Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 106: Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận - Dương Hoàng Giang

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 106: Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận - Dương Hoàng Giang

1. CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI LỚP HỌC ONLINE TRÊN ZOOM Giáo viên dạy: Dương Hồng Giang Trường THCS Nguyễn Trãi
2. “Con người của Bác, đời sống của Bác giản dị như thế nào, mọi người chúng ta đều biết: bữa cơm, đồ dùng, cái nhà, lối sống. Bữa cơm chỉ cĩ vài ba mĩn rất giản đơn, Cái nhà sàn của Bác vẻn vẹn chỉ cĩ vài ba phịng, và trong lúc tâm hồn của Bác lộng giĩ thời đại, thì cái nhà nhỏ đĩ luơn luơn lộng giĩ và ánh sáng, phảng phất hương thơm của hoa vườn, một đời sống như vậy thanh bạch và tao nhã biết bao !” (Đức tính giản dị của Bác Hồ – Phạm Văn Đồng) Phương thức biểu đạt chính của đoạn văn trên là gì ?
3. Tiết 106 TÌM HIỂU YẾU TỐ BIỂU CẢM Tập làm văn TRONG VĂN NGHỊ LUẬN I. Yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận Nghe, đọc văn bản: Lời kêu gọi tồn quốc kháng chiến của Bác Hồ (sgk trang 95, 96)
4. LỜI KÊU GỌI TỒN QUỐC KHÁNG CHIẾN Hỡi đồng bào tồn quốc ! Chúng ta muốn hịa bình, chúng ta phải nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta lần nữa ! Khơng ! Chúng ta thà hi sinh tất cả, chứ nhất định khơng chịu mất nước, nhất định khơng chịu làm nơ lệ. Hỡi đồng bào ! Chúng ta phải đứng lên ! Bất kì đàn ơng, đàn bà, bất kì người già, người trẻ, khơng chia tơn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp để cứu Tổ quốc. Ai cĩ súng dùng súng. Ai cĩ gươm dùng gươm, khơng cĩ gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng ra sức chống thực dân Pháp cứu nước. Hỡi anh em binh sĩ, tự vệ dân quân ! Giờ cứu nước đã đến. Ta phải hi sinh đến giọt máu cuối cùng, để giữ gìn đất nước. Dù phải gian lao kháng chiến , nhưng với một lịng kiên quyết hi sinh, thắng lợi nhất định về dân tộc ta ! Việt Nam độc lập và thống nhất muơn năm ! Kháng chiến thắng lợi muơn năm ! Hà Nội, ngày 19 tháng 12 năm 1946 Hồ Chí Minh
5. Tiết 106 TÌM HIỂU YẾU TỐ BIỂU CẢM Tập làm văn TRONG VĂN NGHỊ LUẬN I. Yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận Nghe, đọc văn bản: Lời kêu gọi tồn quốc kháng chiến của Bác Hồ (sgk trang 95, 96) Hãy tìm những từ ngữ biểu lộ tình cảm mãnh liệt của tác giả và những câu cảm thán trong văn bản ?
6. LỜI KÊU GỌI TỒN QUỐC KHÁNG CHIẾN Hỡi đồng bào tồn quốc ! Chúng ta muốn hịa bình, chúng ta phải nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta lần nữa ! Khơng ! Chúng ta thà hi sinh tất cả, chứ nhất định khơng chịu mất nước, nhất định khơng chịu làm nơ lệ. Hỡi đồng bào ! Chúng ta phải đứng lên ! Bất kì đàn ơng, đàn bà, bất kì người già, người trẻ, khơng chia tơn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp để cứu Tổ quốc. Ai cĩ súng dùng súng. Ai cĩ gươm dùng gươm, khơng cĩ gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng ra sức chống thực dân Pháp cứu nước. Hỡi anh em binh sĩ, tự vệ dân quân ! Giờ cứu nước đã đến. Ta phải hi sinh đến giọt máu cuối cùng, để giữ gìn đất nước. Dù phải gian lao kháng chiến, nhưng với một lịng kiên quyết hi sinh, thắng lợi nhất định về dân tộc ta ! Việt Nam độc lập và thống nhất muơn năm ! Kháng chiến thắng lợi muơn năm ! Hà Nội, ngày 19 tháng 12 năm 1946 Hồ Chí Minh
7. Tiết 106 TÌM HIỂU YẾU TỐ BIỂU CẢM Tập làm văn TRONG VĂN NGHỊ LUẬN I. Yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận Về mặt sử dụng từ ngữ và đặt câu cĩ tính chất biểu cảm, Lời kêu gọi tồn quốc kháng chiến của Hồ Chí Minh cĩ giống với Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn khơng ? Giống nhau : Cĩ nhiều từ ngữ và nhiều câu văn cĩ giá trị biểu cảm.
