Phân tích bài thơ: Cảnh ngày xuân

Nội dung text: Phân tích bài thơ: Cảnh ngày xuân

1. ĐỀ SỐ 1 Cho đoạn thơ sau: “Ngày xuân con én đưa thoi Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi Cỏ non xanh tận chân trời Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.” Câu 1: Hãy cho biết tác giả, tác phẩm và vị trí và nội dung nghệ thuật của đoạn trích trên? Câu 2: Xác định các biện pháp tu từ và tác dụng của các biện pháp tu từ đó?. Câu 3: Em hãy cho biết tác giả đã sử dụng những màu sắc nào để miêu tả vẻ đẹp cảnh ngày xuân trong tiết thanh minh? Hãy nhận xét về mối quan hệ của các màu sắc này? Câu 4: Trong thơ cổ của Trung Quốc có viết Phương thảo liên thiên bích (Cỏ thơm liền với trời xanh) Lê chi sổ điểm hoa (Trên cành lê có mấy bông hoa) Em hãy so sánh cảnh mùa xuân của Nguyễn Du với Cảnh mùa xuân với 2 câu thơ cổ trên? Câu 5: Nªu c¶m nhËn cña em vÒ bøc ho¹ tuyÖt ®Ñp mïa xu©n trong bèn c©u th¬ ®Çu ®o¹n trÝch: “C¶nh ngµy xu©n” (trÝch “TruyÖn KiÒu” cña NguyÔn Du) b»ng ®o¹n v¨n quy n¹p. Trong ®o¹n v¨n cã sö dông lêi dÉn trùc tiÕp vµ kÕt thóc b»ng dÊu chÊm c¶m? C©u 2 : a. Yªu cÇu vÒ néi dung: - CÇn lµm râ 4 c©u th¬ dÇu cña ®o¹n trÝch"C¶nh ngµy xu©n" lµ mét bøc ho¹ tuyÖt ®Ñp vÒ mïa xu©n. + Hai c©u th¬ ®Çu gîi kh«ng gian vµ thêi gian – Mïa xu©n thÊm tho¾t tr«i mau. Kh«ng gian trµn ngËp vÎ ®Ñp cña mïa xu©n, réng lín, b¸t ng¸t. + Hai c©u th¬ sau tËp trung miªu t¶ lµm næi bËt lªn vÎ ®Ñp míi mÎ, tinh kh«i giµu søc sèng, nhÑ nhµng thanh khiÕt vµ cã hån qua: ®­êng nÐt, h×nh ¶nh, mµu s¾c, khÝ trêi c¶nh vËt - T©m hån con ng­êi vui t­¬i, phÊn chÊn qua c¸i nh×n thiªn nhiªn trong trÎo, t­¬i t¾n hån nhiªn. - Ngßi bót cña NguyÔn Du tµi hoa, giµu chÊt t¹o h×nh, ng«n ng÷ biÓu c¶m gîi t¶. b. Yªu cÇu vª h×nh thøc : - Tr×nh bµy thµnh ®o¹n v¨n. BiÕt sö dông c¸c thao t¸c biÓu c¶m ®Ó lµm râ néi dung. - C©u v¨n m¹ch l¹c, cã c¶m xóc. - Kh«ng m¾c c¸c lçi c©u, chÝnh t¶, ng÷ ph¸p th«ng th­êng (gäi chung lµ lçi diÔn ®¹t) -cã sö dông c©u chøa thµnh phÇn khëi ng÷. Học sinh chép chính xác 4 dòng thơ cho 0,5 điểm (nếu sai 3 lỗi chính tả hoặc từ ngữ trừ 0,25 điểm) : Ngày xuân con én đưa thoi, Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi. Cỏ non xanh tận chân trời, Cành lê trắng điểm một vài bông hoa. Nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ (1 điểm) + Bức tranh mùa xuân được gợi lên bằng nhiều hình ảnh trong sáng : cỏ non, chim én, cành hoa lê trắng là những hình ảnh đặc trưng của mùa xuân.
