Bài giảng Ngữ văn 7 - Bài 18: Văn học Tục ngữ về con người và xã hội

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 7 - Bài 18: Văn học Tục ngữ về con người và xã hội

1. KIỂM TRA BÀI CŨ - Đọc thuộc lòng các câu tục ngữ đã học trong phần tục ngữ về thiên nhiên và phân tích câu tục ngữ em thích nhất
2. Bài 18/ Văn học TỤC NGỮ VỀ CON NGƯỜI VÀ XÃ HỘI
3. TỤC NGỮ VỀ CON NGƯỜI VÀ XÃ HỘI 1. Một mặt người bằng mười mặt của. 2. Cái răng , cái tóc là góc con người . 3. Đói cho sạch , rách cho thơm . 4. Học ăn ,học nói ,học gói ,học mở . • -Chú ý đọc 5. Không thầy đố mày làm nên . các câu 6. Học thầy không tày học bạn . tục ngữ rõ 7. Thương người như thể thương thân . 8. Ăn quả nhớ kẻ trồng cây . ràng, ngắt 9. Một cây làm chẳng nên non nhịp đúng Ba cây chụm lại nên hòn núi cao . các vế câu -“ mặt người”: chỉ con người (hoán dụ) - “ mặt của”: chỉ của cải ( nhân hóa) - “không tày” : không bằng
4. Đọc và cho biết có • Bố cục: 3 nhóm thể xếp các câu tục • -Nhóm 1: câu 1,2,3: Tục ngữ nói về giá trị, vẻ đẹp và ngữphẩm trong chất con văn người bản này thành mấy nhóm? • -Nhóm 2: Câu 4,5,6: Tục ngữ về học tập, tu dưỡng • -Nhóm 3: câu 7,8,9: Tục ngữ về quan hệ ứng xử và đạo lí sống
5. 1/ Câu 1: Một mặt người bằng mười mặt của Câu hỏi thảo luận (3 phút) -Chỉ ra nghĩa của câu tục ngữ -Nhân dân ta đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào trong câu tục ngữ? Qua đó nhân dân ta muốn khẳng định điều gì? -Câu tục ngữ này có thể sử dụng trong trường hợp nào? • -Nghĩa của câu này là: người quý hơn của, quý gấp bội lần • -Nghệ thuật: hoán dụ, nhân hóa, so sánh. Qua đó nhân dân ta muốn khẳng định tư tưởng coi trọng con người ,giá trị con người. • -Câu tục ngữ này có thể sử dụng trong nhiều trường hợp: + Phª ph¸n nh÷ng tr­êng hîp coi cña h¬n ng­êi + An ñi, ®éng viªn nh÷ng tr­êng hîp mµ nh©n d©n cho lµ cña ®i thay ng­êi. + Nãi vÒ t­ t­ëng ®¹o lÝ, triÕt lÝ sèng cña nh©n d©n ta : ®Æt con ng­êi lªn trªn mäi thø cña c¶i. + Khuyến khích sinh nhiều con
6. * Một số câu tương tự : - Người sống đống vàng. - Người ta là hoa đất. - Người như hoa ở đâu thơm đó. - Người làm ra của chứ của không làm ra người. - Lấy của che thân không ai lấy thân che của. GV: Lê Thị Xuân Huyền
7. 2/ Câu 2: Cái răng, cái tóc là góc con người Câu tục ngữ có 2 nghĩa: + Răng và tóc phần nào thể hiện được tình trạng sức khỏe của Câu Câutục ngữ tục nàyngữ có thể con người này có mấy + Răng và tóc là một phần thể sử dụng hiện hình thức, tính tình, tư trong cácnghĩa văn ?cảnh nào? cách của con người • Câu tục ngữ này có thể sử dụng trong các văn cảnh : + Khuyên nhủ nhắc nhở con ng­êi ph¶i biÕt gi÷ g×n r¨ng, tãc cho s¹ch + ThÓ hiÖn c¸ch nh×n nhËn, ®¸nh gi¸, b×nh phÈm con ng­êi cña nh©n d©n.