8. Tiết 106 TÌM HIỂU YẾU TỐ BIỂU CẢM Tập làm văn TRONG VĂN NGHỊ LUẬN THẢO LUẬN Hai văn bản Lời kêu gọi tồn quốc kháng chiến của Hồ Chí Minh và Hịch tướng sĩ của Trần QuốcTuấn vẫn được coi là những văn bản nghị luận chứ khơng phải là văn bản biểu cảm. Vì sao ? Gợi ý: + Muốn xác định một văn bản là văn biểu cảm hay văn nghị luận thì cần phải làm rõ điều gì ? + Hai văn bản trên cĩ yếu tố biểu cảm, nhưng mục đích chủ yếu của chúng là gì ? KẾT LUẬN: Vì các tác phẩm ấy viết ra khơng nhằm mục đích biểu cảm mà nhằm mục đích nghị luận (nêu quan điểm, ý kiến để bàn luận phải trái, đúng sai, nên suy nghĩ và nên sống thế nào). Ở những văn bản như thế, biểu cảm khơng thể đĩng vai trị chủ đạo mà chỉ là một yếu tố phụ trợ cho quá trình nghị luận mà thơi.
9. Tiết 106 TÌM HIỂU YẾU TỐ BIỂU CẢM Tập làm văn TRONG VĂN NGHỊ LUẬN I. Yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận Cĩ thể thấy những câu ở cột (2) hay hơn những câu ở cột (1) . Vì sao như thế ? (1) (2) Thấy sứ giặc đi lại ngồi đường, Ngĩ thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngồi sỉ mắng triều đình, bắt nạt tể phụ. đường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình, đem thân dê chĩ mà bắt nạt tể phụ. Lúc bấy giờ ta cùng các ngươi sẽ Lúc bấy giờ ta cùng các ngươi sẽ bị bắt đau bị bắt. xĩt biết chừng nào ! Chúng ta sẵn sàng hi sinh tất cả, Khơng ! Chúng ta thà hi sinh tất cả, chứ nhất chứ khơng thể mất nước, khơng định khơng chịu mất nước, nhất định khơng thể làm nơ lệ. chịu làm nơ lệ. Chúng ta cần phải đứng lên. Hỡi đồng bào ! Chúng ta phải đứng lên ! Những câu ở cột (2) hay hơn vì cĩ yếu tố biểu cảm.
10. Tiết 106 TÌM HIỂU YẾU TỐ BIỂU CẢM Tập làm văn TRONG VĂN NGHỊ LUẬN I. Yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận Yếu tố biểu cảm cĩ vai trị như thế nào trong văn nghị luận? Văn nghị rất cần yếu tố biểu cảm. Yếu tố biểu cảm giúp cho bài văn nghị luận cĩ hiệu quả thuyết phục hơn, vì nĩ tác động mạnh mẽ tới tình cảm của người đọc (người nghe).