2. + Cảnh vật sinh động nhờ những từ ngữ gợi hình : con én đưa thoi, điểm + Cảnh sắc mùa xuân gợi vẻ tinh khôi với vẻ đẹp khoáng đạt, tươi mát. ĐỀ SỐ 2 Cho ®o¹n trÝch sau: “ Ngµy xu©n con Ðn ®­a thoi, ThiÒu quang chÝn chôc ®· ngoµi s¸u m­¬i. Cá non xanh tËn ch©n trêi, Cµnh lª tr¾ng muèt mét vµi b«ng hoa.” ( C¶nh ngµy xu©n- Ng÷ v¨n 9- TËp 1) C©u 1: Trong nh÷ng c©u th¬ trªn cã mét tõ bÞ chÐp sai. §ã lµ tõ nµo? H·y chÐp l¹i chÝnh x¸c c©u th¬ ®ã. ViÖc chÐp sai tõ nh­ vËy ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ trÞ biÓu c¶m cña c©u th¬ nh­ thÕ nµo? C©u 2: Khi ®äc c©u th¬ thø hai trong ®o¹n trÝch trªn “ ThiÒu quang chÝn chôc ®· ngoµi s¸u m­¬i", b¹n em kh«ng hiÓu ý nghÜa cña c©u th¬. Em h·y gi¶i thÝch cho b¹n hiÓu ®Çy ®ñ ý nghÜa cña c©u th¬ ®ã. C©u 3: Trong mét bµi th¬ ®· häc ë líp 9, h×nh ¶nh “ thoi” còng ®­îc dïng ®Ó t¶ loµi vËt. Em h·y nhí vµ chÐp l¹i chÝnh x¸c c©u th¬ ®ã( ghi râ tªn bµi th¬ vµ t¸c gi¶). NghÜa chung cña tõ “ thoi” trong hai c©u th¬ ®ã lµ g×? C©u 4: C¶m nhËn vÒ 4 c©u th¬ ®Çu ®o¹n trÝch “ C¶nh ngµy xu©n” cña NguyÔn Du, mét b¹n häc sinh viÕt c©u më ®o¹n nh­ sau: “ ChØ b»ng vµi nÐt chÊm ph¸ ®¬n s¬ ®· ph¸c hä¹ nªn mét bøc tranh tuyÖt ®Ñp vÒ c¶nh ngµy xu©n” a. C©u v¨n cña b¹n bÞ sai lçi c©u. Em h·y söa ®óng cho b¹n. b. H·y chuyÓn c©u võa söa thµnh c©u bÞ ®éng. c. H·y coi c©u võa söa hoÆc võa chuyÓn lµ c©u chñ ®Ò cña ®o¹n, em h·y hoµn thµnh ®o¹n v¨n b»ng c¸ch viÕt tiÕp 9 ®Õn 11 c©u theo phÐp lËp luËn diÔn dÞch. Trong ®o¹n v¨n cã sö dông khëi ng÷ vµ mét c©u ghÐp ®¼ng lËp( g¹ch ch©n d­íi c¸c yªu cÇu ®ã). ĐÁP ÁN C©u 1( 1 ®iÓm): - Ph¸t hiÖn ®­îc tõ dïng sai: tr¾ng muèt: 0,25 ®iÓm( nÕu HS cho r»ng “muèt” lµ tõ dïng sai th× kh«ng cho ®iÓm v× trong c©u th¬ chÐp sai, “ muèt” kh«ng ph¶i lµ mét tõ) - ChÐp l¹i ®óng c©u th¬ ®ã: Cµnh lª tr¾ng ®iÓm mét vµi b«ng hoa: 0,25 ®iÓm - ChÐp sai nh­ vËy sÏ ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ trÞ biÓu c¶m cña c©u th¬ : + Kh«ng nhÊn m¹nh ®­îc sù th­a thít cña hoa lª: 0,25 ®iÓm + Kh«ng gióp ng­êi ®äc nhËn thÊy ®­îc ý nghÜa cña bót ph¸p chÊm ph¸ trong th¬ NguyÔn Du: 0,25 ®iÓm. (V× tiÕng “muèt” ®i kÌm víi tiÕng “ tr¾ng” t¹o nªn tõ ghÐp chØ diÔn t¶ ®­îc møc ®é tr¾ng, ®Ñp cña loµi hoa lª. Trong th¬ NguyÔn Du, tõ “ ®iÓm” kh«ng ®i kÌm víi tõ “ tr¾ng” ®Ó thµnh tõ ghÐp mµ viÖc ®¶o ng÷ ®­a ®éng tõ“ ®iÓm”®øng tr­íc côm tõ “ mét vµi b«ng hoa” lµ ®Ó nhÊn m¹nh sù th­a thít( chØ cã mét vµi b«ng hoa lª tr¾ng). Tõ ®ã, gióp ng­êi ®äc thÊy ®­îc ý nghÜa