8. * Một số câu tương tự : - Một thương em giỏi bán buôn Hai thương búi tóc thơm hương trên đầu ( Ca dao ) - Một thương tóc xõa mơ màng Hai thương ăn nói dịu dàng có duyên ( Ca dao ) - Tiếc cây mía ngọt mà sâu Tiếc cô gái đẹp trọc đầu khó coi. ( Ca dao ) GV: Lê Thị Xuân Huyền
9. 3/ Câu 3: Đói cho sạch, rách cho thơm. 1,BiÖn ph¸p Èn dô ®Ó nhÊn m¹nh (s¹ch vµ th¬m ) - phẩm chất trong Hoạt động nhóm đôi 3p: sáng bên trong của con người 2, Có 2 nghĩa 1,Nhân dân ta đã sử • - NghÜa ®en : Dï ®ãi vÉn ph¶i ¨n uèng dụng biện pháp nghệ s¹ch sÏ, dù r¸ch vÉn ph¶i ¨n mÆc s¹ch thuật gì ở đây? Tác sÏ, gi÷ g×n th¬m tho. dụng? • - NghÜa bãng : Dï nghÌo khæ, thiÕu 2,Qua đó chúng ta thấy thèn vÉn ph¶i sèng trong s¹ch, kh«ng câu tục ngữ này có mấy v× nghÌo khæ mµ lµm ®iÒu xÊu xa, téi nghĩa? Là những nghĩa lçi. nào? 3, Sử dụng: Khuyên con người phải sống sao cho trọn phẩm giá, nhân cách, 3, Câu tục ngữ có thể sử phải có lòng tự trọng dụng trong văn cảnh nào?
10. * Một số câu có nội dung tương tự : - Giấy rách phải giữ lấy lề. - Chết trong sống đục. - Cọp chết để da, người ta chết để tiếng. * Một số câu có nội dung trái ngược : - Đói ăn vụng, túng làm liều. - Bần cùng sinh đạo tặc. GV: Lê Thị Xuân Huyền
11. 4/ Học ăn, học nói, học gói, học mở. -Câu này có 4 vế các vế vừa có quan hệ đẳng lập vừa có quan hệ bổ sung cho HOẠT ĐỘNG NHÓM 4 nhau 1.Em thấy câu này có mấy - Nghệ thuật: Điệp từ “ học” có tác dụng vế ? Mối quan hệ giữa các nhấn mạnh việc học tỉ mỉ , toàn diện : vế ? Trong giao tiếp , cư xử , công việc 2,Em hãy chỉ ra biện pháp - Học ăn, học nói: học ăn cho gọn gàng, nghệ thuật trong câu trên lịch sự, học nói cho gãy gọn, cho tế ?Tác dụng của nó ? nhị nhẹ nhàng 3,Em hiểu nghĩa của các vế - Häc gãi, häc më : Häc ®Ó biÕt lµm, biết giữ mình, biết giao tiếp với câu này như thế nào? người khác 4,Câu tục ngữ này khuyên => Khuyên ng­êi ta cÇn ph¶i häc ®Ó mäi hµnh vi øng xö ®Òu chøng tá m×nh lµ chúng ta điều gì? ng­êi lÞch sù, tÕ nhÞ, thµnh th¹o c«ng viÖc, biÕt ®èi nh©n xö thÕ, tøc lµ con ng­êi v¨n ho¸, nh©n c¸ch.
