt gäi lµ diÖp lôc, tøc lµ chÊt xanh cña l¸. ¸nh s¸ng ngêi tr¾ng cña mÆt trêi gåm 7 mµu: tÝm, chµm, lam, lôc, vµng , cam, ®á. Së dÜ chÊt diÖp lôc cã mµu xanh lôc v× nã hót c¸c tia s¸ng cã mµu VÝ dô a: C©y dõa B×nh §Þnh kh¸c nhÊt lµ mµu ®á vµ mµu lam, nhng kh«ng thu nhËn mµu xanh - Cung cÊp th«ng tin vÒ c©y dõa lôc. Vµ l¹i ph¶n chiÕu mµu nµy do ®ã m¾t ta míi nh×n thÊy mµu VÝ dô b: T¹i sao l¸ c©y cã mµu xanh lôc. NÕu ta chiÕu chÊt diÖp lôc cña l¸ c©y b»ng mét nguån xanh lôc ? s¸ng mµu ®á, chÊt nµy sÏ thu nhËn c¸c tia mµu ®á, nhưng v× kh«ng cã tia s¸ng mµu xanh lôc ®Ó ph¶n chiÕu l¹i, nªn kÕt qu¶ - Gi¶i thÝch mét vÊn ®Ò khoa häc. nh×n vµo l¸ c©y chØ thÊy mét mµu ®en s× Nh vËy l¸ c©y cã mµu xanh lµ do chÊt diÖp lôc trong l¸ c©y. (Theo Vò V¨n Chuyªn-Hái ®¸p vÒ thùc vËt) Gi¶i thÝch t¸c dông cña chÊt diÖp lôc lµm cho l¸ c©y cã mµu xanh.
8. Chất diệp lục trong lá cây có màu xanh lục vì nó hút các tia sáng có màu khác nhưng không thu nhận màu xanh lục và lại phản chiếu màu này, do đó mắt ta mới nhìn thấy màu xanh lục.
9. Nếu ta chiếu chất diệp lục của lá cây bằng nguồn sáng màu đỏ, chất này sẽ thu nhận các tia màu đỏ, nhưng vì không có tia sáng màu xanh lục để phản chiếu lại, nên ta nhìn vào lá cây chỉ thấy một màu đen sì.
10. Nguån gèc: ¸nh s¸ng mÆt trêi cã b¶y mµu:đỏ, cam, vàng, lục, lam, chàm, tím .ChÊt diÖp lôc hót c¸c tia s¸ng cã mµu kh¸c, nhÊt lµ mµu ®á vµ mµu lam, nhưng kh«ng thu nhËn mµu xanh lôc vµ l¹i ph¶n chiÕu mµu nµy §Æc ®iÓm: mµu xanh T¸c dông: lµm cho l¸ c©y cã mµu xanh
11. Giải thích lá cây có màu xanh lục là do chất diệp lục có trong lá cây.
12. VÝ dô c: HuÕ HuÕ lµ mét trong nh÷ng trung t©m v¨n ho¸, nghÖ thuËt lín cña ViÖt Nam. HuÕ lµ mét thµnh phè ®Ñp. HuÕ ®Ñp cña thiªn nhiªn ViÖt Nam. HuÕ ®Ñp cña th¬. HuÕ ®Ñp cña nh÷ng con ngưêi s¸ng t¹o, anh dòng. HuÕ lµ sù kÕt hîp hµi hoµ cña nói, s«ng vµ biÓn. Chóng ta cã thÓ lªn nói B¹ch M· ®Ó ®ãn giã biÓn. Tõ ®Ìo H¶i V©n m©y phñ, chóng ta nghe tiếng sãng biÓn r× rµo. Tõ ®©y buæi s¸ng chóng ta cã thÓ lªn Trưêng S¬n, buæi chiÒu t¾m biÓn ThuËn An vµ ban ®ªm ngñ thuyÒn trªn s«ng H¬ng. HuÕ ®Ñp víi c¶nh s¾c s«ng nói. S«ng H¬ng ®Ñp nh mét d¶i lôa xanh bay lưîn trong tay nghÖ sÜ móa. Nói Ngù B×nh nh c¸i yªn ngùa næi bËt trªn nÒn trêi trong xanh cña HuÕ. ChiÒu ®Õn, nh÷ng