3. cña bót ph¸p chÊm ph¸ trong th¬ NguyÔn Du: ChØ b»ng vµi nÐt chÊm ph¸ ®¬n s¬ mµ t¹o nªn vÎ ®Ñp thanh khiÕt cña mïa xu©n.) C©u 2( 0,5 ®iÓm): - ý nghÜa cña c©u th¬ thø hai: ngµy xu©n thÊm tho¾t tr«i mau, tiÕt trêi ®· b­íc sang th¸ng ba( 0,25 ®iÓm). Tõ ®ã, thÓ hiÖn sù nuèi tiÕc cña NguyÔn Du khi mïa xu©n s¾p ®i qua( 0,25 ®iÓm). C©u 3( 1,5 ®iÓm): - ChÐp ®óng c©u th¬ cã dïng tõ “ thoi”: C¸ thu biÓn §«ng nh­ ®oµn thoi: 0,5 ®iÓm. ( NÕu m¾c lçi vÒ chÝnh t¶, vÒ dïng tõ: trõ 0,25 ®iÓm; kh«ng trõ ®iÓm tèi ®a cña c©u) - X¸c ®Þnh ®óng tªn bµi th¬: §oµn thuyÒn ®¸nh c¸: 0,25 ®iÓm - X¸c ®Þnh ®óng tªn t¸c gi¶: Huy CËn: 0,25 ®iÓm - NghÜa chung cña tõ “ thoi” trong hai c©u th¬ lµ: nhanh, rÊt nhiÒu, tÊp nËp: 0,5®iÓm. ( NÕu HS tr¶ lêi ®­îc 2 trong 3 ý nhá trªn vÉn ®­îc 0,5 ®iÓm) C©u 4( 4 ®iÓm): a, Söa ®óng lçi c©u b»ng c¸ch: thªm chñ ng÷ thÝch hîp: 0,5 ®iÓm. ( ChØ b»ng vµi nÐt chÊm ph¸ ®¬n s¬, NguyÔn Du ®· ph¸c ho¹ nªn mét bøc tranh tuyÖt ®Ñp vÒ c¶nh ngµy xu©n) b, ChuyÓn ®æi ®óng kiÓu c©u: 0,5 ®iÓm + Mét bøc tranh tuyÖt ®Ñp vÒ c¶nh ngµy xu©n ®· ®­îc NguyÔn Du ph¸c ho¹ nªn chØ b»ng vµi nÐt chÊm ph¸ ®¬n s¬. + HoÆc ChØ b»ng vµi nÐt chÊm ph¸ ®¬n s¬, mét bøc tranh tuyÖt ®Ñp vÒ c¶nh ngµy xu©n ®· ®­îc NguyÔn Du ph¸c ho¹ nªn. c, ViÕt ®o¹n v¨n( 3 ®iÓm): * VÒ h×nh thøc: 1 ®iÓm. - §ñ sè c©u: kho¶ng 10 ®Õn 12 c©u: 0,25 ®iÓm. - §óng c¸ch tr×nh bµy:diÔn dÞch: 0,25 ®iÓm. - §¶m b¶o tÝnh liªn kÕt gi÷a c¸c phÇn M§, T§: 0,25 ®iÓm. - Cã sö dông kÜ n¨ng: khëi ng÷ vµ c©u ghÐp ®¼ng lËp( cã g¹ch ch©n): 0,25 ®iÓm ( nÕu sö dông ®óng 1 trong 2 kÜ n¨ng trªn vÉn ®­îc 0,25 ®iÓm, nÕu cã sö dông kÜ n¨ng mµ kh«ng g¹ch ch©n th× kh«ng cho ®iÓm) * VÒ néi dung: 2 ®iÓm HS cÇn tËp trung ph©n tÝch bót ph¸p chÊm ph¸ qua viÖc sö dông tõ ng÷ cña NguyÔn Du trong 4 c©u th¬ ®Çu ®o¹n trÝch “ C¶nh ngµy xu©n” ®Ó lµm râ c¸c ý c¬ b¶n sau: - §ã lµ bøc ho¹ tuyÖt ®Ñp vÒ mïa xu©n, mµu s¾c hµi hoµ( xanh, tr¾ng): 0,5 ®iÓm - C¶nh kho¸ng ®¹t, trong trÎo( xanh tËn ch©n trêi); nhÑ nhµng, thanh khiÕt( tr¾ng ®iÓm mét vµi b«ng hoa); giµu søc sèng( cá non): 1 ®iÓm( NÕu ®¹t ®­îc 2 trong 3 ý nhá nµy vÉn ®­îc 1 ®iÓm) - C¶nh sinh ®éng, cã hån( ch÷ “ ®iÓm”): 0,5 ®iÓm
4. ĐỀ SỐ 3 Trong đoạn trích “Cảnh ngày xuân”, Nguyễn Du viết: Gần xa nô nức yến anh Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân Dập dìu tài tử giai nhân Ngựa xe như nước áo quần như nêm Câu 1: Nêu vị trí đoạn trích? Cảnh qua đoạn thơ trên được miêu tả qua cái nhìn của nhân vật nào? Tại sao trong đoạn trích, ngòi bút của Nguyễn Du lại thiên về tả hội? Câu 2: Tìm danh từ, động từ, tính từ trong đoạn thơ trên và cho biết tác dụng của chúng trong việc diễn đạt nội dung đoạn thơ trên? Câu 3: Chỉ ra một câu ghép, một câu đảo ngữ trong khổ thơ trên? Câu 4: Thanh minh là một trong những nét đẹp truyền thống của dân tộc ta. Hãy viết một đoạn văn nghị luận khoảng 2/3 trang giấy thi nêu suy nghĩ của em về việc giữ gìn truyền thống văn hóa của dân tộc trong xã hội ngày nay? ĐỀ SỐ 4 Cho đoạn thơ sau: Tà tà bóng ngả về tây, Chị em thơ than dan tay ra về, Bước