12. * Một số câu có nội dung tương tự : - Ăn một miếng, tiếng một đời. - Ăn coi nồi, ngồi coi hướng. - Miếng ăn là miếng nhục. - Ăn cho nên đọi, nói cho nên lời. - Người không học như ngọc không mài. - Ngọc bất trác bất thành khí, nhân bất học bất tri lí. GV: Lê Thị Xuân Huyền
13. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ - Học thuộc 4 câu tục ngữ trong bài và phân tích các câu ca dao đó. - Soạn tiếp 5 câu còn lại
14. KIỂM TRA BÀI CŨ - Đọc thuộc một câu thơ em thích nhất trong 4 câu thơ đã học giờ trước và phát biểu cảm nghĩ của em về câu đó 1. Một mặt người bằng mười mặt của. 2. Cái răng , cái tóc là góc con người . 3. Đói cho sạch , rách cho thơm . 4. Học ăn ,học nói ,học gói ,học mở .
15. 5/ C©u 5,6 : - Kh«ng thÇy ®ố mµy lµm nªn - Häc thÇy kh«ng tµy häc b¹n 1, Ý nghĩa, kinh nghiệm trong 2 câu tục ngữ * C©u 5: Kh¼ng ®Þnh vai trß, c«ng lao cña ng­êi thÇy. Mäi sù thµnh ®¹t lµm nªn cña häc trß ®Òu cã HĐ cá nhân (2p) c«ng søc cña thÇy. 1,Nêu ý nghĩa của mỗi • -Kinh nghiệm đúc rút: ph¶i biÕt kÝnh träng thÇy, t×m thÇy mµ häc. câu tục ngữ? Kinh *C©u 6 : C©u nµy cã 2 vÕ (häc thÇy - häc b¹n), quan nghiệm đúc rút từ những hÖ so s¸nh - ®Ò cao ý nghÜa, vai trß cña viÖc häc câu tục ngữ đó? b¹n. 2,Theo em những điều • -Kinh nghiệm đúc rút: Khuyến khích mở rộng khuyên răn trong hai câu đối tượng , phạm vi và cách học hỏi, khuyên nhủ tục ngữ này mâu thuẫn về việc kết bạn, có tình bạn đẹp 2, nhau hay bổ sung cho • Hai c©u tục ngữ trªn nãi vÒ 2 vÊn ®Ò kh¸c nhau: nhau ? Vì sao? c©u 5 nhÊn m¹nh vai trß cña ng­êi thÇy, c©u 6 nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña viÖc häc b¹n. §Ó c¹nh nhau míi ®Çu t­ëng nh­ chóng m©u thuÉn, ®èi lËp, nh­ng thùc tÕ chóng bæ sung ý nghÜa cho nhau. Mỗi học sinh cần biết kết hợp cả việc học thầy và học bạn để nâng cao trình độ.
16. Em hãy nêu một vài cặp câu tục ngữ có nội dung cũng tưởng như ngược nhau nhưng lại bổ sung cho nhau? * Một số câu có nội dung tương tự : - Con h¬n cha lµ nhµ cã phóc - B¸n anh em xa mua l¸ng giÒng gÇn -Máu chảy ruột mềm GV: Lê Thị Xuân Huyền .
17. 6/ Câu 7: Thương người như thể thương thân Phân tích hình thức diễn đạt và nội dung ý nghĩa mà câu tục ngữ thể hiện? • - H×nh thøc : Là một câu rút gọn, sử dụng h×nh ¶nh so s¸nh • - Néi dung : Th­¬ng yªu ng­êi kh¸c nh­ chÝnh b¶n th©n m×nh. Lời khuyên rút ra từ câu tục ngữ này là gì? =>Khuyên con ng­êi h·y lÊy b¶n th©n m×nh soi vµo ng­êi kh¸c, coi ng­êi kh¸c nh­ b¶n th©n m×nh, ®Ó quÝ träng, th­¬ng yªu ®ång lo¹i, sèng b»ng lßng nh©n ¸i vÞ tha
18. * Một số câu có nội dung tương tự : - Lá lành đùm lá rách. - Một con ngựa đau, cả tàu bỏ cỏ. - Một miếng khi đói bằng một gói khi no. - Bầu ơi thương lấy bí cùng Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn. ( Ca dao ) GV: Lê Thị Xuân Huyền
19. 7/ Câu 8: Ăn quả nhớ kẻ trồng cây • - Nghĩa đen: Khi ¨n qu¶ ngon, tr¸i ngät th× ph¶i nhí tíi c«ng 1.Giải thích câu tục ngữ søc cña ng­êi trång c©y. trên theo 2 nghĩa • - Nghĩa bóng: Nh©n d©n ta -Nghĩa đen? dïng biÖn ph¸p Èn dô muèn -Nghĩa bóng nh¾c nhë chóng ta h­ëng thô 2,Câu tục ngữ này có thể thµnh qu¶ th× ph¶i biÕt ¬n sử dụng trong các hoàn nh÷ng ng­êi lµm ra thµnh qu¶ cảnh nào? ®ã. • -Áp dụng trong nhiều quan hệ tình cảm: tình cảm của con cháu đối với ông bà, cha mẹ, tình cảm của học trò với thầy cô .
