Bài giảng Ngữ văn 7 - Tiết 44: Các yếu tố tự sự, miêu tả trong văn bản biểu cảm

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 7 - Tiết 44: Các yếu tố tự sự, miêu tả trong văn bản biểu cảm

1. I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm: 1/Xét bài thơ:Bài ca nhà tranh bị gió thu phá”( Đỗ Phủ). 2
2. Bài ca nhà tranh bị gió thu phá Đỗ Phủ. Tháng tám, thu cao, gió thét già, Đoạn 1: - Tự sự ( Hai câu đầu) Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta. Tranh bay sang sông rải khắp bờ, - Miêu tả (Ba câu sau) Mành cao treo tót ngọn rừng xa, Mảnh thấp quay lộn vào mương sa. => Có vai trò tạo bối cảnh chung Trẻ con thôn nam khinh ta già không sức , Đoạn 2: - Tự sự kết hợp với biểu Nỡ nhè trước mặt xô cướp giật, cảm => Uất ức vì già yếu. Cắp tranh đi tuốt vào lũy tre Môi khô miệng cháy gào chẳng được , Quay về , chống gậy lòng ấm ức ! Giây lát gió lặng, mây tối mực, Đoạn 3: - Tự sự , miêu tả và hai Trời thu mịt mịt đêm đen đặc. câu cuối biểu cảm => nỗi khổ tứ bề Man vải lâu năm lạnh tưa sắt, Con nằm xấu nết đạp lót nát Đầu giường nhà dột chẳng chừa đâu Dày hạt mưa, mưa, mưa chẳng dứt. Từ trải cơn loạn ít ngủ nghê Đêm dài ướt át sao cho trót? Ước được nhà rộng muôn ngàn gian, Đoạn 4: Trực tiếp biểu cảm. => Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan , Tình cảm cao thượng, vị tha Gió mưa chẳng núng, vững vàng như thạch bàn! vươn lên sáng ngời. 3 Than ôi ! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt, Riêng lều ta nát , chịu chết rét cũng được!
3. Sơ đồ tư duy 4
4. I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm: 1/Xét bài thơ:Bài ca nhà tranh bị gió thu phá”( Đỗ Phủ). -Đoạn 1: + Tự sự : Hai câu đầu. + Miêu tả: Ba câu sau. → Tạo bối cảnh chung. - Đoạn 2: Tự sự kết hợp với biểu cảm → uất ức vì già yếu. - Đoạn 3: Miêu tả và tự sự ; hai câu cuối là biểu cảm → nỗi khổ tứ bề. - Đoạn 4: Trực tiếp biểu cảm → Tình cảm cao thượng, vị tha, vươn lên sáng ngời 5
5. I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm: 1/Xét bài thơ:Bài ca nhà tranh bị gió thu phá”( Đỗ Phủ).  Các yếu tố tự sự và miêu tả trong bài thơ nó đã gợi ra đối tượng biểu cảm để tác giả gửi gắm cảm xúc . 2/ Xét đoạn trích “ Tuổi thơ im lặng” của Duy kháng Đoạn 1: - Miêu tả: Miêu tả bàn chân bố bị bệnh. - Tự sự : Kể chuyện bố ngâm chân. Đoạn 2: -Tự sự: Kể chuyện bố đi sớm về khuya. -Miêu tả: Miêu tả các đồ vật để đánh bắt cá và nghề cắt tóc của bố . Đoạn 3: 6 - Biểu cảm: Thể hiện tình yêu thương bố của người con.
6. Sơ đồ tư duy 7
7. 2/ Xét đoạn trích “ Tuổi thơ im lặng” của Duy kháng Đoạn1: - Miêu tả:Miêu tả bàn chân bố bị bệnh. -Tự sự : Kể chuyện bố ngâm chân. Đoạn2: -Tự sự: Kể chuyện bố đi sớm về khuya. -Miêu tả:Miêu tả các đồ vật để đánh bắt cá và nghề cắt tóc của bố . Đoạn3: -Biểu cảm: Thể hiện tình yêu thương bố của người con. → Yếu tố biểu cảm không thể bộc lộ được vì không có đối tượng để người viết gửi gắm cảm xúc. → Tự sự không nhằm mục đích kể lại sự việc một cách đầy đủ, chi tiết. Và miêu tả không nhằm mục đích tả lại phong cảnh. Ở đây chúng nhằm mục đích khêu gợi cảm xúc 8
8. I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm: 1/ Xét bài thơ: “ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá”( Đỗ Phủ).  Các yếu tố tự sự và miêu tả trong bài thơ nó đã gợi ra đối tượng biểu cảm để tác giả gửi gắm cảm xúc . 2/ Xét đoạn trích “ Tuổi thơ im lặng” của Duy Kháng  Yếu tố biểu cảm không thể bộc lộ được vì không có đối tượng để người viết gửi gắm cảm xúc.  Tự sự không nhằmmục đích kể lại sự việc một cách đầy đủ, chi tiết. Và miêu tả khôngnhằm mục đích tả lại phong cảnh. Ở đây chúng nhằm mục đích khêu gợi cảm xúc 9