dần theo ngọn tiếu khê, Lần xem phong cảnh có bể thanh thanh. Nao nao dòng nước uốn quanh, Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang. (Nguyễn Du - Truyện Kiều) Câu 1. Hãy nêu ngắn gọn nội dung của những câu thơ trên? Cho biết những câu thơ đó tả cảnh hay tả tâm trạng con người? Vì sao? Câu 2.Chúng ta đều biết “nao nao ” là một từ láy diễn tả tâm trạng con người, vậy mà Nguyễn Du lại viết: “Nao nao dòng nước uốn quanh ” cách dùng từ như vậy mang lại ý nghĩa như thế nào cho câu thơ?
5. Câu 3. Trong “Truyện Kiều”, cách dùng từ tả tâm trạng người để tả cảnh vật không chỉ xuất hiện một lần. Hãy chép lại hai câu thơ liền nhau trong đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích "có cách dùng từ như vậy? Câu 4. Viết đoạn văn theo cách lập luận tổng - phân - hợp khoảng 15 câu diễn tả cảm nhận của em vê khung cảnh thiên nhiên và tâm trạng con người trong sáu câu thơ trên. Trong đoạn văn có sử dụng một câu bị động và phép thể đế liên kết câu( Gạch chân câu bị động và các từ ngữ làm phép thế). Phần 1. 1. Sáu câu thơ trên nằm ớ phần thứ nhất của tác phẩm Truvện Kiều: “ Găp gỡ và đính ước”. (0,5 đ) . - Đoạn thơ gợi tả khung cảnh chị em Thúy Kiều du xuân trở về. (0 5 đ) 3. Phân tích để thây rõ: Cảnh đã được nhân hóa một cách tự nhiên nên cảnh vật nhuốm màu tâm trạng con người. Cảm giác về một ngày vui đang còn mà đã linh cảm thấy một điều gi đo không bình thường sắp xuất hiện, như dự báo về cảnh và người sẽ gặp: - nấm mô Đạm Tiên và chàng Kim Trọng. (1 đ) 4. ( 0,5 đ) Hai câu thơ có cách dùng từ như vậy trong đoạn trích Kiểu ở lầu Ngưng Bích: Buôn trông ngọn nước mới sa, Hoa trôi man mác biết là về đâu? 5. Đoạn văn( 3,5 đ) Nội dung: (2,5 đ) Đoạn văn cần làm rõ cảnh chị em Kiều du xuân trở về - Cảnh chuyển động nhẹ nhàng, thanh dịu của mùa xuân. - Không khí rộn ràng không còn nữa mà đang nhạt dần lặng dần. - Cảnh được cảm nhận qua tâm trạng: xao xuyến, bâng khuâng, man mác một nồi buồn vô cớ. Hình thức: (1 đ) Không mắc lỗi chính tả, không mắc lỗi diễn đạt. - Viết đoạn văn theo cách lập luận tổng - phân - hợp ( 0 25 đ) - Độ dài khoảng 15 câu ( 0,25 đ) - Câu bị động gạch chân ( 0,25 đ) - Phép thế gạch chân ( 0,25 đ) Câu 2 (2 điểm)
6. 1. Ngày xuân con én đưa thoi Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi Cỏ non xanh tận chân trời Cành lê trắng điểm một vài bông hoa". (Cảnh ngày xuân - Truyện Kiều, Nguyễn Du) a. Giải thích ý nghĩa nội dung 2 dòng thơ đầu. b. Hãy so sánh 2 câu thơ của Nguyễn Du "Cỏ non xanh tận chân trời - Cành lê trắng điểm một vài bông hoa" với 2 câu thơ cổ Trung Quốc "Phương thảo liên thiên bích - Lê chi xổ điểm hoa" (Dịch nghĩa là: Cỏ thơm liền trời xanh, trên cành lê có mấy bông hoa) để thấy được sự tiếp thu có sáng tạo