chiÕc thuyÒn nhá nhÑ nhµng lít trªn dßng nưíc hiÒn dÞu cña s«ng H¬ng. Nh÷ng m¸i chÌo thong th¶ bu«ng, nh÷ng giäng hß HuÕ ngät ngµo bay lưîn trªn mÆt sãng, trªn nh÷ng ngän c©y thanh trµ, phưîng vÜ. HuÕ cã nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc næi tiÕng ®îc Liªn hîp quèc xÕp vµo hµng di s¶n v¨n ho¸ thÕ giíi. HuÕ næi tiÕng víi c¸c l¨ng tÈm cña c¸c vua NguyÔn, víi chïa Thiªn Mô, chïa Tróc l©m, víi ®µi Väng C¶nh, ®iÖn Hßn chÐn, chî §«ng Ba, HuÕ ®ưîc yªu v× nh÷ng s¶n phÈm ®Æc biÖt cña m×nh. HuÕ lµ thµnh phè cña nh÷ng m¶nh vên xinh ®Ñp. Nh÷ng vưên hoa, c©y c¶nh, nh÷ng vên chÌ, vên c©y ¨n qu¶ cña HuÕ xanh mưít nh nh÷ng viªn ngäc. Nh÷ng chiÕc nãn HuÕ cµng lµm cho c¸c c« g¸i HuÕ ®Ñp h¬n, duyªn d¸ng h¬n. HuÕ cßn næi tiÕng víi nh÷ng mãn ¨n mµ chØ riªng HuÕ míi cã. HuÕ cßn lµ thµnh phè ®Êu tranh kiªn cưêng. Th¸ng T¸m n¨m 1945, HuÕ ®· ®øng lªn cïng c¶ nưíc, chÕ ®é phong kiÕn ngµn n¨m sôp ®æ dưíi ch©n thµnh HuÕ. HuÕ ®Ñp vµ th¬ ®· ®i vµo lÞch sö cña nh÷ng thµnh phè anh hïng. ( DÉn theo TiÕng ViÖt thùc hµnh )
13. I. Vai trß vµ ®Æc ®iÓm chung cña v¨n b¶n thuyÕt minh trong ®êi sèng con ngêi 1.Vai trß cña v¨n b¶n thuyÕt Thiªn nhiªn: minh trong ®êi sèng con - Nói B¹ch M·, ®Ìo H¶i V©n m©y phñ, cöa biÓn ThuËn An ngêi - S«ng Hư¬ng như mét d¶i lôa xanh trong tay nghÖ sÜ móa, VÝ dô a:C©y dõa B×nh §Þnh - Dßng nưíc hiÒn dÞu, giäng hß ngät ngµo - Cung cÊp th«ng tin vÒ c©y dõa C«ng tr×nh kiÕn tróc : lµ di s¶n v¨n hãa thÕ giíi. VÝ dô b: T¹i sao l¸ c©y cã mµu - L¨ng tÈm vua triÒu NguyÔn. xanh lôc ? - Chïa Thiªn Mô, chïa Tróc L©m. - Gi¶i thÝch mét vÊn ®Ò khoa häc. - еi Väng C¶nh, ®iÖn Hßn ChÐn, chî §«ng Ba. VÝ dô c : HuÕ S¶n phÈm ®Æc biÖt : - Giíi thiÖu vÒ HuÕ - Nhµ vưên, vưên hoa, c©y c¶nh, c©y ¨n qu¶ , nãn HuÕ. Con ngƯêi : nh÷ng c« g¸i HuÕ ®Ñp , duyªn d¸ng. Èm thùc : nh÷ng mãn ¨n ngon. LÞch sö : ®Êu tranh kiªn cưêng. Th¸ng T¸m n¨m 1945, HuÕ ®· ®øng lªn cïng c¶ nưíc, chÕ ®é phong kiÕn ngµn n¨m sôp ®æ dưíi ch©n thµnh HuÕ.
14. Văn bản HUẾ Sông núi hài hòa Công trình văn hóa nghệ thuật nổi tiếng Chùa Thiên Mụ chùa Trúc Lâm
15. Truyền thống đấu tranh kiên cường
16. Món ăn đặc sản Huế Cơm hến Bánh bèo Huế Bún bò Huế Sản phẩm - nón lá Huế
17. ? Kể tên một số văn bản cùng loại mà em biết ? ? Em thường gặp văn bản đó ở đâu ?