11. Tiết 106 TÌM HIỂU YẾU TỐ BIỂU CẢM Tập làm văn TRONG VĂN NGHỊ LUẬN I. Yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận Thơng qua việc tìm hiểu các văn bản như Hịch tướng sĩ và Lời kêu gọi tồn quốc kháng chiến, em hãy cho biết: Làm thế nào để phát huy hết tác dụng của yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận ? Gợi ý: 1. Người làm văn chỉ cần suy nghĩ về luận điểm và lập luận hay cịn phải thật sự xúc động trước từng điều mình đang nĩi tới ? 2. Chỉ cĩ rung cảm khơng thơi đã đủ chưa ? Những tình cảm đĩ phải được diễn tả bằng những yếu tố nào ? 3. Cĩ bạn cho rằng: Càng dùng nhiều từ ngữ biểu cảm, càng đặt nhiều câu cảm thán thì giá trị biểu cảm trong văn nghị luận càng tăng. Ý kiến đĩ cĩ đúng khơng ? Vì sao ?
12. Tiết 106 TÌM HIỂU YẾU TỐ BIỂU CẢM Tập làm văn TRONG VĂN NGHỊ LUẬN I. Yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận Để bài văn nghị luận cĩ sức biểu cảm cao thì người viết phải làm gì ? Phải thật sự cĩ cảm xúc trước những điều mình viết (nĩi). Phải biết diễn tả cảm xúc đĩ bằng những từ ngữ, những câu văn cĩ sức truyền cảm. Cảm xúc cần phải diễn tả chân thực và khơng được phá vỡ mạch nghị luận của bài văn.
13. Tiết 106 TÌM HIỂU YẾU TỐ BIỂU CẢM Tập làm văn TRONG VĂN NGHỊ LUẬN I. Yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận * Lưu ý: 1. Yếu tố biểu cảm chỉ cần thiết và cĩ giá trị khi: - Giúp cho sự nghị luận đạt được hiệu quả thuyết phục cao. - Khơng được để cho yếu tố biểu cảm tách rời khỏi quá trình nghị luận, cản trở mạch nghị luận hay lấn át vai trị của nghị luận. 2. Trong một bài văn nghị luận, yếu tố biểu cảm được biểu hiện dưới các dạng sau: - Tính khẳng định hay phủ định. - Biểu lộ các cảm xúc như: yêu, ghét, khen, chê, căm giận, quí mến, lo âu, tin tưởng,. . . - Giọng văn: mạnh mẽ, đanh thép hay thiết tha, truyền cảm.
14. Tiết 106 TÌM HIỂU YẾU TỐ BIỂU CẢM Tập làm văn TRONG VĂN NGHỊ LUẬN I. Yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận * Ghi nhớ: SGK trang 97
15. Tiết 106 TÌM HIỂU YẾU TỐ BIỂU CẢM Tập làm văn TRONG VĂN NGHỊ LUẬN II. Luyện tập: Bài tập 1: Hãy chỉ ra các yếu tố biểu cảm trong phần I: Chiến tranh và “người bản xứ” (ở văn bản Thuế máu) và cho biết tác giả đã dùng những biện pháp gì để biểu cảm ? Tác dụng biểu cảm đĩ là gì ? * Những yếu tố đối lập: + những tên da đen bẩn thỉu, những tên “An-nam-mít” bẩn thỉu - những đứa “con yêu”, những người “bạn hiền”, chiến sĩ bảo vệ cơng lý và tự do + vinh dự đột ngột - đột ngột xa lìa vợ con, phơi thây trên các bãi chiến trường + cảnh kì diệu của trị biểu diễn khoa học về phĩng ngư lơi - xuống tận đáy biển để bảo vệ tổ quốc của các lồi thủy quái * Giọng điệu châm biếm, mỉa mai: + bỏ xác tại những miền hoang vu thơ mộng + lấy máu mình tưới những vịng nguyệt quế, lấy xương mình chạm nên những chiếc gậy + khạc ra từng miếng phổi
16. Tiết 106 TÌM HIỂU YẾU TỐ BIỂU CẢM Tập làm văn TRONG VĂN NGHỊ LUẬN II. Luyện tập Bài tập 1: Hãy chỉ ra các yếu tố biểu cảm trong phần I: Chiến tranh và “người bản xứ” (ở văn bảnThuế máu) và cho biết tác giả đã dùng những biện pháp gì để biểu cảm ? Tác dụng biểu cảm đĩ là gì ? * Tác dụng của biểu cảm: Tăng sức thuyết phục đối với người đọc, người nghe, thấy được bộ mặt thâm độc, giả nhân giả nghĩa, âm mưu quỷ quyệt của thực dân Pháp trong việc sử dụng người dân thuộc địa để làm bia đỡ đạn cho chúng trong những cuộc chiến tranh phi nghĩa.