20. * Một số câu có nội dung tương tự : - Uống nước nhớ nguồn. - Lá rụng về cội. - Ăn bát cơm dẻo, nhớ nẻo đường đi. GV: Lê Thị Xuân Huyền
21. 8/ Câu 9: Một cây làm chẳng nên non Ba cây chụm lại nên hòn núi cao - Mét c©y : chØ sù ®¬n lÎ, Ýt ái - Ba c©y : chØ số nhiÒu - Chụm lại: nói đến sự hội tụ, chung sức - Nghĩa đenC¸c: Méttõ phiÕm c©y ®¬n chØ lÎ kh«ng“mét c©y,lµm thµnh ba c©y rõng” nói. NhiÒu vc©yà từ gép “ l¹ichụm thµnh lại rõng” trong rËm, nói c©u cao. tục gữ - Nh©n d©nn ta dïngcã ý nghÖnghÜaXét thuËtvề g× mặt? Èn dô từ ®Ó ngữ muèn nãi tíi 1 nghÜa bãng : kh¼ng ®Þnh søc m¹nh cña ®oµn kÕt. ( nghĩa đen) câu này có • Áp dụng: Nhânnghĩa dân là ta gì đã? sử dụng nghệ -Khuyên con người phải Cã tinh thÇn tËp thÓ, đoàn kết thuật gì ở câu này ? Để nói lên trong lèiTừ sèng câu vµ tục lµm ngữ viÖc. này, ông cha ta điều gì? ( Nghĩa bóng) - Tr¸nh lèi sèngmuốn c¸ nh©n.khuyên nhủ điều gì?
22. * Một số câu có nội dung tương tự : - Góp gió thành bão. - Đông tay vỗ nên kêu. - Đoàn kết là sống, chia rẽ là chết. GV: Lê Thị Xuân Huyền
23. III/ TỔNG KẾT • 1/ Nghệ thuật • 2/ Nội dung - Sử dụng cách diễn đạt ngắn - Tôn vinh giá trị con người gọn, cô đúc - Đưa ra nhận xét, lời khuyên về - Sử dụng các phép so sánh, ẩn những phẩm chất và lối sống dụ, đối, điệp từ . mà con người cần phải có - Tạo vần nhịp cho câu văn dễ nhớ, dễ vận dụng Ghi nhớ : Tục ngữ về con người và xã hội thường rất giàu hình ảnh so sánh ,ẩn dụ , hàm súc về nội dung. Những câu tục ngữ này luôn chú ý tôn vinh giá trị con người , đưa ra nhận xét , lời khuyên về những phẩm chất và lối sống mà con người cần phải có
24. Bài tập bổ sung: Tìm các câu tục ngữ đồng nghĩa, trái nghĩa với một số câu tục ngữ trong bài học.
25. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ - Học thuộc tất cả các câu tục ngữ trong bài và phát biểu được cảm nghĩ của mình các câu ca dao đó - Soạn bài : Rút gọn câu