18. Moät soá vaên baûn cuøng loaïi: - Giôùi thieäu veà moät danh lam thaéng caûnh, di tích lịch sử, Vònh Haï Long, lăng Bác; Phú Quốc, - Trình baøy tieåu söû cuûa moät danh nhaân, nhà thơ của dân tộc Việt Nam : Hoà Chí Minh, Nguyễn Du,Tố Hữu,Tô Hoài, - Giôùi thieäu moät ñoà vaät: Caây buùt bi, nón lá, kính đeo mắt, áo dài, trống đồng,
19. Các văn bản này thường có ở trong sách báo, ti vi quảng cáo về những đặc sản của từng địa phương; trong sách khoa học sinh vật; . →- Được sử dụng rộng rãi, tất cả mọi lĩnh vực trong đời sống, ngành nghề nào cũng cần đến. - Cung cấp tri thức về đời sống, sinh học, lịch sử,
20. T×m hiÓu chung vÒ v¨n b¶n thuyÕt minh I. Vai trß vµ ®Æc ®iÓm chung cña v¨n b¶n thuyÕt minh trong ®êi sèng con ngƯêi V¨n b¶n 1.Vai trß cña v¨n b¶n thuyÕt minh thuyÕt minh trong ®êi sèng con ngưêi Kết luận: V¨n b¶n thuyÕt minh: C©y dõa B×nh T¹i sao l¸ c©y HuÕ §Þnh cã mµu xanh Giíi thiÖu: HuÕ -Lµ kiÓu v¨n b¶n th«ng lµ trung t©m dông trong mäi lÜnh vùc cña - C«ng dông Gi¶i thÝch t¸c v¨n ho¸ nghÖ ®êi sèng. cña c©y dõa dông cña chÊt thuËt cña níc diÖp lôc lµm ViÖt Nam, n¬i - Cung cÊp tri thøc ( kiÕn - Giíi thiÖu cã nh÷ng ®Æc cho l¸ c©y cã thøc ) vÒ ®Æc ®iÓm, tÝnh B×nh §Þnh lµ ®iÓm riªng biÖt mµu xanh. chÊt, nguyªn nh©n, cña quª h¬ng xø ®éc ®¸o. c¸c hiÖn tîng vµ sù vËt së cña dõa. trong tù nhiªn, x· héi b»ng phư¬ng thøc tr×nh bµy, giíi PhƯ¬ng thøc : Tr×nh bµy, giíi thiÖu, gi¶i thÝch thiÖu, gi¶i thÝch. (thuyÕt minh)
21. ? Caùc vaên baûn treân coù theå xem laø vaên baûn töï söï ( hay mieâu taû, nghò luaän, bieåu caûm) khoâng ? Taïi sao ? Chuùng khaùc vôùi caùc vaên baûn aáy ôû choã naøo ?
22. - LƯU Ý: 1.- Kh«ng lµ v¨n b¶n tù sù: V× kh«ng cã cèt truyÖn, sù viÖc, nh©n vËt. - Kh«ng lµ v¨n b¶n miªu t¶: V× kh«ng miªu t¶ tØ mØ, chi tiÕt cô thÓ ®Æc ®iÓm cña sù vËt. - Kh«ng lµ v¨n b¶n biÓu c¶m: V× kh«ng hoµn toµn béc lé c¶m xóc vÒ sự vËt. - Kh«ng lµ v¨n b¶n nghÞ luËn: V× chñ yÕu lµ tr×nh bµy kiÕn thøc thùc tÕ, khoa häc; kh«ng tr×nh bµy luËn ®iÓm, bµn b¹c vÊn ®Ò b»ng lÝ lẽ. - Đối tượng thuyết minh là sự vật, hiện tượng. -Tri thức văn bản thuyết minh có tính khách quan, xác thực, hữu ích. cung cấp thông tin để người đọc, người nghe hiểu rõ về đối tượng. Văn bản thuyết minh giúp người đọc hiểu lai lịch, cấu tạo, cơ chế hoạt động để sử dụng, bảo quản đối tượng.
23. 2.-Văn thuyết minh cung cấp tri thức để nâng cao hiểu biết cho con người. - Văn thuyết minh sử dụng lối tư duy khoa học , đòi hỏi tôn trọng sự thật, chính xác rạch ròi, không dùng cảm quan cá nhân để thay đổi thông tin đối tượng, sự việc được thuyết minh. - Phải tích lũy kiến thức, điều tra, nghiên cứu. - Văn thuyết minh không phụ thuộc cảm xúc cá nhân. Không được hư cấu, tưởng tượng, -> Tất cả những gì trình bày, giới thiệu, giải thích phải phù hợp với quy luật khách quan, đều phải đúng như đặc trưng, bản chất của nó.
24. VD: Trong truyền thuyết “bánh chưng, bánh giầy” có đoạn: Chàng bèn chọn thứ gạo nếp thơm lừng, trắng tinh, hạt nào hạt nấy tròn mẩy, đem vo thật sạch, lấy đậu xanh, thịt lợn làm nhân, dùng lá dong trong vườn gói thành hình vuông, nấu một ngày, một đêm thật nhừ. Để đổi vị, đổi kiểu, cũng thứ gạo nếp ấy, chàng đồ lên, giã nhuyễn, nặn hình tròn. ? Đoạn văn trên thuộc kiểu văn bản nào? Vì sao em biết thuộc kiểu văn bản đó?