17. Tiết 106 TÌM HIỂU YẾU TỐ BIỂU CẢM Tập làm văn TRONG VĂN NGHỊ LUẬN II. Luyện tập Bài tập 2 (Thực hiện theo nhĩm): Đọc đoạn văn nghị luận sau (SGK trang 97, 98) và cho biết: Những cảm xúc gì được biểu hiện qua đoạn văn? Tác giả đã làm như thế nào để những đoạn văn đĩ khơng chỉ cĩ sức thuyết phục mà cịn gợi cảm? * Những cảm xúc biểu hiện qua đoạn văn: - Nỗi buồn của tác giả trước tình trạng “học vẹt”, “học tủ” của học sinh. - Những dằn vặt và sự khổ tâm của một nhà giáo trước một thực tế đáng buồn diễn ra trong đời sống giáo dục nước nhà trước đây. * Tình cảm ấy thể hiện: - Từ ngữ bộc lộ cảm xúc: nỗi khổ tâm, nĩi làm sao. . . - Câu văn thể hiện nỗi buồn, thái độ bất bình: “Sự học mà đã hạ xuống là học “tủ” thì chúng tơi cũng khơng cịn cần làm việc cùng các bạn nữa”. - Câu văn mang giọng điệu mỉa mai: “Sao khơng cĩ một “hãng” nào đĩ ”
18. Tiết 106 TÌM HIỂU YẾU TỐ BIỂU CẢM Tập làm văn TRONG VĂN NGHỊ LUẬN II. Luyện tập Bài tập 3 (ở nhà): Viết đoạn văn nghị luận để trình bày luận điểmChúng ta khơng nên học vẹt và học tủ sao cho đoạn văn ấy vừa cĩ lí lẽ chặt chẽ, lại vừa cĩ sức truyền cảm. Gợi ý: - Về lí lẽ: Giải thích thế nào là học vẹt, học tủ ? Việc học vẹt học tủ dẫn đến hậu quả gì đối với mỗi người nĩi riêng và xã hội nĩi chung ? - Về yếu tố biểu cảm: Cần bày tỏ tình cảm đáng tiếc cho lối học vơ bổ, khơng cĩ tác dụng mở mang trí tuệ, trau dồi kiến thức (nếu là học vẹt) và lối học cầu may (nếu là học tủ).
19. Tiết 106 TÌM HIỂU YẾU TỐ BIỂU CẢM Tập làm văn TRONG VĂN NGHỊ LUẬN Bài tập trắc nghiệm: Em hãy chọn phương án trả lời đúng nhất: Yếu tố biểu cảm trong bài văn nghị luận chỉ thực sự cĩ giá trị khi: A. Thể hiện rõ nhất ở những từ ngữ chỉ cảm xúc, những câu văn và những giọng điệu cảm thán. B. Nội dung biểu hiện rõ những tình cảm, cảm xúc. C. Giúp cho việc nghị luận đạt hiệu quả thuyết phục cao. D. Cĩ mục đích tác động nhiều đến suy nghĩ của người đọc.
20. Tiết 106 TÌM HIỂU YẾU TỐ BIỂU CẢM Tập làm văn TRONG VĂN NGHỊ LUẬN HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ a. Bài vừa học: - Học thuộc ghi nhớ SGK trang 97. - Xem lại các bài tập và hồn chỉnh bài tập 3 trang 98. b. Bài sắp học: “ ĐI BỘ NGAO DU” (Tiết 1) - Đọc văn bản và chú thích, tìm hiểu về tác giả và tác phẩm. - Tìm bố cục, nêu luận điểm từng phần. - Chứng minh luận điểm 1: Đi bộ ngao du được tự do, thưởng ngoạn.
21. Chúc các em học sinh Học giỏi Chăm ngoan