9. I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm: Ghi nhớ:  Muốn phát biểu suy nghĩ , cảm xúc đối với đời sống xung quanh, hãy dùng phương thức tự sự và miêu tả để gợi ra đối tượng biểu cảm và gửi gắm cảm xúc. Tự sự và miêu tả ở đây nhằm khêu gợi cảm xúc , do cảm xúc chi phối chứ không nhằm mục đích kể chuyện, miêu tả đầy đủ sự việc, phong cảnh. 10
10. I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm: * Ghi nhớ: (SGK – 138) II Luyện tập: Bài tâp 1: ( Trang 138 SGK) Kể lại nội dung : “Bài ca nhà tranh bị gió thu phá” – của Đỗ Phủ bằng bài văn xuôi biểu cảm. Gợi ý: - Miêu tả: + Cảnh nhà tranh bị gió thu phá. + Cảnh trẻ con cướp những tấm tranh. + Cảnh ngôi nhà bị mưa dột, ước át - Tự sự: + Gió thu thổi tốc mái nhà. + Việc trẻ con cướp những tấm tranh. + Sự rét buốt trong đêm tối - Biểu cảm: + Vượt lên trên nỗi bất hạnh của cá nhân, ông đã thể hiện tấm lòng cao thượng, vị tha 11
11. Bài tham khảo Mùa thu năm ấy, gió thổi dữ dội. Căn nhà của ta mới dựng được vài tháng bị gió cuốn tung. Cái thì bay sang sông rãi khắp bờ. Cái thì bị cuốn treo trên ngọn cây ở cánh rừng xa. Cái thì bị cuốn xuống rãnh mương đầy nước. Lũ trẻ ở thôn nam thấy ta già yếu nên thi nhau chạy ra cướp giật mà ta chẳng làm gì được. Chỉ một loáng, tất cả các mảnh tranh bị chúng lấy sạch, chạy tuốt vào lũy tre. Mặc cho ta gào thét khan cả cổ,đành phải chống gậy quay về với bao nỗi ấm ức. Đến lúc gió không thổi nữa thì mây đen kéo đến, trời đen như mực. Mưa ào ào trút xuống, trong nhà không có chỗ nào không dột, chiếc mền cũ mỏng tanh không đủ ấm, lại bị con đạp rách. Mưa ngoài trời cứ tiếp tục rơi, rơi mãi chẳng dứt. Ta từ lúc hoạn nạn đến giờ vốn chẳng ngủ được, lại thêm bây giờ trời lạnh,mưa ướt lại càng khó ngủ. Ta chỉ mong sao có một ngôi nhà rộng muôn ngàn gian, để cho tất cả những kẻ nghèo, dân chúng lầm than trong thiên hạ đều có chỗ nương thân, sung sướng. Than ôi! Nhưng đến bao giờ mới có được. Có như vậy thì riêng một nhà ta, một mình ta chịu chết rét ta cũng thấy vui. 12
12. I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm: * Ghi nhớ: (SGK – 138) II Luyện tập: Bài tập 1: (Trang 138 –SGK) Bài tâp 2: ( Trang 138 SGK) Dựa vào văn bản: “Kẹo mầm” Của Băng Sơn viết lại thành một bài văn biểu cảm. Gợi ý: - Tự sự: + Kể lại việc đổi tóc rối để lấy kẹo mần. - Miêu tả: + Cảnh chải tóc của mẹ ngày trước và hình dáng của mẹ. - Biểu cảm: + Thể hiện nỗi nhớ thương mẹ. 13
13. I. Tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm: * Ghi nhớ: (SGK – 138) II Luyện tập: Bài tập 1: (Trang 138 –SGK) Bài tập 2: (Trang 138 –SGK) Bài tâp 3: Việc đưa các yếu tố to sự và miêu tả vào bài văn biểu cảm có tác dụng gì? . A Yếu tố tự sự và miêu tả làm cho người đọc quan tâm. B Yếu tố tự sự và miêu tả giúp cho đoạn văn kéo dài. C Yếu tố tự sự và miêu tả giúp cho bài văn không tẻ nhạt. D Yếu tố tự sự và miêu tả giúp cho bài văn sinh động, cụ thể 14
14. Hãy điền đúng tên tác phẩm vào chỗ trống trong ngoặc đơn để hoàn chỉnh đoạn văn sau: • Tình cảm nhân đạo của thơ trữ tình trung đại Việt Nam thể hiện ở tiếng nói phê phán chiến tranh phi nghĩa đã tạo nên các cuộc chia li đầy sầu hận ( Sau phút chia li .); ở tiếng lòng xót xa cho thân phận long đong chìm nổi mà vẫn trong trắng, sắt son của người phụ nữ( Bánh trôi nước); ở tâm trạng ngậm ngùi, da diết nhớ về một thưở vàng son đã mất( Qua đèo Ngang .) 15
15. Sơ đồ tư duy 16
16. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ a)Bài vừa học: - Học thuộc ghi nhớ SGK/ 138 - Vận dụng các yếu tố : Tự sự, miêu tả để tạo lập văn bản biểu cảm - Sưu tầm và chép các đoạn văn, bài văn biểu cảm để làm tư liệu. b)Bài sắp học: - Soạn bài: “Cảnh khuya” và “Rằm tháng giêng” Của Hồ Chí Minh. – Đọc và tìm hiểu chú thích SGK/141. – Trả lời các câu hỏi phần đọc- hiểu văn bản. – Sưu tầm một số bài thơ, câu thơ của Bác Hồ viết về trăng hoặc cảnh thiên nhiên. 17