25. TL: Đó là đoạn văn có tính chất thuyết minh. Vì nó trình bày: nguyên liệu, cách làm bánh chưng, bánh giầy. - Đoạn văn khiến người đọc hiểu khá rõ về hai loại bánh truyền thống. Từ đó hiểu sâu sắc hơn ý nghĩa tượng trưng cao quý của chúng.
26. I. Vai trß vµ ®Æc ®iÓm chung cña v¨n b¶n thuyÕt minh trong ®êi Đại tướng Võ Nguyên Giáp sinh ngày 25 tháng 8 sèng con ngêi năm 1911, mất ngày 4 tháng 10 năm 2013, còn được gọi là tướng Giáp hoặc anh Văn, là một nhà chỉ huy quân 1.Vai trß cña v¨n b¶n thuyÕt minh sự và chính trị gia Việt Nam. Ông là Đại tướng đầu tiên, trong ®êi sèng con ngêi Tổng tư lệnh của Quân đội Nhân dân Việt Nam, ông là người chỉ huy đầu tiên Quân đội Nhân dân Việt Nam, là một trong những người góp công thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, là người học trò xuất sắc và gần gũi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, là chỉ huy chính trong các chiến dịch và chiến thắng chính trong Chiến tranh Đông Dương (1946-1954) đánh bại Thực dân Pháp, Chiến tranh Việt Nam (1960-1975) đánh đuổi đế quốc Mỹ, thống nhất đất nước và Chiến tranh biên giới Việt- Trung (1979) chống quân Trung Quốc tấn công biên giới phía Bắc. Xuất thân là một giáo viên dạy sử, ông trở thành một trong những nhà lãnh đạo quân sự kiệt xuất nhất trong lịch sử Việt Nam. Ông được đánh giá là một trong những vị tướng kiệt xuất trên thế giới.
27. PHÂN BIỆT VĂN BẢN THUYẾT MINH VỚI CÁC THỂ LOẠI VĂN BẢN KHÁC TỰ SỰÏ - Trình bày sự việc, diễn biến, nhân vật. Có cốt truyện MIÊU TẢ - Trình bày chi tiết cụ thể, cho ta cảm nhận sự vật, con người BIỂU CẢM - Bộc lộ cảm xúc chủ quan của người viết về đối tượng - Trình bày ý kiến, luận điểm, thể hiện quan NGHỊ LUẬN điểm của người viết - Trình bày đặc điểm, tính chất, nguyên nhân, THUYẾT MINH tiêu biểu của sự vật, hiện tượng trong tự nhiên và xã hội.
28. II. Luyện tập: Bài tập 1/117,118: Các văn bản sau đây có phải là văn bản thuyết minh không ? Vì sao ? a)Khởi nghĩa Nông Văn Vân. b) Con giun đất TL:Các văn bản trên là văn bản thuyết minh. Vì: a/ Văn bản cung cấp kiến thức về lịch sử. b/ Văn bản cung cấp kiến thức khoa học sinh vật.
29. BÀI TẬP CỦNG CỐ ? Đặc điểm quan trọng để phân biệt văn bản thuyết minh với các kiểu văn bản khác? A. Cung cấp những tri thức hư cấu và sự vật, sự việc. B. Cung cấp những tri thức mà người đọc suy luận ra từ sự vật, sự việc. OC. Cung cấp những tri thức khách quan về sự vật, sự việc giúp cho người đọc có thể hiểu đầy đủ về sự vật, sự việc. D. Cung cấp cho người đọc những tình cảm chủ quan của người viết về sự vật, sự việc.
30. Höôùng daãn chuaån bò baøi ôû nhaø : 1/ Sưu tầm một số kiểu văn bản thuyết minh đã học? 2/ Ñaëc ñieåm chung cuûa vaên baûn thuyeát minh: 3/ Caùc vaên baûn treân coù theå xem laø vaên baûn töï söï ( hay mieâu taû, nghò luaän, bieåu caûm) khoâng ? Taïi sao ? Chuùng khaùc vôùi caùc vaên baûn aáy ôû choã naøo ? 4/ Caùc vaên baûn treân coù nhöõng ñaëc ñieåm chung naøo laøm chuùng trôû thaønh moät kieåu rieâng ? 5/ Caùc vaên baûn treân ñaõ thuyeát minh veà ñoái töôïng baèng nhöõng phöông thöùc naøo ? Ngoân ngöõ cuûa vaên baûn treân coù ñaëc ñieåm gì ?