của thi hào Nguyễn Du. 2. Từ sự phân tích trên, em hãy chỉ ra nét đặc sắc của ngòi bút Nguyễn Du qua 2 câu thơ tả cảnh mùa hè (cũng được trích từ tác phẩm Truyện Kiều dưới đây: "Dưới trăng quyên đã gọi hè Đầu tường lửa lựu lập lòe đâm bông" Câu 1: ( 1,5 điểm ) Phân tích ý nghĩa của các từ láy trong đoạn thơ: " Nao nao dòng nước uốn quanh Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang Sè sè nắm đất bên đường, Rầu rầu ngọn cỏ nửa vàng nửa xanh " (Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du) ĐỀ SỐ 5 Trong đoạn trích “Cảnh ngày xuân”, Nguyễn Du viết: Tà tà bóng ngả về tây, Chị em thơ than dan tay ra về, Bước dần theo ngọn tiếu khê, Lần xem phong cảnh có bể thanh thanh. Nao nao dòng nước uốn quanh, Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang. Câu 1. C¶nh vËt, kh«ng khÝ mïa xu©n trong 6 c©u th¬ nµy cã g× kh¸c víi bèn c©u th¬ ®Çu? Câu 2. Tìm các từ láy và nêu đặc điểm chung của các từ láy trong đoạn thơ?
7. Câu 3: So sánh Cảnh ngày xuân trong 4 câu thơ đầu với cảnh ngày xuân trong 6 câu thơ cuối để thấy cảnh trong thơ Nguyễn Du không đứng yên mà luôn luôn vận động? Câu 4: Trong Truyện Kiều đoạn thơ tả cảnh Thúy Kiều, Kim Trọng gặp gỡ và từ biệt, Nguyễn Du cũng có viết: Bóng tà như giục nguồn cơn Khách đà lên ngựa người còn trông theo Dưới dòng nước chảy trong veo Bên cầu tư liễu bóng chiều thiết tha Em hãy so sánh và nhận xét về bức tranh phong cảnh của 6 câu thơ cuối đoạn trích Cảnh ngày xuân với những câu thơ trên? Nh÷ng tõ l¸y trong ®o¹n th¬ cã t¸c dông g×? C©u 1: a)C¶nh vËt, kh«ng khÝ trong 6 c©u th¬ nµy kh¸c víi 6 c©u th¬ ®Çu -C¶nh hoµng h«n, nhÞp thêi gian chËm l¹i (0.5®) -Kh«ng khÝ yªn ¶, ®­îm nçi buån (0.5®) b)Nh÷ng tõ l¸y trong ®o¹n th¬: -Võa gîi t¶ mét c¸ch cô thÓ, sinh ®éng vÒ c¶nh vËt: dÞu nhÑ (0.5®) -Võa gîi t¶ t©m tr¹ng con ng­êi: b©ng khu©ng, luyÕn tiÕc mét ngµy xu©n tr«i qua nhanh(0.5®) Học sinh phát hiện các từ láy nao nao, nho nhỏ, sè sè, rầu rầu và thấy tác dụng của chúng : vừa chính xác, tinh tế, vừa có tác dụng gợi nhiều cảm xúc trong người đọc. Các từ láy vừa gợi tả hình ảnh của sự vật vừa thể hiện tâm trạng con người. - Từ láy ở hai dòng đầu : gợi cảnh sắc mùa xuân lúc chiều tà sau buổi hội vẫn mang cái nét thanh tao trong trẻo của mùa xuân nhưng nhẹ nhàng tĩnh lặng và nhuốm đầy tâm trạng. Từ láy "nao nao" gợi sự xao xuyến bâng khuâng về một ngày vui xuân đang còn mà sự linh cảm về điều gì đó sắp xảy ra đã xuất hiện. - Từ láy ở hai câu sau báo hiệu cảnh sắc thay đổi nhuốm màu u ám thê lương. Các từ gợi tả được hình ảnh nấm mồ lẻ loi đơn độc lạc lõng giữa ngày lễ tảo mộ thật đáng tội nghiệp khiến Kiều động lòng và chuẩn bị cho sự xuất hiện của hàng loạt những hình ảnh của âm khí nặng nề trong những câu thơ tiếp theo.